تاریخچه بلاک چین

با توجه به تأثیری که فناوری بلاک چین بر بخش‌های مختلف، از امور مالی گرفته تا تولید و همچنین آموزش دارد، می‌توان گفت که این تکنولوژی یکی از بزرگ‌ترین نوآوری‌های قرن بیست و یکم است. شخص یا گروه ناشناسی با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) نه تنها بیت کوین، بلکه بلاک چین آن را در سال ۲۰۰۸ راه‌اندازی کردند. البته لازم به ذکر است که تاریخچه پیدایش بلاک چین به اوایل دهه ۱۹۹۰ باز می‌گردد.

بلاک چین (Blockchain) را می‌توان به عنوان زنجیره‌ای متشکل از بلاک‌هایی حاوی اطلاعات خاص تعریف کرد. بنابراین، بلاک چین یک دفتر کل یا لجر (ledger) است، یعنی فایلی که دائماً رشد می‌کند و رکورد تمام تراکنش‌ها را به طور دائم نگه می‌دارد. این فرآیند با قرارگیری هر تراکنش بعد از تراکنش قبلی و به صورت ایمن و غیرقابل تغییر انجام می‌شود. هر بار که اطلاعات یک بلاک تکمیل می‌شود، یک بلاک جدید تولید می‌شود. در این مقاله نگاهی دقیق‌تر به تاریچخه فناوری بلاک چین از ابتدا تا به امروز خواهیم داشت.

تاریچخه فناوری بلاک چین

دولت‌ها، کسب ‌و کارها و سایر سازمان‌ها در حال تحقیق و استقرار فناوری بلاک چین برای برآورده کردن نیازهایی هستند که در بسیاری از موارد ارتباطی با ارزهای دیجیتال ندارد. بلاک چین امنیت، تغییرناپذیری، قابلیت ردیابی و شفافیت را در سراسر یک شبکه توزیع شده ارائه می‌دهد. بلاک چین نوعی پایگاه داده و یک دفتر کل عمومی یا لجر برای ثبت تراکنش‌ها است. این فناوری کاملا غیر متمرکز است و نیازی به شخص ثالث برای تایید اعتبار اطلاعات ندارد.

بلاک چین در سراسر یک شبکه همتا به همتا(P2P)  توزیع شده است. یک بلاک چین از بلاک‌های متشکل از داده تشکیل شده که به هم متصل شده‌اند تا زنجیره‌ای پیوسته از رکوردهای تغییرناپذیر را تشکیل دهند. هر کامپیوتر در شبکه یک کپی از دفتر کل را نگهداری می‌کند تا از اشتباهات احتمالی جلوگیری کند. بلاک‌ها به ترتیب اضافه می‌شوند و دائمی و غیرقابل دستکاری هستند.

به هر بلاک یک رشته الفبایی به نام هش (hash) اختصاص داده می‌شود. هر بلاک از هش بلاک قبلی برای ایجاد هش خود استفاده می‌کند، بنابراین بلاک‌ها به یکدیگر متصل هستند و به صورت متوالی به زنجیره اضافه می‌شوند. بلاک چین همچنین از یک فرایند محاسباتی به نام اجماع برای تایید اعتبار یک بلاک قبل از اضافه شدن به زنجیره استفاده می‌کند. به عنوان بخشی از این فرایند، اکثر گره‌ها در شبکه بلاک چین باید توافق کنند که هش بلاک جدید به درستی محاسبه شده است. الگوریتم اجماع تضمین می‌کند که همه نسخه‌های دفتر توزیع شده در یک وضعیت هستند.

