ارزش گذاری استارتاپ

ارزش گذاری استارت آپ ؟! یکی از بحثای چالشی و مهم این روزای فضای اکوسیستم استارتاپی ایران که افراد زیادی رو از جمله سرمایه گذار های خطر پذیر ، شتاب دهنده ها ، بنیان گذارای استارتاپ ها و … رو درگیر خودش کرده موضوع محاسبه ارزش استارتاپ و قیمت گذاری کسب و کار های نوپاست. قراره تو این نوشته ، مقدمه ای از فاکتورها و روش های ارزش گذاری استارتاپ رو با هم مرور کنیم و در مطالب بعدی به سراغ بررسی دقیق روش های قیمت گذاری استارت آپ بریم.

وقتی حرفی از استارت آپ به میون میاد یه سری مباحث حول و حوش کلمه استارتاپ نمود پیدا میکنه ؛ که شاید اولین موردش مفهوم و معنی استارتاپ هست ! از سایر بحثایی که تو این زمینه میشه و خیلیا تو فضای اکوسیستم استارتاپی به دنبالش هستن میشه به عباراتی از جمله ارزش گذاری استارتاپ ، مفهوم استیج ها و مراحل مختلف جذب سرمایه یک استارتاپ ، مقیاس پذیر بودن استارتاپ و … اشاره کرد. بهتره قبل ازینکه به سراغ بحث ارزش گذاری استارتاپ بریم یه نگاهی به این موارد و پیش نیازهای ارزش گذاری استارتاپ ها بندازیم تا دید بهتری نسبت به این عبارت داشته باشیم . بهتره بحثمون رو با این که استارت آپ یا همون کسب و کار نوپا چیه شروع کنیم .

استارتاپ چیست؟

اگه به صورت لغوی بخواهیم به این کلمه نگاه کنیم میتونیم استارتاپ رو کسب و کاری در نظر بگیریم که از لحظه شروع یا همون استارت (start) به سمت اوج (up) حرکت می کنه ! یا از دیدگاه استیو بلنک استارتاپ به کسب و کاری که مقیاس پذیر و قابل تکرار باشه گفته میشه ؛ مقیاس پذیری یا Scalability رو اگه بخوایم خیلی ساده توضیح بدیم میشه گفت زمانی که شما درآمدتون به طور مثال ۵۰ برابر میشه اگه هزینه هاتون کمتر ازین مقدار ( به مقدار قابل توجهی ) افزایش پیدا کنه شما یه کسب و کار مقیاس پذیر دارین. فرض کنین شما یه آشپزخونه دارین و به ازای هر ۲۰ تا سفارش جدید مجبورین ۲ تا نیرو رو استخدام کنین که عملا با افزایش مشتری و سفارش ها ؛ شما سود آنچنانی نمی برین ولی همین مورد رو شما در مورد یه پلتفرمی مثل اسنپ فود ، چنگال و … در نظر بگیرین ؛ جایی که شاید با افزایش هر ۵۰۰ مشتری فقط لازمه یه فرد برای پشتیبانی اضافه بشه . تو مطلب زیر در مورد ماهیت استارتاپ و اینکه تفاوتش با کسب و کار چیه صحبت کردیم :

استارتاپ چیست ؟ تفاوت استارت آپ و کسب و کار

ضرورت ارزش گذاری استارتاپ

حالا که متوجه شدیم کسب و کار نوپا یا همون استارتاپ چی هست بهتره به این مسئله بپردازیم که چرا ارزش گذاری استارتاپ ها برای اکوسیستم کارآفرینی می تونه یه دغدغه مهم باشه ؛ همون طور که می دونیم روز به روز داره اخبار مرتبط با استارتاپ ها و واژه های استارتاپی بین مردم بیشتر جا می افته تا جایی که جناب هامونی مدیر عامل محترم فرابورس بزرگترین چالش بازار سرمایه رو همین بحث ارزش گذاری استارتاپ ها بیان کرد که یکی از دلایل این امر رو گنگ بودن ماهیت استارتاپ ها دونست. استارتاپ در صورتی که رشد کافی رو داشته باشه و به مرحله ای برسه که بشه به عنوان یه سهم در داخل بورس اون رو عرضه کرد مهم ترین قسمت داستان شفافیته که باید تو ارزش گذاری استارتاپ رعایت بشه .

تفاوتی اصلی ای که بین شرکتهایی که در حال حاضر تو بورس عرضه شدند با استارتاپ هایی که تمایل دارن داخل بورس سهامشون عرضه بشه تو بحث شفافیت قیمته ( هر چند در حال حاضر داریم شرکتایی رو که علی رغم بورسی بودنشون ارزش گذاری درستی نشدن !! ) شرکت هایی بورسی بیشتر از هر چیزی به دلیل داشتن دارایی های فیزیکی زیاد و صد البته صورت حساب های مالی ای که داخلش درآمد و سود و زیان و … شرکت به صورت مستمر ثبت شده رو خیلی راحت تر میشه ارزش گذاری کرد تا استارتاپی که بیشتر از هر چیزی داراییش متکی به تیم و ایده ای هست که داره براش فعالیت می کنه. از طرفی دکتر باجلان که از اساتید بنده هم بودن تو مصاحبه ای که چند وقت پیش داشتن دو عامل تیم و مارکت سایز رو مهمترین عامل برای ارزش گذاری استارتاپ دونستند. اگه مفهوم مارکت سایز یا همون اندازه بازار رو نمی دونین بهتره این مقاله رو تا انتها مطالعه کنین.

