سرمایه گذاری خطرپذیر ( Venture Capital )
سرمایه‌گذاری خطرپذیر چیست؟
سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC) به نوعی سرمایه‌گذاری خصوصی و تأمین مالی می‌گویند که از طرف سرمایه‌گذاران به شرکت‌های استارتاپ و کسب‌وکارهای کوچکی که گمان می‌رود پتانسیل رشد بلندمدت را دارند ارائه می‌شود. سرمایه‌گذاری خطرپذیر معمولاً از طرف سرمایه‌گذاران ثروتمند، بانک‌های سرمایه‌گذاری و مؤسسات مالی دیگر تأمین می‌شود. با این حال، این سرمایه همیشه به شکل پول نیست بلکه می‌تواند در قالب تخصص فنی یا مدیریتی هم ارائه شود. سرمایه‌گذاری خطرپذیر معمولاً به شرکت‌های کوچک با پتانسیل رشد استثنایی یا به شرکت‌هایی تخصیص می‌یابد که رشد سریعی داشته و آمادۀ گسترش‌اند.
این سرمایه‌گذاری اگرچه ممکن است ریسک‌هایی برای سرمایه‌گذاران به دنبال داشته باشد، پتانسیل بازدهی بالاتر از حد متوسط، پاداش وسوسه‌کننده‌ای است. برای شرکت‌های جدید یا سرمایه‌گذارانی که سابقۀ عملیاتی محدود (زیر دو سال) دارند، سرمایه‌گذاری خطرپذیر روزبه‌روز بیشتر به منبعی پرطرفدار – حتی ضروری – برای جمع‌آوری پول تبدیل می‌شود. به خصوص اگر به بازارهای سرمایه، وام‌های بانکی یا سایر ابزارهای بدهی دسترسی نداشته باشند. روی بد سکه این است که سرمایه‌گذاران معمولاً در شرکت سهام می‌گیرند و بنابراین می‌توانند بر تصمیم‌گیری‌های شرکت تأثیر بگذارند.
نکات کلیدی
- تأمین مالی سرمایه‌گذاری خطرپذیر به تأمین مالی می‌گویند که به شرکت‌ها و کارآفرینان تعلق می‌گیرد. این مسئله می‌تواند در مراحل مختلف تکامل آن‌ها ارائه شود، اگرچه اغلب شامل دور سرمایه‌گذاری اولیه و مرحلۀ کشت ایده می‌شود.
- صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر، مدیریت سرمایه‌گذاری‌های متمرکز را در فرصت‌های با قابلیت رشد بالا در استارتاپ‌ها و سایر شرکت‌های تازه تأسیس به عهده دارند و معمولاً فقط پذیرای سرمایه‌گذاران معتبر هستند.
- سرمایه‌گذاری خطرپذیر از یک فعالیت نیچ در اواخر جنگ جهانی دوم به صنعتی پیشرفته با بازیگران متعددی تبدیل شده است که نقش مهمی در ترغیب نوآوری دارند.
شناخت سرمایه‌گذاری خطرپذیر
در معاملات سرمایه‌گذاری خطرپذیر، بخش بزرگی از سهام یک شرکت ایجاد شده و از طریق شراکت‌های محدود و مستقلی که توسط شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر برقرار می‌شود به تعداد اندکی سرمایه‌گذار فروخته می‌شود. گاهی این مشارکت‌ها شامل مجموعه‌ای از چندین شرکت مشابه است.
با این حال، یکی از تفاوت‌های مهم میان سرمایه‌گذاری خطرپذیر و سایر معاملات سرمایه‌گذاری خصوصی این است که سرمایه‌گذاری خطرپذیر بر شرکت‌های نوظهوری تمرکز دارد که برای اولین بار به دنبال بودجه‌های کلان هستند، در حالی که تأمین مالی سرمایه‌گذاری خصوصی معمولاً شامل شرکت‌های بزرگتر و باسابقه‌تری می‌شود که به دنبال تزریق سهام یا فرصتی برای بنیان‌گذاران شرکت برای انتقال برخی از سهام مالکیت خود هستند.