در ابتدا، بلاک چین به عنوان یک دفتر کل عمومی توزیع شده برای پشتیبانی از ارز دیجیتال بیت کوین ارائه شد. بلاک چین امکان ثبت تراکنش‌های بیت کوین را بدون نیاز به یک مرجع مرکزی برای ایجاد اعتماد در یک محیط غیرمتمرکز فراهم کرد. این موضوع نه تنها تراکنش‌ها را کارآمدتر کرد، بلکه هزینه‌های مرتبط با تایید شخص ثالث را نیز حذف کرد. بلاک چین همچنین شفافیت، قابلیت ردیابی و امنیت بیشتری را فراهم می‌کند. اگرچه تاریخچه بلاک چین نسبتاً کوتاه است؛ اما تأثیر آن به طور گسترده در دنیای تکنولوژی احساس می‌شود.

سال ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۸: سال‌های اولیه فناوری بلاک چین

در سال ۱۹۹۱، دو دانشمند به نام استوارت هابر (Stuart Haber) و ویک‌فیلد اسکات استورنتتا (W. Scott Stornetta) فناوری بلاک چین را معرفی کردند. این دانشمندان یک راه‌حل عملی محاسباتی برای مهر و موم کردن اسناد دیجیتالی می‌خواستند تا نتوان آن‌ها را تعدیل کرد یا تغییر داد. بنابراین این دو نفر با کمک علم رمزنگاری سیستم جدید را توسعه دادند. اولین پروژه آن‌ها شامل کار بر روی زنجیره‌ای از بلاک‌های امن رمزنگاری شده بود که به موجب آن هیچ کس نمی‌توانست در مُهرهای زمانی اسناد تغییر ایجاد کند.

پس از آن در سال ۱۹۹۲، آن‌ها سیستم خود را ارتقا دادند، کارایی افزایش پیدا کرد و در نتیجه امکان جمع‌آوری اسناد بیشتر در یک بلاک فراهم شد. مرکل تریز (Merkle Trees) با استفاده از سیستمی که توسط استوارت هابر و اسکات استورنتتا با برخی ویژگی‌های بیشتر توسعه یافته بود، یک شرکت حقوقی تشکیل داد. از این رو، فناوری بلاک چین برای ذخیره چندین سند برای جمع‌آوری در یک بلاک استفاده شد. مرکل از زنجیره ایمن بلاک استفاده کرد که چندین رکورد داده را در یک توالی ذخیره می‌کرد. با این حال، این فناوری تا ثبت اختراع در سال ۲۰۰۴ بلااستفاده شد. بعدها در سال ۲۰۰۰، استفان کنست (Stefan Konst) نظریه خود را در مورد زنجیره‌های امن رمزنگاری شده ارائه داد و ایده‌هایی را برای پیاده سازی آن منتشر کرد.

در سال ۲۰۰۴، هال فینی (Hal Finney)، یکی از فعالان در علم رمزنگاری، سیستمی را برای پول نقد دیجیتالی معرفی کرد که به عنوان «اثبات کار قابل استفاده مجدد یا Reusable Proof of Work» شناخته می‌شد. این مرحله نقش مهمی در تغییر تاریخ بلاک چین و ارز دیجیتال داشت. سیستم او به افراد کمک می‌کرد تا با ثبت مالکیت توکن‌ها در یک سرور قابل اعتماد، مشکل دوبار خرج کردن را حل کنند.

 

سال ۲۰۰۸ و پیدایش بیت کوین

در سال ۲۰۰۸، شخص یا گروهی با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) وایت پیپری را منتشر کرد که در آن مفاهیم بیت کوین و بلاک چین را معرفی کرد. اطلاعات بسیار کمی در مورد ناکاموتو وجود دارد، مردم بر این باورند که او می‌تواند یک فرد یا گروهی از افراد باشد که روی ارز دیجیتال بیت کوین کار می‌کردند. به صورت کلی، ساتوشی ناکاموتو به عنوان مغز پشت فناوری بلاک چین شناخته می‌شود.

