دکتر عمار جلالی منش ضمن تشریح موانع توسعه هوش مصنوعی در کشور، یکی از موانع مهم بر سر راه توسعه هوش مصنوعی در ایران را شرایط اقتصادی دانست و اظهار کرد: از یک سو اکوسیستم کارآفرینی در حوزه های فناوری در ایران کوچک و از سوی دیگر سطح درآمد در جامعه پایین است و با توجه به اینکه هوش مصنوعی به امکانات پردازش و سخت‌افزار وابسته است، کالای لوکسی برای جامعه ما محسوب می‌شود؛ یعنی تنها بخش کوچکی از مردم می توانند از محصولات و خدمات آن استفاده کنند. از این رو شاید انتظار حجم بازار محصولات هوش مصنوعی در کشورهای پیشرفته برای ایران چندان واقع بینانه نباشد.
معاون اطلاعات علم و فناوری ایران در ایرانداک خاطرنشان کرد: هوش مصنوعی بیشتر از اینکه محصولی خالص باشد، یک توانمندساز است و به ارتقای محصولات و تولیدات موجود و افزایش بهره‌وری آنان کمک می‌کند، این درحالی است که کشور ما در تولید محصولات تکنولوژیکی ضعیف است، در نتیجه تعداد محصولاتی که بتوان با استفاده از هوش مصنوعی آنها را ارتقا داد نیز کم است.
این مدرس دانشگاه، مانع بعدی در راه توسعه هوش مصنوعی در کشور را مساله محور نبودن دانشگاه‌ها دانست و گفت: دانشگاه‌ها به کاربردهای واقعی هوش مصنوعی توجه نمی‌کنند، اگرچه تولیدات علمی ایران در حوزه هوش مصنوعی در برخی موارد ارزش علمی بالایی دارد، ولی در بیشتر موارد کارآمد نیستند. وی ادامه داد: ابزارها و الگوریتم‌هایی که در پژوهش‌های دانشگاهی توسعه می‌یابند، تا ایجاد نرم‌افزارها، خدمات و محصولاتی که مشکلات صنعت را حل کرده و بازار داخلی یا بین‌المللی داشته باشند، فاصله دارند.
معاون اطلاعات علم و فناوری ایران در ایرانداک تصریح کرد: دانشگاه‌ها هنوز رویکرد مساله محور ندارند. بهتر است ابتدا مساله‌ای واقعی در حوزه هوش مصنوعی تعریف شود، پس از آن پایان‌نامه‌ها، رساله‌ها و پژوهش‌ها در دانشگاه به سمت آن حرکت کنند. نمونه‌ای از این مسائل، کاهش هزینه‌ها در مدیریت شهری، مدیریت هوشمند انرژی، سیستم‌های تشخیص و درمان با استفاده از هوش مصنوعی، مدیریت هوشمند ترافیک شهری و جاده‌ای، مدیریت آلاینده‌ها و مدیریت هوشمند محیط زیست هستند.
جلالی منش در پاسخ به سوالی مبنی بر حمایت‌های دولت، اظهار کرد: ما خیلی به دنبال حمایت دولت نیستیم، اگر چه بی‌انصافی است که بگوییم دولت هیچ حمایتی نمی‌کند، با وجود اینکه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در برگزاری رویدادها و هزینه‌های تجهیزات نهادها کمک می‌کند، ولی ما بیشتر سرمایه مورد نیاز برای تیم‌های کارآفرین را از سرمایه گذار خصوصی می‌گیریم.
وی ادامه داد: مهم‌ترین نهادی که در حال حاضر به ما کمک نمی‌کند، دانشگاه است. متاسفانه دانشگاه‌ها در حوزه هوش مصنوعی بی‌هویت و بی‌جهت فعالیت می‌کنند، درحالی که اگر درست هدایت و حمایت شوند و درست سیاستگذاری شوند، می‌توانند نقطه شروع خوبی برای تولید محصولات و خدمات حوزه هوش مصنوعی باشند. در واقع فرایند پیش شتابدهی برخی از تیم‌های کارآفرین در دانشگاها اتفاق می‌افتد و نتایج بسیاری از پایان‌نامه‌ها و پروژه‌ها و تیم‌های کاری تشکیل شده در دانشگاه، می‌تواند ورودی اکوسیستم کارآفرینی در حوزه هوش مصنوعی باشد.
جلالی‌منش تصریح کرد: اولین کاری که دولت می‌تواند انجام دهد، این است که با سیاستگذاری درست، دانشگاه را از این رخوت و بی‌مسالگی به سمت مساله‌محوری هدایت کند و ارتباط دانشگاه با بازار، سرمایه گذار و اکوسیستم کارآفرینی را تقویت کند. طرح درس‌ها و مکانیسم‌های آموزش و پژوهش در دانشگاه باید تغییر کنند و برای درس‌های کاربردی پروژه‌های تیمی که منجر به تولید محصول می‌شوند، تعریف شود. چون اکنون بیشینه نیروی انسانی متخصص هنوز در دانشگاه‌ها تربیت می‌شوند و اگر مهارت و خلاقیت نداشته باشند، اکوسیستم کارآفرینی کشور نیز دچار کمبود نیروی انسانی می‌شود.