تاریخچۀ سرمایه‌گذاری خطرپذیر
سرمایه‌گذاری خطرپذیر زیرمجموعه‌ای از سرمایه‌گذاری خصوصی (PE) است. با اینکه ریشۀ PE به قرن نوزدهم برمی‌گردد، سرمایه‌گذاری خطرپذیر تنها پس از جنگ جهانی دوم به یک صنعت تبدیل شد.
جورجز دوریوت، استاد مدرسۀ بازرگانی هاروارد را عموماً «پدر سرمایه‌گذاری خطرپذیر» خطاب می‌کنند. او شرکت تحقیق و توسعۀ آمریکا (ARD) را در سال 1946 راه‌اندازی کرد و بودجه‌ای 3.5 میلیون دلاری برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی جمع آوری کرد که فناوری‌های توسعه‌یافته در طول جنگ جهانی دوم را تجاری می‌کردند. اولین سرمایه‌گذاری ARDC در شرکتی بود که رویای استفاده از فناوری اشعۀ ایکس را برای درمان سرطان در سر داشت. 200.000 دلاری که دوریوت سرمایه‌گذاری کرده بود، در سال 1955 که شرکت عمومی شد به 1.8 میلیون دلار تبدیل شد.
سرمایه‌گذاران فرشته
سرمایه‌گذاری خطرپذیر عموماً برای کسب‌وکارهای کوچک یا برای کسب‌وکارهای در حال توسعه در صنایع نوظهور، توسط افراد با ارزش خالص بالا (HNWI) – که اغلب از آن‌ها به عنوان «سرمایه‌گذاران فرشته» نیز یاد می‌شود – و شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر ارائه می‌شود. انجمن ملی سرمایه‌گذاری خطرپذیر (NVCA) سازمانی متشکل از صدها شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر است که به شرکت های نوآور بودجه می‌دهد.
به طور کلی، سرمایه‌گذاران فرشته گروه متنوعی از افراد هستند که سرمایۀ خود را از طریق منابع مختلف به دست آورده‌اند. با این حال، معمولاً این افراد خودشان هم از کارآفرینان یا مدیرانی هستند که به تازگی از امپراتوری‌های تجاری که بنا کرده‌اند، بازنشسته شده‌اند.
سرمایه‌گذاران خودساخته‌ای که سرمایه‌گذاری خطرپذیر را ارائه می‌دهند، معمولاً چند ویژگی کلیدی مشترک دارند؛ اکثر آن‌ها به دنبال سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی هستند که مدیریت خوبی دارند، طرح تجاری‌شان به طور کامل پایه‌ریزی شده و آمادۀ رشدی چشمگیر هستند. این افراد همچنین ترجیح می‌دهند در آن دسته از صنایع یا بخش‌های تجاری سرمایه‌گذاری انجام دهند که از قبل با آن‌ها آشنایی داشته‌اند. آن‌ها اگر هم عملاً در آن زمینه کار نکرده باشند، ممکن است در این باره آموزش آکادمیک دیده باشند. از دیگر رخدادهای متداول در بین سرمایه‌گذاران فرشته، سرمایه‌گذاری مشترک است که در آن یک سرمایه‌گذار فرشته همراه با یکی از دوستان یا شرکای قابل‌اعتماد خود که او نیز اغلب یک سرمایه‌گذار فرشتۀ است سرمایه‌گذاری انجام می‌دهد.
فرآیند سرمایه‌گذاری خطرپذیر
اولین قدم برای کسب‌وکارهایی که به دنبال سرمایه‌گذاری خطرپذیر هستند، ارائۀ یک طرح تجاری به شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر یا سرمایه‌گذاران فرشته است. در صورت علاقه‌مندی به پیشنهاد، شرکت یا سرمایه‌گذار باید اعتبارآزمایی انجام دهد که شامل بررسی کامل مدل تجاری، محصولات، مدیریت، سابقۀ عملیاتی شرکت و دیگر موارد می‌شود.
