مهدی الیاسی هم افزایی میان تولید علم و زیست بوم نوآوری ایران را فرصتی قابل توجه برای شرکت های نوآور و دانش بنیان دانست و افزود: رشد فزاینده علم و فناوری در ایران به استناد تازه ترین گزارش شاخص جهانی نوآوری، ماحصل تعامل سازنده میان حوزه تولید علم با زیست بوم کارآفرینی و نوآوری کشور است.
وی با بیان اینکه زیست بوم نوآوری سلامت کشورمان، یکی از محورهای مورد توجه در گزارش شاخص جهانی نوآوری سال ۲۰۱۹ بوده است، اظهار کرد: گزارش سال ۲۰۱۹ شاخص جهانی نوآوری که حوزه سلامت را مورد بررسی قرار داده، برای اولین بار و در فصلی مستقل، به بررسی نوآوری‌های پزشکی در جمهوری اسلامی ایران پرداخته است.
الیاسی با اشاره به رشد چشمگیر جایگاه ایران در تولید علم بر اساس گزارش شاخص جهانی نوآوری در سال ۲۰۱۹ گفت: به استناد جدیدترین گزارش شاخص جهانی نوآوری که در سال ۲۰۱۹ منتشر شده است، ایران در دو دهه اخیر در تولید علم تحولی چشمگیر داشته و به رتبه‌های برتر دنیا در حوزه‌های پیچیده‌ای نظیر فناوری نانو رتبه ۴، مهندسی پزشکی رتبه ۱۲، زیست مهندسی رتبه ۹ و رتبه هشتم زیست مواد در سال ۲۰۱۷ رسیده است.
وی افزود: بر اساس این گزارش، تلاش‌های توسعه علم، فناوری و نوآوری برای تحول در بخش سلامت به هم‌افزایی میان عرضه سرمایه انسانی، ارتقای نظام فناورانه و زیست‌بوم نوآوری منجر شده است. معاون سیاستگذاری و توسعه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از اهمیت این گزارش در ارائه تصویری از جایگاه مقایسه‌ای کشورها در یک حوزه خاص گفت و ادامه داد: گزارش سالانه شاخص جهانی نوآوری، وضعیت نوآوری در یک حوزه موضوعی را در کنار رتبه‌بندی کشورها مورد بررسی و چشم‌اندازها و چالش‌های نوآوری در آن را حوزه مورد بحث و تحلیل قرار می‌دهد.
پویایی زیست بوم نوآوری ایران بر اساس گزارش Gii
به گفته معاون سیاستگذاری و توسعه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، این گزارش بیان می‌کند که زیست بوم نوآوری در حال گسترش بخش سلامت در ایران، توسط مجموعه‌ای پویا از سیاست‌ها، مشوق‌ها و نهادهای تنظیم‌گر پشتیبانی می‌شود. همچنین در زیست‌بوم نوآوری سلامت ایران، هم افزایی مناسبی بین سیاست‌ها و تنظیم گری شگل گرفته و به صورت هم‌زمان از طرف عرضه و تقاضا نوآوری سلامت پشتیبانی به عمل آمده است.
الیاسی با اشاره به اینکه این گزارش نوآوری در طرف عرضه نوآوری، زمینه را برای نوآوری‌های درون‌زا در بخش سلامت فراهم آورده در شرایطی که راه حل های متداول (واردات دارو و تجهیزات پزشکی) گران‌قیمت و بعضاً به دلیل تحریم‌ها دشوار بوده است.
پیشرفت ایران در تربیت نیروی انسانی دانش‌آموخته
وی به ارزیابی جایگاه ایران بر اساس شاخص توسعه انسانی سازمان ملل (HDI) در این گزارش اشاره کرد و گفت: بر اساس این گزارش، میانگین طول عمر در ایران از ۵۱.۱ سال در دهه ۱۳۶۰ شمسی به ۷۶.۲ در سال ۱۳۹۷ رسیده که افزایش قابل توجه ۲۵ ساله در سه دهه گذشته را نشان می‌دهد.