ناکاموتو اولین بلاک چین را در سال ۲۰۰۸ مفهوم‌سازی کرد. از آن پس این فناوری تکامل یافته و راه خود را به بسیاری از برنامه‌های کاربردی فراتر از ارزهای دیجیتال پیدا کرده است. بلاک چین یکی از فناوری‌های زیربنایی است که به اکثر برنامه‌های کاربردی نیرو می‌دهد. بیت کوین در واقع در سال ۲۰۰۸ به عنوان اولین کاربرد فناوری بلاک چین به وجود آمد. ناکاموتو اولین بلاک بیت کوین را استخراج کرد، باقی بلاک‌ها به مرور استخراج و به هم متصل شدند و در نتیجه یکی از بزرگترین زنجیره‌های بلاک‌ حامل اطلاعات و تراکنش‌های مختلف را به وجود آورد.

طراحی ناکاموتو همچنین مفهوم «زنجیره‌ای از بلاک‌ها» را معرفی کرد. این زنجیره امکان اضافه کردن بلاک‌ها را بدون نیاز به امضای آن‌ها توسط شخص ثالث فراهم کرد. در واقع، ناکاموتو یک کوین الکترونیکی را به عنوان «زنجیره‌ای از امضاهای دیجیتال» تعریف کرد. در این زنجیره صاحب یک کوین می‌توانست آن را به صاحب بعدی منتقل کند.

سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۵: فاز تکامل تراکنش‌ها و قراردادها

ساتوشی ناکاموتو اولین وایت پیپر این فناوری را در سال ۲۰۰۹ منتشر کرد. در این وایت پیپر، او جزئیاتی از نحوه تجهیز این فناوری برای افزایش اعتماد افراد، با توجه به جنبه غیرمتمرکز بودن آن، ارائه کرد. غیرمتمرکز بودن بلاک چین به این معنی بود که هیچ کس هرگز کنترلی بر این فناوری نخواهد داشت.

ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin) یکی از اولین مشارکت‌کنندگان در پایگاه کد بیت کوین بود. وقتی نوبت به استفاده از قابلیت‌های کامل فناوری بلاک چین رسید، بوترین احساس کرد که بیت کوین هنوز به آنجایی که باید نرسیده است. با توجه به محدودیت‌های بیت کوین، بوترین شروع به کار بر روی یک بلاک چین انعطاف پذیر کرد. بلاک چین مورد نظر ویتالیک می‌توانست علاوه بر این که یک شبکه همتا به همتا است، عملکردهای مختلفی را نیز انجام دهد. اتریوم به عنوان یک بلاک چین عمومی جدید در سال ۲۰۱۳ با قابلیت‌های اضافی در مقایسه با بیت کوین متولد شد. این توسعه،‌ تبدیل به یک لحظه مهم در تاریخ بلاک چین شد.

بوترین، اتریوم (Ethereum) را از بلاک چین بیت کوین با فعال کردن عملکردی که به افراد اجازه می‌داد قراردادها را ثبت کنند، متمایز کرد. این ویژگی جدید، قابلیت‌های اتریوم را از یک ارز دیجیتال به پلتفرمی برای توسعه برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) تبدیل کرد. بلاک چین اتریوم که به طور رسمی در سال ۲۰۱۵ راه‌اندازی شد، با توجه به توانایی آن در پشتیبانی از قراردادهای هوشمند (smart contract)، به یکی از بزرگ‌ترین بلاک چین‌ها تبدیل شده است. پلتفرم بلاک چین اتریوم همچنین در جمع‌آوری یک جامعه فعال از توسعه‌دهندگان نیز موفق بوده است. بلاک چین اتریوم به لطف توانایی خود در پشتیبانی از قراردادهای هوشمند و برنامه‌های غیرمتمرکز، بیشترین تعداد تراکنش‌های روزانه را پردازش می‌کند.

 

سال ۲۰۱۷ به بعد: فاز تکامل اپلیکیشن‌ها

تاریخچه و تکامل بلاک چین با اتریوم و بیت کوین متوقف نشد. امروزه، تعداد فزاینده‌ای از صنایع، بلاک چین را جدای از بیت‌ کوین یا سایر ارزهای دیجیتال، یک فناوری ارزشمند می‌دانند. طی سال‌های اخیر، تعدادی از پروژه‌ها همه قابلیت‌های فناوری بلاک چین را به کار گرفته‌اند. پروژه‌های جدید علاوه بر ارائه ویژگی‌های جدید با استفاده از قابلیت‌های بلاک چین، به دنبال رفع برخی از کمبودهای بیت‌ کوین و اتریوم هستند.