از آنجا که سرمایه‌گذاری خطرپذیر معمولاً مبلغ بیشتری را در شرکت‌های کمتری سرمایه‌گذاری میکند، این تحقیق پیشینه بسیار مهم است. بسیاری از متخصصان سرمایه‌گذاری خطرپذیر اغلب به عنوان تحلیل‌گر تحقیقات سهام، تجربۀ سرمایه‌گذاری قبلی داشته‌اند. بقیۀ این افراد مدرک کارشناسی ارشد در مدیریت بازرگانی (MBA) دارند. همچنین، متخصصان سرمایه‌گذاری خطرپذیر معمولاً روی یک صنعت خاص تمرکز می‌کنند. به عنوان مثال، سرمایه‌گذاران خطرپذیر با تخصص در زمینۀ بهداشت و درمان ممکن است به عنوان تحلیل‌گر صنعت بهداشت و درمان تجربۀ قبلی داشته باشند.
پس از انجام اعتبارآزمایی، شرکت یا سرمایه‌گذار به سرمایه‌گذاری در ازای حقوق صاحبان سهام در شرکت تعهد می‌دهد. این وجوه ممکن است به یکباره تأمین شود اما معمولاً سرمایه به صورت دورهای ارائه می‌شود. سپس شرکت یا سرمایه‌گذار، نقش فعالی در شرکت سرمایه‌گذاری شده به عهده می‌گیرد و قبل از پرداخت وجوه بیشتر در مورد پیشرفت آن مشاوره می‌دهد و بر آن نظارت میکند.
سرمایه‌گذار پس از یک دورۀ زمانی، معمولاً چهار تا شش سال پس از سرمایه‌گذاری اولیه با شروع یک ادغام، تملیک یا عرضۀ اولیه سهام (IPO) از شرکت خارج می‌شود.
یک روز در زندگی VC
مثل اکثر متخصصان صنعت مالی، سرمایه‌گذاران خطرپذیر معمولاً روز خود را با نسخه‌ای از وال استریت ژورنال، فایننشال تایمز و سایر نشریات تجاری معتبر شروع می‌کنند. سرمایه‌گذاران خطرپذیری که در صنعت خاصی تخصص دارند، معمولاً اشتراک مجلات تجاری و مقالات مختص آن صنعت را نیز دارند. همۀ این اطلاعات اغلب هر روز سر صبحانه دریافت می‌شود.
بقیۀ روز متخصصان سرمایه‌گذاری خطرپذیر با جلسات پر می‌شود. شرکت‌کنندگان این جلسات طیف گسترده‌ای را در بردارند، از جمله سایر شرکا و یا اعضای شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر آن‌ها، مدیران اجرایی یکی از شرکت‌های پورتفولیوی کنونی، رابط‌ها در زمینۀ تخصص و کارآفرینان نوپایی که به دنبال سرمایه‌گذاری خطرپذیر هستند.
به عنوان مثال، در جلسات اول صبح ممکن است گفتگویی با یک شرکت در مورد سرمایه‌گذاری‌های بالقوۀ پرتفوی صورت گیرد. تیم اعتبارآزمایی مزایا و معایب سرمایه‌گذاری در شرکت را ارائه خواهد کرد. ممکن است یک رأیگیری جمعی در مورد ملحق شدن یا نشدن شرکت به پورتفولیو برای روز بعد برنامه‌ریزی شود.
شاید بعد از ظهر جلسه‌ای با یکی از شرکت‌های پورتفولیوی فعلی برگزار شود. این جلسات به طور منظم برای مشخص شدن این موضوع برگزار می‌شوند که آیا کارهای شرکت بدون مشکل پیش می‌روند و سرمایه‌گذاری انجام شده توسط آن شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر به طور عاقلانه استفاده می‌شود یا خیر. سرمایه‌گذار خطرپذیر مسئولیت یادداشت ارزیابی در طول جلسه و پس از آن توزیع نتیجه‌گیری در بین سایر اعضای شرکت را بر عهده دارد.
