به منظور رفع چالش های ۴۲۲۹ شرکت دانش بنیان علاوه بر اعطای ۱۱۰ خدمت به آنها، در راستای اجرای برنامه اشتغالزایی تفاهم نامه ۳ جانبه ای، مقرر شد بخشی از منابع صندوق توسعه ملی به‌صورت تسهیلات از طریق ۱۲ بانک عامل در اختیار شرکت ها و مؤسسات دانش بنیان قرار گیرد.
شرکت‌های دانش بنیان به دلیل بهره‌مندی از فناوری بالای سطح، توسعه آنها عمدتاً مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات از جمله سخت‌افزار و نرم‌افزار برای انجام فرایندهای مدیریتی و همچنین سازماندهی محیط کار است.
به باور کارشناسان یکی از مهمترین و اصلی‌ترین دلایل پدیده مهاجرت نخبگان یا فرار مغزها، عدم دخالت دانش در شرکت‌های بزرگ و شکاف عمیق بین زیرساخت‌های آموزشی کشورها است؛ چراکه شرکت‌های دانش بنیان از اقتصادهای دانش بنیان انگیزه‌های بسیار خوبی برای حرکت و کار به متخصصان و نخبگان ارائه می‌دهند.
چنین انگیزه‌ای موجب شده است که در دنیای امروز شرکت‌ها به سمت دانش بنیان شدن سوق یابند و همچنین مزایایی که مهمترین آن ایجاد اشتغال برای نیروهای تحصیل‌کرده دانشگاهی و تولید فناوری‌های نوین با کمترین هزینه و بیشترین آورده است، موجب شده است تا ایران با تدوین و تصویب قانون حمایت از شرکت‌های دانش بنیان و اعطای تسهیلاتی، زیرساخت‌هایی را برای ایجاد چنین شرکت‌هایی در کشور فراهم کند.
قانونی که موجب شکل‌گیری بیش از ۴ هزار شرکت شد
با تصویب قانون حمایت از شرکت‌های دانش بنیان و ابلاغ آن زیر ساخت‌هایی برای توسعه شرکت‌های دانش بنیان در کشور ایجاد شد که بر اساس آخرین آمارها در حال حاضر تعداد کل شرکت‌های دانش بنیان ۴ هزار و ۲۲۹ شرکت است.
از این تعداد ۶۹۰ شرکت از نوع شرکت‌های دانش بنیان تولیدی نوع ۱، ۱۸۰۰ شرکت از نوع شرکت‌های دانش بنیان تولیدی نوع ۲ (صنعتی)، ۱۰۵۸ شرکت از نوع شرکت‌های دانش بنیان نوع ۱ و ۶۷۳ شرکت از نوع شرکت‌های دانش بنیان نوپا نوع ۲ هستند.
بر اساس قوانین اگر بیش از ۵۰ درصد سهام شرکتی متعلق به دولت و یا نهادهای عمومی باشد، از شمول مزایای قانونی درج شده در قانون حمایت از شرکت‌های دانش بنیان خارج خواهد شد.
برای استفاده از مزایای “دانش بنیانی” نیاز به ارائه اسناد از سوی شرکت‌ها است که بر این اساس شرکت‌ها باید اسناد سهامداری خود را در زمان ارزیابی، به کارگروه معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری ارائه دهند.
اما در این میان برخی از شرکت‌ها با روش‌هایی بر روی کاغذ، سهام آنها خصوصی، ولی در اصل بیشتر سهام آنها دولتی است که اگر در ارزیابی‌ها مشخص شود که اسناد ارائه‌شده شرکتی با واقعیت منطبق نباشد، این شرکت از فهرست شرکت‌های دانش بنیان خارج می‌شود.
شکایت شرکت‌های دانش بنیان
بر اساس ماده ۷ قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان و تجاری سازی نوآوری‌ها و اختراعات، دبیرخانه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) مسئول رسیدگی به شکایات شرکت‌ها و مؤسسات متقاضی استفاده از حمایت‌های این قانون است. دبیرخانه شورا در راستای عمل به این وظیفه قانونی، در حال دریافت شکایات شرکت‌ها و مؤسسات متقاضی استفاده از مزایای قانون دانش بنیان است.