در سال ۲۰۱۷، ژاپن بیت کوین را به عنوان یک ارز قانونی به رسمیت شناخت. همچنین شرکت Block.one سیستم عامل بلاک چین EOS را معرفی کرد که برای پشتیبانی از برنامه‌های کاربردی غیرمتمرکز تجاری طراحی شده بود. هدف اصلی EOS تشویق استقرار برنامه‌های کاربردی غیرمتمرکز از طریق یک شرکت غیرمتمرکز مستقل است.

در سال ۲۰۱۹، تراکنش‌های روزانه بیت کوین به بیش از ۱ میلیون در روز رسید. در سال ۲۰۲۰، استیبل کوین‌ها بسیار مورد تقاضا قرار گرفتند؛ زیرا وعده ثبات بیشتری نسبت به ارزهای دیجیتال سنتی می‌دادند. در همان سال اتریوم بیکن چین (Beacon Chain) را برای آماده سازی اتریوم ۲.۰ راه اندازی کرد. بعدا اتریوم در سال ۲۰۲۳ از مکانیسم اجماع اثبات کار (PoW) به اثبات سهام (PoS) انتقال پیدا کرد. در نتیجه این انتقال، مصرف انرژی اتریوم تا ۹۹.۹۵ درصد کاهش یافت.

طی سال‌های اخیر، علاقه فزاینده‌ای به استفاده از بلاک چین برای برنامه‌های کاربردی در کسب و کارها وجود داشت. بسیاری از شرکت‌ها برای اموری مانند رای دادن، مدیریت املاک و مستغلات، حقوق معنوی، اینترنت اشیا و توزیع واکسن از بلاک چین استفاده کردند. تکامل بلاک چین‌ها ثابت و امیدوارکننده بوده است. شرکت‌های بزرگی سرمایه زیادی را به استخدام افراد حرفه‌ای اختصاص دادند؛ زیرا به دنبال شروع استفاده از فناوری هستند.

آینده تکنولوژی بلاک چین

تلاش برای پیش‌بینی آینده تکنولوژی آسان نیست و بلاک چین با توجه به تاریخچه کوتاه آن، از این قاعده مستثنی نیست. با این حال، اگر بلاک چین به مسیر فعلی خود ادامه دهد، بسیاری از صنایع از جمله خرده فروشی‌ها، معادن، صنعت حمل و نقل و مسافرت، مراقبت‌های بهداشتی، آموزش، کشاورزی و سرگرمی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. البته به احتمال زیاد بیشترین تأثیر در خدمات مالی خواهد بود. دولت‎ها نیز احتمالاً به پذیرش بلاک چین ادامه خواهند داد.

آینده فناوری بلاک چین تا حدودی وابسته به استفاده دولت‌ها و شرکت‌ها و سرمایه گذاری آن‌ها در امور مربوط به نرم‌افزارهای غیرمتمرکز است. اما قابلیت‌های بلاک چین ثابت کرده که روزی بلاک چین عمومی به صورت عمده توسط همگان استفاده خواهد شد.

در این مقاله، نگاهی به تاریخچه بلاک چین از ابتدا تا به امروز داشتیم. با توسعه فناوری بلاک چین در سال‌های اخیر، همواره شرکت‌های بیشتری در حال استخدام متخصصان توسعه بلاک چین هستند. شرکت‌های بزرگ به دنبال پیاده‌سازی بلاک چین برای استفاده از برنامه‌های بلاک چین هستند. در نتیجه اگر به امور مرتبط با توسعه بلاک چین علاقه دارید، اکنون زمان خوبی برای شروع یادگیری این تکنولوژی است.