پس از گذراندن بیشتر بعد از ظهر روی نوشتن آن گزارش و بررسی سایر اخبار بازار ممکن است یک جلسۀ شام زودهنگام با گروهی از کارآفرینان نوپایی تشکیل شود که به دنبال سرمایه برای تأمین مالی خود هستند. متخصص سرمایه‌گذاری خطرپذیر متوجه پتانسیل شرکت نوظهور می‌شود و تعیین میکند که آیا نیازی به برگزاری جلسات بیشتر با شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر هست یا خیر.
پس از آن جلسۀ شام، وقتی سرمایه‌گذار خطرپذیر سرانجام برای شب به خانه می‌رود، ممکن است گزارش اعتبارآزمایی شرکت را که روز بعد در مورد آن رأیگیری می‌شود، همراه خود برده و یک بار دیگر تمام حقایق و ارقام ضروری را قبل از جلسه رأیگیری صبح بررسی کند.
چرا سرمایه‌گذاری خطرپذیر مهم است؟
نوآوری و کارآفرینی هستۀ اصلی اقتصاد سرمایه‌داری است. با این حال، کسب‌وکارهای جدید اغلب سرمایه‌گذاری‌های بسیار پرخطر و هزینه‌بری هستند. در نتیجه، اغلب برای توزیع ریسک شکست به دنبال سرمایۀ خارجی می‌روند. در ازای پذیرش این ریسک از طریق سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذاران می‌توانند در عوض سرمایه‌گذاری روی سود بالقوه، حقوق صاحبان سهام و حق رأی را در شرکت‌های جدید به دست آورند. بنابراین، سرمایه‌گذاری خطرپذیر به استارتاپ‌ها امکان شروع کار خود و به بنیان‌گذاران امکان تحقق چشم‌اندازشان را می‌دهد.
ریسک سرمایه‌گذاری خطرپذیر چقدر است؟
شرکت‌های جدید اغلب موفق نمی‌شوند و این یعنی سرمایه‌گذاران اولیه ممکن است تمام پولی را که صرف آن می‌کنند از دست بدهند. یک حساب سرانگشتی نشان می‌دهد که به ازای هر 10 استارتاپ، سه یا چهار استارتاپ کاملا شکست می‌خورند؛ سه یا چهارتای دیگر مقداری از سرمایه را از دست می‌دهند یا فقط سرمایۀ اولیه را برمی‌گردانند و یک یا دو مورد بازده قابل‌ملاحظه‌ای پس می‌دهند.
سرمایه‌گذاران خطرپذیر چند درصد از شرکت را می‌گیرند؟
بسته به مرحلۀ شرکت، چشم اندازهای آن، میزان سرمایه‌گذاری و رابطۀ بین سرمایه‌گذاران و بنیان‌گذاران، سرمایه‌گذاران خطرپذیر معمولاً بین 25 تا 50 درصد از مالکیت شرکت جدید را به خود اختصاص می‌دهند.
تفاوت بین سرمایه‌گذاری خطرپذیر و سرمایه‌گذاری خصوصی چیست؟
سرمایه‌گذاری خطرپذیر زیرمجموعه‌ای از سرمایه‌گذاری خصوصی است. سرمایه‌گذاری خصوصی علاوه بر VC شامل تملک اهرمی، تأمین مالی بینابینی و عرضۀ خصوصی سهام می‌شود.
تفاوت VC با سرمایه‌گذار فرشته در چیست؟
هرچند هر دو برای شرکت‌های نوپا سرمایه فراهم می‌کنند اما سرمایه‌گذاران خطرپذیر معمولاً سرمایه‌گذاران حرفه‌ای هستند که در مجموعۀ گسترده‌ای از شرکت‌های جدید سرمایه‌گذاری کرده، راهنمایی‌های عملی ارائه می‌دهند و از ارتباطات حرفه‌ای خود برای کمک به شرکت جدید استفاده می‌کنند. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاران فرشته معمولاً افراد ثروتمندی هستند که بیشتر به عنوان یک سرگرمی یا پروژۀ جانبی در شرکت‌های جدید سرمایه‌گذاری کرده و ممکن است راهنمایی‌های تخصصی ارائه ندهند. همچنین، معمولاً اول سرمایه‌گذاران فرشته سرمایه‌گذاری می‌کنند و پس از آن، VCها پا به میدان می‌گذارند.