معاون سیاستگذاری و توسعه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، پیشرفت آموزش و تربیت نیروی علمی توانمند و نخبه را یکی دیگر از محورهای مورد توجه این گزارش عنوان کرد و افزود: نوآوری‌های پیشرفته پزشکی از طریق آموزش پزشکی در حال گسترش، حمایت از تحقیق و توسعه در دانشگاه‌ها و بنگاه‌ها و خلق سیاست‌ها و زیست‌بوم حامی نوآوری در حال تکثیر است.
وی افزود: بر اساس این گزارش، زیست‌بوم نوآوری سلامت در ایران توسط ۱۹ هزار و ۳۰۰ عضو هیأت علمی ۶۵ دانشگاه علوم پزشکی، ۳۷ هزار و ۴۵۰ منتشرات علمی و هزار و ۸۵۹ درخواست ثبت اختراع در سال ۲۰۱۸ پشتیبانی شده و از ظرفیت بالایی برای میزبانی پژوهش‌های پیچیده در حوزه سلامت برخوردار است.
الیاسی همچنین نظام آموزش سلامت را از دیگر بخش‌های مورد توجه گزارش شاخص جهانی نوآوری برشمرد و گفت: شبکه توزیع یافته و کارآمد دانشگاه‌های علوم پزشکی در سراسر کشور مسئول آموزش پزشکی و نیز پژوهش در خصوص مسائل سلامت و بیماری‌های منطقه‌ای هستند. این شبکه در ۱۰۰ درصد مناطق شهری و ۹۸ درصد مناطق روستایی، خدمات اولیه سلامت را در اختیار ایرانیان قرار داده‌اند.
افزایش تنوع نقش آفرینان زیست‌بوم نوآوری حوزه سلامت در ایران
معاون سیاستگذاری و توسعه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از شناسایی و توجه به طیف گسترده و متنوعی از بازیگران در اکوسیستم نوآوری سلامت ایران در این گزارش گفت و ادامه داد: از جمله این نقش آفرینان به سازمان‌های سیاست‌گذار و تنظیم‌گر مانند وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، سازمان غذا و دارو، اداره کل تجهیزات پزشکی، سازمان ملی استاندارد ایران، هیأت امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران و ستاد توسعه زیست فناوری اشاره شده است.
الیاسی با بیان اینکه بیش از ۱۱۰۰ شرکت دانش‌بنیان در این گزارش مورد توجه قرار گرفته است، افزود: ۷۳۹ مرکز پژوهشی، از جمله انستیتو پاستور، موسسه رازی و پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری، ۴ پارک علم و فناوری و ۷۸ مرکز رشد کسب و کار اختصاصی حوزه سلامت به علاوه ۲۷ پارک و ۶۸ مرکز رشد وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری که در حوزه‌های مرتبط با سلامت فعال هستند از بخش‌های دیگری هستند که گزارش شاخص جهانی نوآوری در زیست بوم نوآوری سلامت ایران مورد توجه قرار داده است.
وی افزود: دفاتر مالکیت فکری ملی، استانی و دانشگاهی، ۷۹ مرکز نوآوری و ۲۹ شتابدهنده فعال در حوزه‌های مرتبط با سلامت در سراسر کشور، سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی (نظیر پرسیس ژن) از دیگر نقش آفرینان این زیست بوم پویا هستند.
توانمندی ایران در تولید تجهیزات و ابزارهای حوزه سلامت
معاون سیاستگذاری و توسعه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، همچنین به بخش دیگری از این گزارش درباره پیشرفت‌های ایران در حوزه تجهیزات آزمایشگاهی و پزشکی اشاره کرد و افزود: این گزارش با اشاره به اینکه در دو دهه گذشته پیشرفت‌های قابل توجهی در بازار بخش سلامت در ایران حاصل شده است، سیاست‌ها و برنامه‌های حمایتی در تولید تجهیزات پزشکی ایران ساخت را یک گام اثرمند در رونق این حوزه می‌داند. بر اساس این گزارش، نمایشگاه سالانه تجهیزات و مواد آزمایشگاهی ساخت داخل، هیأت امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران با ارائه حمایت‌ها، تسهیلات و یارانه به خریداران تجهیزات پزشکی از مهم‌ترین سیاست‌های طرف تقاضای نوآوری در بخش سلامت ایران محسوب می‌شوند.
