براساس صنعت مالی گزارش شده توسط مرکز پژوهش های مجلس در راستای بررسی وضعیت صنعت فین تک در ایران، چالش ها و موانع توسعه کسب و کارهای نوین گزارشی را تدوین کرده، این نتیجه حاصل شده که استارت آپ های خدمات مالی در طول سال های اخیر رشد خوبی داشته اند؛ اما با چالش هایی جدی در حوزه زیرساخت و تصمیم گیری نهادهای رگولاتوری روبرو هستند که باعث شده تا توسعه صنعت فین تک نیازمند اقداماتی در سطح ملی باشد.
بهبود خدمات صنعت مالی با استفاده از فین تک ها
بخش مالی از مهمترین ارکان زیربنایی در اقتصاد هر کشوری به شمار می‌رود و فین تک به معنای بهره‌گیری از فناوری های نوین برای بهبود خدمات مالی باعث تقویت این بخش راهبردی در جهت ارائه خدمات مالی، فناوری‌های نوین برای بهبود خدمات هوشمندتر، چابکتر و گسترده‌تر شده است. برخی از کشورها توانسته‌اند با استفاده از ظرفیت‌های صنعت فین تک تغییرات و بهبودهایی مهم در خدمات مالی به خصوص در بخش‌هایی از جله وام‌های خرد و نفر به نفر، تامین مالی جمعی، بهبود در سرمایه گذاری مولد و تامین مالی شرکت‌های کوچک و متوسط انجام دهند که بهبود این خدمات در ایران بسیار حائز اهمیت بوده و فین تک ها می‌توانند در تغییرات صنعت مالی کمک بزرگی کنند.
لزوم توجه و تدوین برنامه سیاستی موفق برای توسعه صنعت فین تک در ایران
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تاکید دارد که تغییرات در حوزه فناوری با سرعت بالایی در حال رخ دادن بوده و صنعت خدمات مالی نیز با استفاده از ظرفیت فناوری‌های جدید تغییراتی گسترده داشته است که نه تنها تغییرات فناورانه، بلکه تغییر رفتار و باورهای بازیگران، زیرساخت‌ها، بازارها و روابط میان عاملان را به دنبال دارد؛ بر همین اساس ضروری است تا با بهره گیری از این ظرفیت‌ها و تدوین برنامه سیاستی موفق برای توسعه فین تک در ایران نیز باید با توجه به وضعیت روندها و تجربیات جهانی صورت بگیرد و این صنعت همواره مورد پایش و توجه مستر به منظور رشد و گسترش قرار بگیرد.
آغاز فین تک در ایران از خودپرداز، خدمات انفورماتیک تا کسب و کارهای استارت آپی
بر اساس نظر مرکز پژوهش‌های مجلس، پیاده سازی و عملیاتی کردن خودپردازهای بانکی در سال ۱۳۵۱ اولین نشانه‌های ظهور صنعت فین تک در ایران است که با خروج شرکت‌های خدمات جدید بانکی با توجه به انقلاب اتفاقی جدی به وقوع نپیوست و در ادامه از سال ۱۳۷۲ با شروع تحول سیستم‌های مالی سنتی و استفاده از ظرفیت اتوماسیون سیستم بانکی و تاسیس شرکت خدمات انفورماتیک روند اتفاقات جدید در حوزه بانکی آغاز شد که نمونه‌های آن سیستم سیبا بانک ملی ایران با همکاری شرکت خدمات انفورماتیک در سال ۱۳۷۵ و در ادامه سامانه سپهر بانک صادارت ایران با خدمات انفورماتیک یاد شده است؛ از سویی دیگر با شروع روند شرکت‌های ارائه خدمات پرداخت در ۱۹۸۰ و حرکت به سوی تراکنش‌های موبایلی، استارت آپ هایی در دهه ۱۹۹۰ در این زمینه ایجاد شدند که در چند سال اخیر در ایران نیز کسب و کارهای نوینی ایجاد و فعالیت خود را گسترش داده‌اند که بازار فین تک ایران را ساخته است.
فین تک های پرداخت در ایران
بیشتر فعالیت شرکت های تازه تاسیس فین تک در ایران بیشتر در حوزه پرداخت بوده و بیشتر پیشرفت های رگولاتوری نیز برای الزامات، ضوابط و فرایند اجرایی فعالیت پرداخت یاران بوده که با ابلاغ سند بانک مرکزی همراه بوده است؛ آمارها نشان می‌دهد که تعداد زیادی شرکت در این بخش فعال هستند و هم اکنون به ۳۰۰ هزار کسب و کار خانگی به عنوان واسط پرداخت خدمات پرداخت را ارائه می‌کنند که فعالیت کسب و کارهای نوین کوچک و خانگی را تسهیل کرده که باعث شده تا کسب و کارهای فین تکی در حوزه پرداخت از اهمیت بالایی برخودار باشند که مشکل نظام کارمزد و مرتفع نشدن مشکلات در حوزه کیف پول از مهم ترین دغدغه‌ها و موانع رشد آن‌ها مطرح شده است.