بر این اساس اگر به هر یک از مجریان قانون از سوی شرکت‌های دانش بنیان ایرادی وارد شود، شرکت‌ها می‌توانند با مراجعه به دبیرخانه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (عتف)، شکایت خود را ثبت کنند.
برای این منظور سامانه‌ای راه‌اندازی شده و شرکت‌ها می‌توانند به صورت آنلاین شکایات خود را ثبت کنند و دبیرخانه شورای عتف موظف است به این شکایات رسیدگی کند.
بر اساس آئین‌نامه رسیدگی به شکایات شرکت‌های دانش بنیان، دبیرخانه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری موظف است از دستگاهی که مورد شکایت است، توضیحات لازم را بخواهد و به منظور رسیدگی دقیق‌تر، جلساتی را با حضور نماینده دستگاه و شرکت برگزار کند.
بر این اساس دبیرخانه شورای عالی عتف باید به شکایت همه دستگاه‌هایی که در ذیل قانون حمایت از شرکت‌های دانش بنیان آمده است، چون صندوق نوآوری و شکوفایی، سازمان امور مالیاتی، گمرک جمهوری اسلامی ایران و وزارت صنعت، معدن و تجارت که از جمله ۴ دستگاه اصلی هستند که قانون حمایت از شرکت‌های دانش بنیان را اجرایی می‌کنند، رسیدگی کند.
۱۱۰ تسهیلی که به شرکت‌های مشمول اختصاص داده می‌شود
در حال حاضر از سوی کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان ۱۱۰ خدمت به شرکت‌های دانش بنیان اعطا می‌شود. این خدمات مشتمل بر ۶ دسته “تسهیلات نظام وظیفه تخصصی”، “ارائه مجوز استقرار”، ” تسهیلات صندوق توسعه ملی”، “تامین اجتماعی”، “معافیت مالیاتی” و “معافیت‌های گمرکی” است و پر متقاضی‌ترین تسهیلات درخواستی شرکت‌ها “معافیت مالیات” است که برای این منظور مسیر ویژه برای ارائه این تسهیلات در نظر گرفته شده است. برای اعطای خدمات “معافیت گمرکی” مسیر سبز گمرک در نظر گرفته شد.
خدمت “تأمین اجتماعی”، از دیگر تسهیلات این کارگروه است که بر اساس توافقات صورت گرفته با سازمان تأمین اجتماعی مشکل بیمه قراردادهای شرکت‌های دانش بنیان حل شده است. بر اساس تفاهم معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و سازمان تأمین اجتماعی، بخش نامه ۱۴/۱۲ از سوی سازمان تأمین اجتماعی ویژه شرکت‌های دانش بنیان صادر شده است که بر مبنای این بخش نامه از این پس قراردادهای شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه تولید کالاها و خدمات دانش بنیان از پرداخت حق بیمه قراردادها معاف می‌شوند.
بر اساس مقررات قبلی، شرکت‌ها در انجام قراردادهای پیمانکاری خود معمولاً ۱۶.۶۷ درصد از ارزش قرارداد را تحت عنوان حق بیمه قراردادها به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت می‌کردند که اجرای این بخشنامه می‌تواند به کاهش هزینه شرکت‌های دانش‌بنیان در انجام قراردادهای پیمانکاری در زمینه‌های دانش بنیان و رونق بیشتر این فعالیت‌ها منجر شود.
بر اساس این بخشنامه که با عنوان “نحوه محاسبه حق بیمه قراردادهای شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان” از سوی سازمان تأمین اجتماعی ابلاغ شد، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مسئول بررسی و تأیید قراردادها و فعالیت‌های دانش بنیان است.
شرکت‌های دانش‌بنیان برای استفاده از مزایای این بخشنامه جدید باید درخواست خود را از طریق این سامانه ارسال کنند و مستندات مربوط را شامل کل متن قرارداد مورد نظر و نامه استعلام کارفرما درباره مفاصا حساب بیمه را در سامانه بارگذاری کنند تا پس از بررسی، نامه تأییدیه به شعبه موردنظر سازمان تأیید اجتماعی ارسال شود.
