در حالی که روز کارآفرینی بهانهای برای تجلیل از نوآوران و بنیانگذاران کسبوکارهای نوپا در ایران است، بسیاری از فعالان این حوزه در مواجهه با اختلالات مستمر اینترنتی، چشمانداز روشنی پیشرو نمیبینند. کتایون سپهری، مدیرعامل شتابدهنده منش، در گفتوگویی با اکوموتیو، تأکید کرد که قطع و کندی اینترنت، فراتر از یک اختلال فنی یا ناراحتی عمومی و یک تهدید جدی برای پایداری اقتصادی و آینده کارآفرینی در کشور تبدیل شده است.
آسیب به تصمیمهای حیاتی در اکوسیستم نوآوری
در تحلیل تأثیر این اختلالات بر زیستبوم نوآوری، سپهری با اشاره به تجربهی قطعیهای گسترده در سال گذشته و بهویژه در جریان جنگ ۱۲ روزه توضیح داد:
«همانند بسیاری دیگر از بحرانهای اجتماعی و اقتصادی اخیر، بزرگترین آسیب اختلال اینترنت به شتابدهندهها، تأثیر آن بر تصمیم تیمها و بنیانگذاران استارتاپها برای مهاجرت است. نکته نگرانکننده اینجاست که وقتی کشور در مسائل ملی به دانش و تخصص این افراد نیاز دارد، نبود این نیروهای خبره، تبعات جدی و جبرانناپذیری به همراه خواهد داشت.»
اینترنت طبقاتی؛ تهدیدی برای عدالت دیجیتال
با داغتر شدن بحثهایی پیرامون اجرای اینترنت طبقاتی، بسیاری از فعالان حوزه دیجیتال نگران آن هستند که این طرح، نابرابریها را عمیقتر کرده و شکاف دیجیتال را نهادینه کند. سپهری در اینباره تصریح کرد:
«اجرای اینترنت طبقاتی میتواند شکاف میان طبقات اجتماعی را تشدید کند. طبقات پایینتر از اینترنت با کیفیت محروم میشوند و این یعنی محدود شدن دسترسی آنها به آموزش، اشتغال و خدمات آنلاین. بسیاری از آموزشهای آنلاین در مناطق محروم، نقشی کلیدی در کاهش فاصلههای آموزشی داشتهاند. اینترنت طبقاتی تمام این دستاوردها را از بین خواهد برد.»
فشار مضاعف بر کسبوکارهای کوچک
فریلنسرها، استارتاپها و کسبوکارهای خرد که ستونهای اصلی اقتصاد دیجیتال هستند، بهشدت از تبعات این سیاستها متأثر میشوند. سپهری با تأکید بر وابستگی این گروهها به دسترسی آزاد و پایدار به اینترنت، بیان کرد:
«ایجاد محدودیت در دسترسی به اینترنت، هزینههای سرباری برای کسبوکارهای کوچک بهوجود میآورد و آنها را در رقابت با شرکتهای بزرگتر، بهشدت آسیبپذیر میکند. برخی کسبوکارها، بهویژه در مناطق دورافتاده یا مشاغل خانگی، عملاً در آستانه تعطیلی قرار گرفتهاند.»
نشانهای از حکمرانی دیجیتال ناکارآمد
فراتر از تبعات اقتصادی، سپهری اینترنت طبقاتی را نشاندهندهی مشکلی عمیقتر در سیاستگذاری دیجیتال کشور دانست و گفت:
«به جای توسعه زیرساختها برای همهی مردم، شاهد سیاستهایی هستیم که منجر به تقسیم جامعه به طبقات مختلف اینترنتی میشود. وقتی دانشآموز، زن کارآفرین روستایی یا فریلنسر را عملاً از دایره سیاستگذاریها حذف میکنیم، نمیتوان این روند را چیزی جز نمونهای از حکمرانی ناکارآمد دانست.»
راهکارهایی برای حفظ امنیت بدون آسیب به برابری
با وجود حساسیتهای امنیتی و فرهنگی، سپهری تأکید کرد که راههای مؤثرتری برای پاسخ به این دغدغهها وجود دارد و پیشنهاد داد:
«ایجاد فضای اقتصادی توانمند برای حفظ نخبگان در کشور، تقویت زیرساختهای امنیتی بدون محدود کردن دسترسی به اینترنت، توسعهی برنامههای آموزشی و فرهنگسازی برای استفاده مسئولانه از فضای آنلاین، راهحلهای پایدارتری برای رفع نگرانیهای امنیتی هستند.»
سکوت تصمیمگیران، صدای کارآفرینان را خاموش نمیکند
بهرغم تلاشهای پیوسته فعالان این حوزه برای متقاعد کردن سیاستگذاران، بسیاری از این تلاشها تاکنون بیپاسخ ماندهاند. سپهری با نگاهی به فعالیتهای مستمر جامعه فناوری گفت:
«کارزارهای آگاهیبخشی، جلسات با نمایندگان دولت و مجلس، ارائهی آمارهای دقیق از زیانهای وارده، و پیشنهادهای جایگزین همگی از سوی فعالان این حوزه مطرح شدهاند، اما متأسفانه هنوز گوش شنوایی برای شنیدن این هشدارها وجود ندارد.»
آیندهای که به تصمیم امروز گره خورده است
در روزی که به نام کارآفرینی ثبت شده، شاید بهترین هدیه به جامعه نوآوری و فناوری، نه تجلیلهای نمادین، بلکه بازنگری جدی در سیاستهایی باشد که بنیانهای این اکوسیستم را تهدید میکنند. آنطور که کتایون سپهری گفت: «اختلال اینترنتی، نه یک مانع لحظهای بلکه زخمی عمیق بر پیکر اقتصاد دیجیتال ایران است.»
چنانچه سیاستگذاران به جای نگاه موقت و کنترلگر، با رویکردی توسعهمحور و مشارکتی به این حوزه بنگرند، هنوز فرصت آن هست که مسیر را اصلاح کرده و زمینهای برای ماندگاری و رشد استعدادهای داخلی فراهم شود.
زیستبوم نوآوری، نیروی محرکه آینده اقتصاد ایران است؛ اما بدون دسترسی برابر، اینترنت آزاد و زیرساخت پایدار، این نیرو نهتنها تقویت نخواهد شد، بلکه به مرور از نفس خواهد افتاد.
