یکی از تکنیک ها و ابزارهای بسیار متداول در ارزیابی گزینه های استراتژیک و مشخص نمودن جذابیت نسبی استراتژی ها که در مرحله تصمیم گیری مورد استفاده قرار می گیرد، ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی می باشد. این تکنیک مشخص می کند که کدام یک از گزینه های استراتژیک انتخاب شده، امکان پذیر می باشد و در واقع این استراتژی ها را اولویت بندی می نماید.
ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی چیست؟
این تکنیک نیز مانند اکثر تکنیک‌ها و ابزارها نیازمند یک قضاوت خوب، خبرگی و آگاهی می‌باشد. هدف اصلی این ماتریس ارزیابی امکان‌پذیری و پایداری راهکارهای پیشنهادی در مواجهه با شرایط محیطی و وضع موجود سازمان می‌باشد.
نقش برنامه‌ریزی در مدیریت سازمان چه در سطح مدیران عالی و مدیران میانی سازمان و چه در بین کارکنان از اهمیت بالایی برخوردار است. برنامه‌ریزی مهم‌ترین وظیفه در مدیریت سازمان می‌باشد. چرا که اگر برنامه ریزی به درستی صورت پذیرد موجب افزایش کارایی کارکنان و ارتقای بهروه وری سازمان می‌گردد.
برنامه ریزی یکی از مهم‌ترین وظایف مدیریت است و شامل پیش بینی اهداف سازمان و اقدامات لازم برای رویارویی با تغییرات احتمالی در حین دستیابی به این اهداف می‌باشد. برنامه ریزی یک نظام تصمیم گیری است مبنی بر اتخاذ تصمیم در مورد اینکه سازمان چه برنامه ای برای آینده خود دارد.
مهم‌ترین نقش برنامه‌ریزی در مدیریت سازمان تمرکز روی فعالیت‌ها برای رسیدن سازمان به اهداف یا همان چشم اندازهایش می‌باشد.
برنامه ریزی فرآیندی زمان بندی شده است و نباید به طور سریع و بدون ارزیابی دقیق صورت پذیرد چرا که می‌تواند عواقب جبران ناپذیری را برای سازمان به همراه داشته باشد.
هدف از برنامه ریزی، راحت‌تر انجام دادن کارها برای بالا بردن کارایی و همچنین نیل به اهداف سازمان می‌باشد. از مهم ترین اصول برنامه ریزی تعیین اهداف سازمان شامل اهداف بلند مدت، کوتاه مدت و میان مدت می‌باشد. این اهداف باید به گونه ای تعیین گردند که در راستای یکدیگر بوده و قابل دستیابی باشند تا سازمان از حرکت خود باز نایستد.
مراحل تشکیل ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی
مرحله اول
فرصت‌ها و تهدیدات خارجی و نقاط قوت و ضعف داخلی شرکت را در ستون راست ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی فهرست می‌نمائیم. این اطلاعات بطور مستقیم از ماتریس‌های EFE و IFE حاصل می‌شوند. حداقل ۱۰ عامل خارجی (فرصت و تهدید) و ۱۰ عامل مهم داخلی (نقاط قوت و نقاط ضعف) باید در این ماتریس ارائه شود.
مرحله دوم
برای هر یک از عوامل داخلی و خارجی ضریبی در نظر گرفته می‌شود، این ضرایب با توجه به ماتریس‌های EFE و IFE می‌باشد و در ستون دوم در برابر عامل (متغیر) مورد نظر قرار داده می‌شوند.
مرحله سوم
با در نظر گرفتن مرحله دوم فرموله کردن، یعنی مرحله تلفیق و ترکیب، استراتژی‌های قابل اجرا را در نظر بگیرید و آن‌ها را در ردیف بالای ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی بنویسید. در صورت امکان استراتژی‌های یک شکل را در یک دسته قرار دهید.
مرحله چهارم
رتبه‌ها (امتیازهای) جذابیت را تعیین نمائید و آن‌ها را به صورت مقادیر عددی که نشان دهنده رتبه‌ها (امتیازهای) نسبی هر استراتژی می‌باشند، تعریف نمائید. امتیاز جذابیت، با در نظر گرفتن زمان عوامل بحرانی موفقیت و طرح سئوال زیر حاصل می‌شود:
در صورتی که پاسخ به این سوال مثبت باشد، آنگاه آن استراتژی با این عامل کلیدی مقایسه می‌شود. رتبه‌ها (امتیازهای) جذابیت باید به صورت خاص و با توجه به جذابیت نسبی هر استراتژی به استراتژی دیگر داده شود.
امتیازهای جذابیت از این قرار است:
عامل مورد نظر جذاب نمی باشد ۱ امتیاز
عامل مورد نظر تا حدودی جذاب است ۲ امتیاز
عامل مورد نظر در حد قابل قبولی جذاب است ۳ امتیاز
عامل مورد نظر بسیار جذاب است ۴ امتیاز
مرحله پنجم
حاصل جمع امتیازها (جذابیت‌ها) را به دست می‌آوریم. جمع امتیازها از طریق حاصلضرب ضریب هر عامل در امتیاز جذابیت در هر ردیف به دست می‌آید و این امر نشان دهنده جذابیت نسبی آن استراتژی می‌باشد.
در هر صورت امتیاز بالاتر (بیشتر) به معنای جذابیت بیشتر آن استراتژی و امتیاز پایین تر (کمتر) به معنای جذابیت کم آن استراتژی است.
محدودیت‌های ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی
- نیازمند یک قضاوت همراه با بصیرت است، بنابراین مدیران باید از آگاهی و بصیرت لازم برخوردار باشند. بنابراین بحث و مذاکره جمعی مدیران (استراتژیست‌ها) در حین فرموله کردن استراتژی به همراه تشکیل ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی سبب توسعه و پیشرفت تصمیم‌های استراتژیک می‌شود.
- استراتژی‌های حاصل از ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی چون بر مبنای اطلاعات مرحله اول و دوم شکل می‌گیرند، لذا کیفیت نتایج آن منوط به کیفیت مراحل مذکور می‌باشد.
کاربرگ مربوط به این ابزار از طریق این لینک قابل دریافت می‌باشد.
