فرصت ها و چالش های گردشگری کشاورزی

در قسمت قبلی سلسله مقالات گردشگری کشاورزی به تعریف این موضوع و انواع فعالیت های مطرح در این زمینه پرداختیم و در این بخش قصد داریم به بررسی چالش ها و فرصت های گردشگردی کشاورزی بپردازیم.

در پی کاهش درآمد شغلی و منابع مالی کشاورزان در کشورهای رو به توسعه، روستاییان به جستجوی شغلی با درآمد بیشتر و ریسک کمتر در شهرها روی آورده اند که منجر به پدیده مهاجرت روستاییان و کشاورزان گشته است. به علاوه واردات محصولات غذایی از کشورهای خارجی در زمانی که نمونه داخلی مشابه با آن و حتی با کیفیت بالاتر وجود داشته، انگیزه و شوق زندگی در روستا و تولید محصولات بومی را از میان برده است. مجموعه‌ای از مشکلات مانند آنچه در بالا ذکر شد باعث شده تا روستاییان قید زمین‌های خود را زده و در پی یافتن زندگی بهتر به شهرها مهاجرت کنند. این مهاجرت از طرفی خود عامل بسیاری از مسائل دیگر مانند کمبود منابع، تراکم جمعیت، آلودگی و کاهش ضریب امنیت در شهرها می‌شود. از طرف دیگر مهاجرت از روستا به شهر موجب می‌شود تا مجموعه عظیمی از خانه‌ها و اراضی زراعی بدون سکونت شکل بگیرد و روستاییان صرفا هنگام تعطیلات فرصت دارند تا به خانه‌های دوم خود بازگردند و این در حالی است که در بیشتر اوقات سال این فضاها خالی از سکنه است.

لیست استارتاپ های حوزه کشاورزی

مهاجرت روستاییان به شهرها چالشی بزرگ برای مردمان یک کشور است که باید دولت‌ها چاره‌ای برای آن بیندیشند. بهترین پاسخ برای این مسئله تنوع بخشی به اقتصاد روستا و هدایت روستاییان به کسب درآمد از جنبه‌های دیگر زندگی است. ترکیب گردشگری و کشاورزی یکی از نسخه‌های علاج این بیماری است. امروزه در پی تغییر شکل زندگی جوامع شهری به جوامع مدرن و ماشینی، مردم برای مشاهده طبیعت و مناظر بِکر و یادآوری خاطرات گذشته خود در روستا حاضرند هر مبلغی بپردازند. گردشگری کشاورزی وسیله ای برای کسب درآمد از زمین کشاورزی و طبیعت روستا است. طبیعتی که هرچند در سالهای گذشته،  امری تکراری و غیر جذاب محسوب می‌شد، اما امروزه برای مردمانی که در محاصره ماشین‌ها زندگی می‌کنند و از تولید محصولات غذایی، دوشیدن شیر و سوارکاری جز تصویری دریافت شده از رسانه‌ها تجربه دیگری ندارند، جذاب و حتی هیجان انگیز است.

در مواجهه با یک پدیده نوظهور باید تمامی جوانب آن مورد مطالعه و ارزیابی قرار گیرد. هر پدیده ای دارای فرصت‌ها و چالش‌هایی است که با شناخت آنها می‌توان از حداکثر ظرفیت‌های آن بهره گرفت. گردشگری کشاورزی نیز از این قاعده مستثنی نیست. در این قسمت ما مزایای گردشگری کشاورزی را به تفکیک ذینفعان تشریح خواهیم کرد و در ادامه چالش‌های پیش روی این حوزه را بازگو می‌کنیم.