الیاسی با بیان اینکه گزارش Gii در سال ۲۰۱۹، اجرایی شدن قانون حمایت از شرکتهای دانش‌بنیان را یکی از اقدامات موثر در توسعه تولید تجهیزات آزمایشگاهی، مهندسی پزشکی و تجهیزات حوزه سلامت می‌داند، عنوان کرد: قانون حمایت از شرکتهای دانش بنیان و صندوق نوآوری و شکوفایی با حمایت از بیش از ۱۱۰۰ شرکت دانش‌بنیان در حوزه سلامت و اختصاص ۸۵ میلیون دلار حمایت از ۴۷۴ پروژه نوآوری پزشکی از طریق صندوق نوآوری و شکوفایی، نقش قابل ملاحظه‌ای در توسعه نوآوری پزشکی در ایران داشته است.
تأکید بر اهمیت رونق بازار داخلی محصولات دانش بنیان
معاون سیاستگذاری و توسعه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به نقش موثر مراکز رشد و نوآوری در حوزه سلامت اشاره کرد و افزود: این گزارش بیان می‌کند که ایجاد زیرساخت‌ها برای رشد و شکوفایی نوآوری‌ها در حوزه سلامت اثرمند بوده است؛ از جمله اینکه مرکز رشد لوازم و تجهیزات پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در دو دهه گذشته عملکرد بسیار خوبی در حمایت از توسعه تجهیزات پیشرفته پزشکی ساخت داخل داشته است.
بر اساس این گزارش، شرکت دانش بنیان نوآوران رباتیک و پزشکی سینا با تولید ربات جراحی سینا که علاوه بر داشتن مزایای فنی در مقایسه با نمونه‌های خارجی، مورد توجه مشتریان خارجی زیادی برای تولید مشترک و خرید قرار گرفته، از نمونه تجهیزات ساخت داخل است که سیاست پیش‌خرید (خرید تضمینی) دولتی در توسعه آن نقش مهمی داشته است.
الیاسی از نقش مؤثر اقدامات معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای تضمین خرید خارجی محصولات دانش‌بنیان ساخت داخل گفت و ادامه داد: به طور مثال در حاشیه سفر اخیر معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری به کشور روسیه، موافقت نامه تولید مشترک ربات جراح سینا در روسیه به صورت SKD امضا شد.
وی با بیان اینکه گزارش شاخص جهانی نوآوری به صورت نمونه، به توانمندی ایران در تولید یک تجهیز پزشکی موفق و پیشرفته در حوزه شنوایی توسط یک شرکت دانش بنیان ایرانی می‌پردازد، عنوان کرد: در این گزارش به شرکت دانش بنیان طنین پرداز پاسارگاد که موفق شده است با تولید بخش بیرونی سیستم حلزونی شنوایی، ایران را در بین ۵ کشور صاحب این فناوری در دنیا قرار دهد اشاره شده است. چندین شرکت پیشرو خارجی خواستار همکاری برای تولید مشترک با این شرکت هستند.
وی افزود: همچنین شرکت دانش بنیان سامانه جراحی هوشمند پارسه با تولید دستگاه راهبری و ناوبری حراجی و به طور کلی سیستم‌های پیشرفته جراحی ضمن برخورداری از سهم عمده‌ای از بازار داخل، ایران را در بین هفت کشور تولیدکننده این تجهیزات در دنیا قرار داده است.
معاون سیاستگذاری و توسعه معاونت علمی و فناوری بیان کرد: این گزارش همچنین بیان می‌کند، شرکت دانش بنیان بهیار صنعت سپاهان با تولید طیف گسترده‌ای از محصولات پیشرفته و با کیفیت در حوزه رادیولوژی و رادیوگرافی، با ساخت اولین دستگاه شتابدهنده ساخت داخل (دستگاهی بسیار پرکاربرد در پرتو درمانی و درمان سرطان) ایران در بین ۱۰ کشور صاحب فناوری شتابدهنده خطی قرار داده است.