مفاهیم اولیه ارزشگذاری استارتاپ

خب تا الان به طور کلی فهمیدیم استارتاپ چی هست و از طرفی تا حدودی به ضرورت این داستان که چرا ارزش گذاری مسئله مهمیه هم پی بردیم . حالا بهتره بریم سراغ یه سری مسائل دیگه مثل این مسئله که ارزش گذاری چی هست ! ارزش گذاری استارتاپ چه فرقی با سایر روش های ارزش گذاری داره ! چه مفاهیمی رو باید بدونیم برای ارزش گذاری استارتاپ و …

ارزش گذاری یا همون Valuation به پروسه و فرآیندی گفته میشه که ارزش واقعی جاری یه دارایی ( ارزشی که تو اون لحظه داراییمون داره ) رو با روش های مختلف مالی تخمین بزنه . اگه بخوایم سری به واژه یاب بزنیم میبینیم ارزش گذاری رو به این صورت معنی کرده :

یه نکته ای که لازم به ذکر هست اینه که ارزش گذاری فقط برای سهم های بورسی یا استارتاپ ها مطرح نیست ؛ حتی وقتی شما یه ماشین میخواین بخرین به نحوی با ارزش گذاری سر و کار دارین چون دارین به اندازه ارزش روز داریی ! مبلغی رو پرداخت میکنین. یکی از مهم ترین نکات تو زمینه ارزش گذاری توافق داشتن طرفین سر قیمت اعلام شده است و تا زمانی که طرفین توافقی رو قیمت اعلام شده نداشته باشن اون ارزش اعتباری نداره !

به طور مثال شما یه ماشین قدیمی دارین که برای شخص شما ارزش ویژه ای داره و حاضر نیستین ماشینتون رو زیر ۱۰۰ میلیون بفروشین ولی ازون طرف هیچ فردی حاضر نیست این ماشین رو بیشتر از ۱۰ میلیون بخره ! حالا شما هر چه قدر هم بگین این ماشین ۱۰۰ سال عمر کرده ، انقلاب رو دیده ، اصلا باهاش رضا خان رو هم یه دور تو تهران دادین باز هم تا زمانی که کسی حاضر نشه مبلغ ۱۰۰ میلیون رو بده ماشین شما اون قدر نمی ارزه ! پس تو مبحث ارزش گذاری به این نکته توجه داشته باشین که در نهایت چیزی که مهمه اینه که طرفین روی قیمت ارزش گذاری شده توافق داشته باشن .

اگه بخوایم یکم تخصصی تر مبحث رو بررسی کنیم بهتره به بحث ارزش گذاری سهام یا همون stock valuation بپردازیم ، وقتی تو بورس قراره یه سهم رو ارزش گذاری کنن چندین روش رو برای این کار می تونن انجام بدن که ازین روش ها میشه به ۱. سود اقتصادی ۲. سود مازاد ۳.ارزش فعلی تعدیل شده ۴. جریان نقد آزاد شده ۵.تنزیل سود نقدی ۶. روش نسبت قیمت به سود(P/E) و … اشاره کرد ؛ اگه دقت کنین تو چهار مورد ازین روش ها ما عبارت “سود” رو میبینیم ! یعنی روش ارزش گذاری سهاممون وابسته به سودی هست که اون شرکت تو سال گذشته به دست آورده یا سودی که پیش بینی میشه قراره به دست بیاره !

در مورد سهام شرکت ها می دونیم شرکتی که بورسی شده باشه دارای صورت های مالی حسابرسی شدست که داخل هر برگ از صورتهای مالیش اقلام زیادی من جمله سود ، زیان ، دارایی جاری ، بدهی جاری ، سرمایه و … درج شده ولی زمانی که ما میخوایم یه استارتاپ رو قیمت گذاری کنیم آیا به این داده ها دسترسی داریم ؟؟ طبیعتا خیر !

استارتاپی که تازه شکل گرفته و شاید حتی تیم کاملی رو جمع نکرده و دارایی فیزیکی ای هم نداره و عمده ارزش احتمالیش ! روی ایدست رو طبیعتا نمیشه با روش های ارزش گذاری ای که برای سهام به کار گرفته میشه ارزش گذاری کرد ! خب پس یه استارتاپ رو چه جوری ارزش گذاری میکنیم ؟ بر چه مبنایی میگیم استارتاپ هایی مثل علی بابا رو بالغ بر ۱۲۰ میلیارد تومن ارزش گذاری میکنن ؟ یا اسنپ رو اخیرا به عنوان تنها استارتاپ یونیکورن ایرانی معرفی می کنن ؟

ازین بحث که بگذریم شاید بهتر باشه با مراحل سرمایه گذاری یه استارتاپ آشنا بشیم ؛ خیلی وقتا واژه هایی مثل seed ، Pre seed رو تو فضای اکوسیستم استارتاپی شنیدیم و بدون اینکه درک درستی ازشون داشته باشیم ازش رد شدیم ! شاید بهتر باشه ویدئوی زیر رو ببینیم تا با این مفاهیم آشنایی نسبی پیدا کنیم.

خب تا الان تو این مطلب با یه سری مفاهیم از جمله اینکه استارتاپ چیست ! ارزش گذاری چه مفهومی داره ، مراحل جذب سرمایه استارتاپ و تفاوت ارزش گذاری استارتاپ با سهام بورسی و … به طور کلی آشنا شدیم. تو مقاله بعدی به سراغ پیش نیازهای مبحث ارزش گذاری استارت آپ میریم و با عباراتی مثل نرخ تنزیل ، ریسک ! Overevaluation ، Overevaluation ، Market Size ، MVP و … آشنا میشیم.

همچنین اگه تمایل دارین بعد از به روز رسانی مطلب و قرار گرفتن ادامه مطلب بالا به شما اطلاع داده بشه می تونین فرم زیر رو پر کنین.