کشاورزان

• فروش مستقیم: گردشگری کشاورزی می‌تواند یک کشاورز را به تعیین کننده قیمت تبدیل کند نه فردی که قیمت‌های بازار را می‌پذیرد. زمانی که گردشگران برای بازدید به مزرعه می آیند، کشاورز محصولات مزرعه را بدون هیچ گونه واسطه ای و با قیمت دلخواه به گردشگران ارائه می‌کند. البته صاحب مزرعه باید دقت داشته باشد، قیمت‌ها را به گونه‌ای تعیین نکند که بازدیدکنندگان او را با صفت “گران‌فروش” یاد کنند.
• افزایش درآمد: کشاورز با پذیرش گردشگران قادر است از طرق مختلف مانند فروش محصولات یا دریافت هزینه ورودی درآمدش را افزایش دهد. این افزایش درآمد نه تنها می‌تواند زندگی خانواده را بهبود ببخشد بلکه می‌تواند برای هر یک از اعضای خانواده شغلی مستقل به ارمغان آورد.
• انعطاف پذیری فصلی: آیا کسب درآمد شما از زمین کشاورزی محدود به فصل برداشت است؟ با شروع فعالیت گردشگری کشاورزی و با کمی نبوغ می‌توانید در مابقی سال درآمد داشته باشید. این جمله به این معنی است که علاقه گردشگران به بازدید از مزرعه محدود به فصل برداشت نیست و آنها در زمان کاشت یا دِرو و یا حتی در فصول سرد نیز علاقه به تماشای فعالیت‌های مزرعه دارند.
• روشی جدید برای فروش محصولات قدیمی: افرادی که به شوق دیدن مزرعه شما پا به آنجا گذاشته اند، ممکن است به خرید علاقه‌مند شوند! در حقیقت آن‌ها برای قدردانی از شما و برای یادآوری خاطرات خوشی که از یک روز زندگی در مزرعه شما بدست آورده اند حاضرند محصولات مزرعه یا صنایع دستی تولیدی شما را خریداری کنند.
• تعامل با مشتری: بسیاری از کشاورزان برای فرصت‌های تعامل با مشتریان خود ارزش قائل اند. در گردشگری کشاورزی فرصتی مهیا می‌شود تا با مشتریان خود صحبت کنید و نیازهای آن‌ها را درک کنید و در پروژه‌های بعدی خود از این دانش و شبکه ایجاد شده استفاده کنید.

ایده های حوزه کشاورزی

گردشگران

• شفافیت: آیا شما در حال فروش مواد غذایی ارگانیک به مشتریانی هستید که برای سلامتشان ارزش قائل‌اند؟ پس ممکن است آن‌ها تمایل به دیدن مزرعه شما داشته باشند. این کار نشان دهنده شفافیت در فرآیند تولید محصولات است و باعث افزایش فروش شما می‌شود.
• آموزش: این روزها برای بسیاری از خانواده ها و مدارس مهم است به فرزندانشان نشان دهند غذا یا میوه‌ای که میل می‌کنند از کجا تهیه می‌شود؟ همچنین به محض دیدن مزرعه بسیاری از بزرگسالان علاقه دارند تا خاطرات خود از روستا و مزرعه دوران کودکیشان را تعریف کنند. گردشگری کشاورزی پر از فرصت‌های عالی برای آموزش در دنیای واقعی است.
• سرگرمی: خاک بازی، دویدن میان بوته‌های ذرت، عکاسی در کنار گیاهان و بازی با حیوانات تنها بخشی از سرگرمی‌های گردشگری کشاورزی است. یک مزرعه کشاورزی می‌تواند عاملی باشد تا در یک روز تعطیل همه از شهر برای دیدن آن خارج شوند و در پایان شب با آرزوی دوباره سفر کردن به آنجا به خواب روند.

جامعه محلی

• بهبود روابط میان کشاورز و جامعه: بر خلاف مزارع متعارف که به دلایل متعدد باعث ایجاد هزینه و مسؤلیت هستند، یک مزرعه گردشگری پر رونق و معتبر یک دارایی و سرمایه برای جامعه خود محسوب می‌شود.
• ارتقاء جوامع کوچک: گردشگری کشاورزی می‌تواند موجب شود روستا و یا مزرعه شما به عنوان یک مقصد پرتردد برای نقشه‌های آنلاین محسوب و باعث شناساندن روستا به سایر مردم کشور شود.
• افزایش فروش محصولات و خدمات محلی: بازدید کنندگان از مزرعه شما ممکن است در شهرها و مناطق اطراف برای پر کردن باک ماشین یا خرید تنقلات متوقف شوند و با پرداخت هزینه برای مردمان اطراف شما درآمد حاصل کنند. همچنین می‌توانید با دعوت از همسایگان خود به مزرعه و پیشنهاد فروش محصولاتشان درون مزرعه شما، درآمد آن‌ها را هم افزایش دهید.

