استارتاپ آیو (Äio) در اسطورههای استونیایی خدای رویاهاست. این نام، انتخابی شاعرانه و مناسب برای استارتاپی نوظهور از کشور کوچک استونی است که فرآیندی نوآورانه برای تبدیل ضایعات کشاورزی مانند خاکاره به چربی خوراکی و آرایشی مورد استفاده در صنایع غذایی و آرایشیـبهداشتی توسعه داده است.
این روش میتواند راهی برای کاهش وابستگی جهان به روغن نخل باشد؛ روغنی که بهدلیل÷ ویژگیهای امولسیونی و نگهدارندهاش، به یکی از مواد پایه در صنایع غذایی و آرایشی تبدیل شده است. اما از سوی دیگر، نیاز درخت نخل به اقلیمهای گرم و مرطوب باعث شده تا این صنعت عظیم، جنگلهای بارانی و زیستبومهای حساس بسیاری را برای ایجاد مزارع از بین ببرد.
آیو را دو دانشمند زیستفناوری، «نمائیا بونتوری» و «پتری یان لاهتوه» تأسیس کردند. بنیان این استارتاپ از پژوهشهای دکترای بونتوری شکل گرفت؛ جایی که او نوعی میکروب جدید، یعنی گونهای از مخمر را ابداع کرد. برخلاف مخمرهایی که در نان و آبجو استفاده میشوند و با مصرف قند، دیاکسیدکربن یا الکل تولید میکنند، این مخمر قند را مصرف کرده و مولکولهای چربی خوراکی تولید میکند.
لاهتوه پیشتر استاد فناوری مواد غذایی و مهندسی زیستی در دانشگاه فنی تالین در استونی بود و از سال ۲۰۱۶ آزمایشگاه زیستفناوری خود را اداره میکرد. بونتوری نخستین همکاری بود که او در آزمایشگاهش استخدام کرد و مخمر ابداعی خود را نیز با خود آورد. آنها با همکاری یکدیگر روی این مولکول کار کردند تا آن را به اندازه کافی مقاوم و قابل تولید در مقیاس صنعتی کنند.
با توجه به اینکه استونی پایه کشاورزی گستردهای دارد ــ از جمله در زمینه ذرت، غلات خوراکی، نیشکر و چوب ــ این تیم بررسی کرد که آیا میتوان قندهای حاصل از ضایعات کشاورزی را بهعنوان منبع تغذیه برای این مخمر به کار گرفت یا نه. نتیجه تحقیقات این بود که مخمر بهخوبی از این قندها تغذیه میکند و رشد مییابد.
لاهتوه توضیح میدهد که پروفایل چربی تولیدشده توسط این مخمر بسیار شبیه چربی خوراکی و طبیعی موجود است و در حالت جامد بیشترین شباهت را به چربی مرغ دارد. با این حال، با تغییر در فرآیند تخمیر میتوان نوع مایع این چربی خوراکی را نیز تولید کرد که جایگزین مناسبی برای روغنهای صنعتی مانند کلزا یا روغن کانولا خواهد بود.
در سال ۲۰۲۲، بنیانگذاران اطمینان یافتند که به یک راهحل تجاری قابل اجرا دست یافتهاند و شرکت آیو را با هدف جذب سرمایه و ایجاد همکاریهای تجاری برای ورود به بازار تأسیس کردند. تاکنون حدود ۷ میلیون دلار سرمایه جذب کردهاند و از زمان تأسیس، روشهای نوینی برای تولید از طریق تخمیر دقیق توسعه داده، جایزه پایداری بالتیک در سال ۲۰۲۴ را کسب کردهاند و با بیش از ۱۰۰ شرکت در سراسر جهان برای همکاری به توافق رسیدهاند.
بونتوری در گفتوگو با وبسایت تککرانچ توضیح داد که پس از تولید هر محصول، شرکت آیو تحلیلهای بسیار دقیقی انجام میدهد و نتایج تا اینجا نشان داده است که کیفیت محصول نهایی آنها در سطح روغنهای گیاهی است، با این تفاوت که حتی از نظر خلوص نیز بالاتر بوده و هیچگونه آفتکش در آن وجود ندارد.
گام بعدی شرکت، ساخت یک تأسیسات صنعتی برای تولید این نوع چربی در مقیاس تجاری تا سال ۲۰۲۷ است. علاوه بر این، آیو قصد دارد فناوری خود را در اختیار سایر تولیدکنندگان محصولات غذایی و آرایشی قرار دهد. با این حال، پیش از عرضه گسترده، شرکت باید مجوزهای لازم برای فروش این چربیها به عنوان ماده خوراکی را در کشورهای مختلف دریافت کند. پیشبینی میشود این فرایند ابتدا از کشور سنگاپور آغاز شود، زیرا این کشور سابقهای مثبت در پذیرش فناوریهای نوین تولید مواد غذایی دارد.
بونتوری تأکید کرد که از آنجا که این روش نوعی شیوه نو در تولید غذا محسوب میشود، شرکت موظف است تمام مراحل قانونی، بررسیها و مجوزهای لازم را طی کند. او همچنین ابراز امیدواری کرد که این پروژه بتواند نشان دهد دو دانشمند از کشوری کوچک نیز قادرند دستاوردی خلق کنند که تأثیری مثبت بر جهان بگذارد — آرزویی که آن را رؤیای شخصی خود دانست.