این مدرس دانشگاه امیرکبیر متذکر شد: سیاست‌گذاران به اکوسیستم کارآفرینی به صورت واقعی اهمیت بدهند، نه به صورت نمایشی، قوانین و مقررات نوشته شده را تا حد امکان ساده کنند و بیش از تلاش برای حمایت مالی از کارآفرینی، فرایندها و مقررات را تسهیل کنند.
آیین‌نامه‌های ارتقاء یا نظام‌هایی که برای ارزیابی دانشگاه‌ها وجود دارد، به اشتغال دانشجویان توجه نمی‌کنند و در بسیاری موارد، دانشجویانی که حتی شاگرد اول هستند نیز بحران کار دارند. در حالی که باید بخش مهمی از شاخص‌های ارزیابی دانشگاه‌ها را بر این مبنا بگذارند که استادان یا نهادهای دانشگاهی چقدر به اکوسیستم کارآفرینی کمک می‌کنند و اکوسیستم‌های کارآفرینی چقدر در این دانشگاه‌ها واقعی است؟
وی لازمه این تغییرات را همگرا شدن همه اجزاء در دانشگاه‌ها دانست و گفت: همراستایی بین نیاز واقعی دانشجو و طراحی سیستم‌های دانشگاهی وجود ندارد. استادان باید بیشتر با هم همگرا شوند و طرح درس‌های مشترک را به گونه‌ای طراحی کنند که منجر به ایجاد یک تیم و حل یک مساله واقعی شود. باید به جای تربیت دانشجویان درس‌خوان، دانشجویانی با مهارت حل یک مساله واقعی تربیت کنیم.
جلالی‌منش، خطاب به خانواده‌هایی که هنوز معتقدند اگر کسی شاگرد اول باشد، آینده خوبی خواهد داشت، گفت: دانشجوها و خانواده‌ها باید بدانند اگر دانشجویی نتواند یک مساله واقعی را حل کند، تولید واقعی داشته باشد و با دنیای کسب و کار و بازار ارتباط برقرار کند، موفق نخواهد شد.
معاون اطلاعات علم و فناوری ایران در ایرانداک در ادامه صحبت‌هایش به کارهای انجام شده در ایرانداک اشاره کرد و گفت: ما در چند سال اخیر چندین آزمایشگاه از جمله آزمایشگاه تعامل انسان و ماشین را ایجاد کردیم و محصولی به اسم “روبوداک” را توسعه دادیم. این ربات اجتماعی اولین ربات فارسی زبان کشور است که به فارسی تکلم می‌کند، می‌شنود و پاسخ می‌دهد.
“روبوداک” یک ربات هوشمند است که به پژوهشگر در انجام فعالیت‌های پژوهش همچون جستجو و مستندسازی کمک می‌کند. این ربات پژوهشیار یک سال و نیم است که ایجاد شده و اکنون نسخه دوم آن در حال توسعه است. با وجود کمبود منابع مالی در پژوهشگاه و نبود حمایت از سوی نهادهای علم و فناوری کشور و کندی در توسعه این پلتفرم به دلیل کمبود منابع مالی، راهبران آزمایشگاه تعامل انسان و ماشین به دنبال راهبردهایی برای خودکفا کردن این پروژه و ورود بخش خصوصی به آن هستند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: ما در پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) با کمک بخش خصوصی اولین شتاب دهنده تخصصی هوش مصنوعی در کشور را با نام تجاری “همتک” را ایجاد کرده‌ایم.
در این شتابدهنده تیم‌های کارآفرین که بیشتر آنان از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های برتر کشور هستند، تحت مربی‌گری خبره‌ترین کارآفرینان داخلی و بین‌المللی قرار می‌گیرند و پس از تکمیل محصولات و خدمات خود، به سرمایه‌گذاران و صنعت معرفی می‌شوند تا مراحل بعدی رشد، سرمایه گذاری و بلوغ خود را سپری کنند. دوره اول شتابدهی از اوایل سال ۱۳۹۷ آغاز شده و اکنون ۶ تیم کارآفرین در این شتابدهنده مشغول فعالیت هستند که همگی در حوزه هوش مصنوعی کار می‌کنند. جالب است بدانید یکی از این تیم‌ها بر روی محصولی کار می‌کند که پیشتر به عنوان پروژه یکی از درس‌های کارشناسی که من ارائه کرده بودم، به شکل تیمی ایجاد شده بود.