چالش‌های گردشگری کشاورزی

عملیات گردشگری کشاورزی همواره با توجه به هزینه‌های زیاد آماده سازی مزرعه، بازاریابی مزرعه، نگرانی‌های مربوط به مسئولیت پذیری و برخورد با گردشگران، آب و هوای غیر قابل پیش بینی، ماهیت فصلی بودن عملیات، مسائل بهداشتی و مسائل مربوط به دریافت مجوزهای دولتی و تلاش برای ارائه خدمات به مشتریان به چالش کشیده می‌شود و گاهی اوقات به عنوان فعالیتی غیر قابل قبول برای عموم شناخته شده است.

پیامدهای اگروتوریسم

تقریباً تمامی انواع گردشگری و مدل‌های توسعه آن هم پیامدهای مثبت در پی دارند و هم پیامدهای منفی. اما اگروتوریسم بیشتر پیامدهای مثبتی در مقصد داشته و فرصت‌های خوبی را برای جامعه محلی به ارمغان می‌آورد. از جمله آن که سبب افزایش سطح آگاهی و نحوه عکس‌العمل‌های مردم بومی در حفظ محیط زیست شده است. از آنجا که اگروتوریسم جزیی از گردشگری روستایی می‌باشد، بنابراین تأثیر بسزایی نیز در توسعه مناطق روستایی خواهد داشت. این تأثیرات شامل افزایش درآمد و فرصت‌های شغلی، تبادلات مالی بین شهر و روستا، سرمایه گذاری های کوچک در این زمینه، توسعه و بهبود زیرساخت های محلی و منطقه ای با ایجاد شبکه راه ها، افزایش تنوع در فعالیت‌های اقتصادی، بالا رفتن ارزش معنوی منطقه از لحاظ طبیعی، فرهنگی و چشم اندازها، حفظ و بقای سنت ها و آداب و رسوم، احیای مهارت‌های انسانی و صنایع دستی فراموش شده منطقه و غیره می‌باشد. می‌توان گفت پیامدهای منفی اگروتوریسم وقتی اتفاق می‌افتد که توسعه آن بر پایه اصول و شیوه‌های توسعه گردشگری نباشد. این پیامدهای منفی از بین رفتن محیط زیست، نابودی فرهنگ‌های محلی، اختلاف و شکاف اقتصادی بین مناطق مختلف و غیره می‌باشند.

مفهوم پایداری در صنعت گردشگری دارای ابعاد مختلفی می‌باشد و آگاهی بخشی گردشگران و میزبانان از این ابعاد می‌تواند در توسعه پایدار گردشگری کشاورزی نقش به سزایی داشته باشد.

• پایداری اکولوژیکی: بدین معناست که توسعه گردشگری باعث تغییرات برگشت ناپذیر در اکوسیستم نشود و رفت و آمد گردشگران به محیط زیست منطقه آسیب نرساند.
• پایداری اجتماعی: به توان جوامع در جذب توریست بدون ایجاد اختلال در هماهنگی اجتماعی اشاره دارد. بدین معنا که صنعت گردشگری و گردشگران نتوانند در جامعه میزبان، ناهماهنگی ایجاد کنند.
• پایداری فرهنگی: توانایی جامعه میزبان در حفظ و متعادل نمودن ویژگی‌های فرهنگی بارز خود در مقابل چیزی که با عنوان “فرهنگ گردشگر” و “فرهنگ رسوبی” بازدیدکنندگان از آن یاد می‌شود، پایداری فرهنگی خوانده می‌شود.
• پایداری اقتصادی: به کسب سطحی از سود اقتصادی حاصل از گردشگری که با درآمد ضروری برای جامعه محلی متناسب است، اشاره دارد.
• پایداری محلی: توسعه گردشگری برای منفعت رسانی به جامعه محلی طراحی می‌شود. بنابراین توجه به خواسته‌های مردم محلی و توانمندسازی آن‌ها می‌تواند به پایدارسازی جوامع محلی کمک نماید.

جمع بندی

مشخص است که دعوت از مردم به بازدید از مزرعه موجب مسئولیت‌های سنگینی است که شاید یک کشاورز به تنهایی از پس آن بر نیاید اما جای تردیدی نیست که گردشگری کشاورزی می‌تواند رابطه همزیستی میان کشاورز، مردم و جامعه محلی را تقویت و توسعه گردشگری پایدار را محقق سازد.

در بخش بعدی سلسله مقالات گردشگردی کشاورزی، نگاهی به تجارب موفق داخلی و خارجی در زمینه گردشگری کشاورزی خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.