پیشرو در تولید داروهای زیستی
معاون سیاستگذاری و ارزیابی راهبردی معاونت علمی و فناوری همچنین به توانمندی ایران در حوزه دارویی با تمرکز بر داروهای زیستی در گزارش شاخص جهانی نوآوری سال ۲۰۱۹ اشاره کرد و افزود: بر اساس این گزارش، ظهور و گسترش بخش داروهای زیستی در ایران که بخشی پیچیده و با فناوری پیشرفته است، میزبان تعداد نسبتاً زیادی بنگاه موفق صادراتی است.
سهم ۷۰درصدی شرکتهای داخلی از بازار دارویی ایران
الیاسی با بیان اینکه در بازار ۴.۵ میلیارد دلاری دارو در ایران، سهم شرکتهای داخلی از این بازار ۷۰ درصد است، افزود: بر اساس این گزارش، در سال ۱۳۹۷، ۹۷ درصد اقلام دارویی مصرف شده تولید داخل بوده و ۶۷ درصد از ماده موثره دارویی (APIs) مورد استفاده برای تولید داروها در داخل کشور تولید شده است. وی افزود: ارزش بازار تجهیزات پزشکی نیز در ایران ۲.۵ میلیارد دلار است که ۳۰ درصد این بازار در اختیار بیش از ۱۰۰ تولیدکننده داخلی قرار دارد.
معاون سیاستگذاری و توسعه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اظهار کرد: گزارش شاخص جهانی نوآوری در سال ۲۰۱۹ اجرای طرح تحول سلامت در ایران را یکی از گام‌های اثرگذار در افزایش دسترسی به خدمات حوزه سلامت می‌داند و عنوان می‌کند با اجرای این طرح، سهم بیماران از هزینه‌های پرداختی، از ۳۷ درصد کل هزینه‌ها به ۱۰ درصد در مناطق شهری و ۵ درصد در مناطق روستایی رسیده است.
صادرات ۶۰ میلیون دلاری داروهای زیستی ایران ساخت
الیاسی با بیان اینکه گزارش Gii بخش داروهای زیستی به عنوان یکی از حوزه‌های موفق و پیشرفته سلامت در ایران اشاره می‌کند، افزود: ایران توانسته است علاوه بر افزایش قابل توجه ساخت داخلی و خودکفایی دارویی، ۶۰ میلیون دلار صادرات سالانه برای کشور به همراه داشته باشد که بخش قابل توجهی از این صادرات به کشورهای اروپایی بوده است. این تولیدات، صرفه‌جویی ارزی سالانه حدود یک میلیارد دلار را برای کشور به ارمغان آورده است.
وی ادامه داد: بر اساس این گزارش، بخش زیست فناوری در ایران با قدمتی نزدیک به یک قرن (از زمان تأسیس انسیتو پاستور و موسسه رازی)، با حمایت سازمان‌یافته سیاستی توانسته داروهای متعدد و موفقی در درمان اِم اِس، انواع سرطان (از جمله سرطان پستان)، اختلالات سیستم ایمنی بدن، ناباروری، اختلالات استخوانی و ماهیچه‌ای و هموفیلی را با هزینه بسیار پایین در مقایسه با نمونه خارجی و با قابلیت دسترسی بسیار بالا در اختیار ایرانیان قرار دهد.
رشد سریع توسعه شرکتهای دارویی زیستی در ایران
به گفته معاون سیاستگذاری و ارزیابی راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، تازه‌ترین گزارش شاخص جهانی نوآوری می‌گوید رتبه ایران در تولید علم جهانی حوزه زیست مهندسی و زیست فناوری در سال ۲۰۱۷، به ترتیب نهم و سیزدهم جهان بوده است.
وی ضمن معرفی موفق‌ترین شرکتهای دارویی و برخوردار از امتیاز صادرات در حوزه داروهای زیستی توسط این گزارش گفت و ادامه داد: شرکتهای سیناژن، آریوژن، روناک دارو، سازمان دارو، زیست دارو دانش، پویش دارو، اکسیر، و داروسازی اسوه، هریک تعداد زیادی دارو پیچیده و پرمصرف داخلی را به صورت درون‌زا توسعه داده و با قیمت بسیار کم تولید می‌کنند که در این گزارش به آن‌ها اشاره شده است.