تسهیلات پرطرفدار سربازی برای فناوران
با توجه به اهمیت و نقش نیروی انسانی خلاق برای شرکت‌های دانش بنیان و فناور، تسهیلات سربازی اعضای فعال در شرکت‌های دانش بنیان به دو صورت “پروژه جایگزین خدمت” و “امریه در شرکت‌های دانش بنیان” پیگیری می‌شود.
دکتر سید محمد صاحبکار، رئیس امور شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با اشاره به پروژه جایگزین خدمت سربازی گفت: در این فرآیند تاکید ما به نتیجه رسیدن پروژه نیست، بلکه پروژه‌های سربازی پروژه‌های پژوهشی است که ممکن است به نتیجه نرسد، ولی در این مسیر که کار پژوهشی انجام می‌شود، فرد باید تلاش کند تا کارت پایان خدمت را بتواند دریافت کند.
وی اضافه کرد: فردی که کار پژوهشی انجام ندهد، در حکم سرباز وظیفه فراری است و به وی کارت پایان خدمت اعطا نمی‌شود؛ ولی تاکنون به چنین موردی برخورد نکردیم.
صاحبکار با بیان اینکه تاکنون بیش از هزار نفر از این تسهیلات برخوردار شدند، ادامه داد: علاوه بر آن افراد تحصیل‌کرده به جای آنکه دوره نظام وظیفه خود را در یکی از نهادهای نظامی سپری کنند، می‌توانند در شرکت‌های دانش بنیان مشغول به فعالیت شوند که تاکنون ۵۰۰ نفر از این طرح بهره‌مند شدند.
مدیرکل امور ارزیابی و صلاحیت شرکت‌های دانش بنیان توضیح داد: در مدل دیگر برخی از شرکت‌های دانش بنیان تقاضای نیروهای متخصص را دارند که ما با بررسی رزومه افراد، نخبگان را به این شرکت‌ها جهت انجام دوره نظام وظیفه معرفی می‌کنیم. این خدمت به‌زودی فعال می‌شود و با تأیید مقام معظم رهبری در فاز اول ۲ هزار نفر مشمول این تسهیلات می‌شوند.
صاحبکار همچنین تاکید کرد: طرح انجام نظام وظیفه در شرکت‌های دانش بنیان که مشمول ۵۰۰ نفر می‌شود، در حال حاضر فعال شده است.
تسهیلات ویژه صندوق توسعه ملی برای دانش بنیان ها
در راستای اجرای برنامه اشتغالزایی ذیل تبصره ۱۸ قانون بودجه سال ۱۳۹۷، تفاهم سه‌جانبه بین معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، سازمان برنامه و بودجه و صندوق توسعه ملی منعقد شد و بر اساس آن بخشی از منابع صندوق توسعه ملی به‌صورت تسهیلات از طریق بانک‌های عامل در اختیار شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان قرار می‌گیرد. با انعقاد این تفاهم‌نامه تسهیلات ویژه صندوق توسعه ملی برای شرکت‌های دانش بنیان در خط اعتباری ۱۸۰۰ میلیارد تومانی فراهم شده است.
در راستای تفاهم صورت گرفته بین معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و صندوق توسعه ملی، بخشی از منابع این صندوق از طریق بانک‌های عامل به صورت تسهیلات با نرخ‌های ۱۰ و ۱۲ درصد در اختیار شرکت‌های دانش بنیان قرار می‌گیرد. این منابع در قالب تسهیلات “ایجادی” و “سرمایه در گردش” و در راستای فعالیت‌های دانش بنیان شرکت‌ها در اختیار آنها قرار می‌گیرد.
نرخ سود این تسهیلات برای شرکت‌های دانش بنیان در حوزه‌های آب و کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست ۱۰ درصد و برای حوزه صنعت و معدن ۱۲ درصد تعیین شده است.
شرکت‌های دانش بنیان برای استفاده از این تسهیلات می‌توانند به شعب مختلف بانک‌های ملی ایران، کشاورزی، صنعت و معدن، صادرات، سپه، رفاه کارگران، توسعه صادرات، توسعه تعاون، تجارت، پست‌بانک، پارسیان و آینده مراجعه کرده و از این تسهیلات بهره‌مند شوند.
