این روزها تقریباً همه جا صحبت از هوش مصنوعی است؛ از ترندهای رسانه‌ای گرفته تا مسیر سرمایه‌گذاری شرکت‌های بزرگ. اما در پس این موج پرهیاهو، حوزه‌هایی کمترشناخته‌شده‌ای وجود دارند که می‌توانند مقصد بعدی کارآفرینان جسور باشند. بازارهایی که هنوز اشباع نشده‌اند و فرصت ایجاد مزیت رقابتی اولیه در آنها وجود دارد.
البته این به معنای مسیر ساده‌تر نیست؛ این فضاها هم چالش‌های فناورانه و بازار خاص خود را دارند. اما اگر تخصص، بینش یا تجربه کافی در این حوزه‌ها دارید، حالا وقت آن است که بررسی کنید آیا می‌توانید در این فضاها ارزشی خلق کنید یا نه.
در ادامه به ۷ زمینه اشاره می‌کنیم که به‌واسطه تغییرات زیرساختی، رفتاری، فناوری یا قانون‌گذاری، بستر مناسبی برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای نوآورانه ایجاد کرده‌اند:
۱. زیرساخت‌های خرد خدمات شهری
با گسترش استفاده از پنل‌های خورشیدی، باتری‌های خانگی و خودروهای برقی، مدل سنتی ارائه خدمات انرژی در حال تغییر است. حالا دیگر مصرف‌کننده، خودش هم تولیدکننده است. این تحولات نیاز به ابزارهایی برای هماهنگی، بهینه‌سازی مصرف و مدیریت صورت‌حساب در سطح محله‌ها یا حتی یک ساختمان را ایجاد کرده‌اند. فرصت خوبی برای استارتاپ‌هایی که می‌خواهند بازیگر نسل بعدی زیرساخت‌های انرژی باشند.
۲. کربن‌زدایی از گرمایش صنعتی
وقتی صحبت از کاهش کربن می‌شود، معمولاً ذهن‌ها به سراغ حمل‌ونقل و برق می‌رود. اما گرمایش صنعتی – مثل آنچه در صنایع فولاد، سیمان یا مواد شیمیایی استفاده می‌شود – بیش از ۲۰٪ انرژی دنیا را مصرف می‌کند و کاهش کربن در این بخش بسیار دشوار است.
استارتاپ‌هایی که بتوانند راه‌حل‌های اقتصادی، مقیاس‌پذیر و نوآورانه‌ای برای این نیاز ارائه دهند (مثل کوره‌های الکتریکی دمای بالا، باتری‌های حرارتی یا سوخت‌هایی مانند هیدروژن سبز) وارد بازارهایی می‌شوند که مدت‌هاست نوآوری به خود ندیده‌اند. نمونه موفق این مسیر، Heliogen است که با استفاده از آینه‌های خورشیدی، گرمایش صنعتی پاک تولید می‌کند.
۳. نرم‌افزار برای صنایع سنتی
صنایعی مانند مدیریت پسماند، جنگلداری، ساخت‌وساز یا لجستیک دریایی، همچنان متکی بر اکسل، تماس تلفنی و فرآیندهای دستی هستند. اگر سابقه یا ارتباطی در این صنایع دارید، ساخت ابزارهای SaaS یا پلتفرم‌های اتوماسیون می‌تواند فرصتی بکر و کم‌رقیب باشد.
استارتاپ‌هایی مانند Fleetzero و Loggerhead Instruments با تکیه بر دانش صنعتی و فناوری روز توانسته‌اند در بازارهایی کمتر دیده‌شده، سهم بگیرند.
۴. فناوری برای سالمندان
اکثر استارتاپ‌های مرتبط با جمعیت سالمند، روی خدمات درمانی تمرکز دارند. اما جامعه سالمندان جهان به خدمات غیرپزشکی هم نیاز دارد: از ابزارهای ارتباطی ساده‌سازی‌شده گرفته تا خدمات مدیریت دارایی یا حتی تجربه‌های سفر متناسب با نیازهای خاص.
به‌عنوان مثال، پلتفرم‌هایی برای آموزش دیجیتال، ابزارهای مدیریت روزمره یا دستگاه‌هایی با طراحی ویژه برای افراد بالای ۵۰ سال، هنوز جای کار زیادی دارند. طبق گزارش AARP، این گروه سنی بیش از نیمی از هزینه‌های مصرفی ایالات متحده را به خود اختصاص داده، اما از نظر فناوری هنوز به‌خوبی مورد توجه قرار نگرفته‌اند.
۵. ابزار برای کسب‌وکارهای کوچک
رشد سریع هوش مصنوعی مبتنی بر داده‌های عظیم است. اما واقعیت این است که بسیاری از شرکت‌ها – به‌ویژه در بازارهای کوچک‌تر – به داده‌های محدود یا پراکنده دسترسی دارند. اینجا جایی است که استارتاپ‌هایی با راه‌حل‌های «هوشمند اما سبک» می‌توانند وارد شوند.
از تقویت داده‌ها گرفته تا تولید داده مصنوعی یا ابزارهای مشارکت انسانی در حلقه (Human-in-the-loop)، همه این‌ها ابزارهایی هستند که می‌توانند ارزش داده‌های کوچک را چند برابر کنند. نمونه‌هایی مانند Snorkel AI و Kili Technology این مسیر را در سطح سازمانی آغاز کرده‌اند، اما فضا هنوز بسیار باز است.
۶. دستیار برای وکلا و نهادهای تنظیم‌گر
بیشتر ابزارهای فناوری حقوقی، وکلای شرکت‌های بزرگ را هدف گرفته‌اند. اما وکلای مستقل، نهادهای قانون‌گذار و سازمان‌های مردم‌نهاد هم با داده‌ها و مقررات پیچیده دست‌وپنجه نرم می‌کنند و به ابزارهایی برای تحلیل، انطباق و تصمیم‌سازی نیاز دارند.
پروژه‌هایی مثل Harvey AI تنها نوک کوه یخ هستند. بخش زیادی از بازار – به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه – هنوز دیجیتالی یا خودکار نشده و منتظر ورود بازیگران تازه‌نفس است.
۷. دوقلوهای دیجیتال برای دنیای فیزیکی
“دوقلوی دیجیتال” یا Digital Twin به معنای ایجاد مدل مجازی از یک سیستم واقعی است. این فناوری اکنون در صنایع بزرگی مانند تولید و لجستیک استفاده می‌شود، اما با کاهش هزینه سنسورها و پیشرفت محاسبات لبه‌ای، امکان استفاده از آن در مقیاس‌های کوچک‌تر هم فراهم شده است.
استارتاپ‌ها می‌توانند مدل‌هایی برای فضاهایی مثل گلخانه‌ها، فروشگاه‌های خرده‌فروشی، سالن‌های ورزشی یا مکان‌های برگزاری رویدادها طراحی کنند که به شبیه‌سازی، پایش و بهینه‌سازی کمک کنند.
در نهایت باید گفت که همه فرصت‌ها لزوماً در مرکز توجه نیستند. برخی از پتانسیل دار ترین حوزه ها همان‌هایی هستند که کمتر درباره‌شان صحبت شده؛ اما اگر اهل کاوش و اهل ساختن باشید، مسیر ساخت یک استارتاپ بزرگ دقیقاً می‌تواند از اینجا شروع شود.