فین تک های بیمه در ایران
اینشورتک یا خدمات نوین کسب و کارهای جدید در صنعت بیمه با پیشرفت بسیار زیادی روبرو بوده اما همچنان از پتانسیل و ظرفیت گسترده این صنعت همچون کسب و کارهای فعال در اروپا با توجه به حضور کسب و کارهای سنتی بیمه استفاده نشده است؛ در ایران حدود ۱۰ الی ۱۳ کسب و کار استارت آپی به صورت گسترده در بخش اینشورتک در حال فعالیت هستند که ظرفیت صنعت خدمات بسیار بیشتر بوده و ضروری است تا با رگولاتوری صحیح و رفع مشکلات در حوزه اینترنت اشیاء از علم داده و هوشمندسازی سهم این بازار افزایش پیدا کند.
فین‌تک های مدیریت ثروت در ایران
در حوزه مدیریت ثروت استارت آپ های موفقی در ایران ایجاد شده‌اند و صاحبنظران آینده مطلوبی برای این بخش در ایران پیش بینی می‌کنند، مسئله عادات سرمایه گذاری مردم ایران را که به نسبت سایر کشورها بیشتر مایل به سرمایه گذاری در حساب‌های بانکی و مواردی چون سکه و ارز هستند را نمی‌توان نادیده گرفت اما پیشرفت این بخش به نوبه خود توانسته تا حدی با تسهیل سرمایه‌گذاری در بازار سهام، بر تمایل و امکان سرمایه گذاری برای سرمایه‌های خرد و مردم عادی تاثیر بگذارد.
فین تک های وام‌دهی در ایران
این بخش پتانسیل تحول آفرینی اقتصادی زیادی دارد و تحول‌آفرینی خود را بر روی اقتصاد کشورهایی مثل ایالات متحده و چین را به اثبات رسانده است. در ایران نیز مخصوصاً برای ایجاد زمینه رونق تولید ظرفیت‌های این بخش می‌توان حساب کرد. بعضی صاحبنظران معتقد هستند که این بخش در ایران با موانع جدی بروبر است و حتی برخی به موانع فقهی در این زمینه اشاره می‌کنند؛ اما حداقل دو شرکت نوپا با تکیه بر عقود اسلامی چون فروش اقساطی به موفقیت قابل قبولی در زمینه ارائه خدمت در این حوزه دست یافته‌اند، بنابراین راه توسعه این بخش بسته نیست و نیازمند توجه است.
فین تک های انتقال بین المللی پول در ایران
انتقال بین المللی پول با مشکلات متعددی روبرو هستند اما مهمترین این موانع تحریم‌ها عنوان می‌شود که کسب و کارهای فین تکی در زمینه انتقال بین المللی پول می‌توانند پرداخت‌های خرد و مبالغ کوچک مربوط به امور دانشجویی، ثبت نام آزمون‌های بین المللی، گردشگری و … را انجام بدهند؛ با توجه به شرایط خاص کشور و محدودیت‌های مبادلات ارزی باید از پتانسیل این بخش به صورت استفاده شود اما در عین حال ابهامات قانونی در زمینه ارائه خدمات ارزی بر بستر اینترنت، فشار مضاعفی بر این بخش وارد کرده که باید با سیاست گذاری صحیح مرتفع شود.
فین‌تک‌های تامین مالی جمعی در ایران
به طور کلی از میان چهار شکلی که برای تامین مالی جمعی وجود دارد (مدل اهدا محور، مدل پاداش، مدل وام و شرکت در قالب سهام) از نظر قانونی در ایران فقط مدل تامین مالی جمعی در قالب سهام توسط فرابورس تعیین تکلیف شده است. بر این اساس، فرابورس با اعطای مجوز پلتفرم را تأیید می‌کند؛ البته چند شرکتی که برای مقاصد خیریه در حوزه تامین مالی ایجاد شده همچنان با مشکلات قانونی روبرو هستند و دست اندرکاران این حوزه، مشکلات قانونی به خصوص عدم تعیین تکلف سایر حوزه‌های تامین مالی جمعی را مهم ترین معظل پیشرفت این صنعت در حوزه فین تک می‌دانند.
فین تک های رمز ارز در ایران
از چالشی‌ترین بخش‌های صنعت فی‌تک در ایران، حوزه ارزهای رمزنگاری شده است که بیشتر کسب و کارهای استارت آپی این بخش در زمینه تبادل رمز ارزها فعالیت می‌کنند که در بخش مبادلات است؛ از سویی دیگر در حوزه استخراج ارزهای رمزنگار نیز کسب و کارهای فعال هستند اما همچنان این صنعت نیاز به رگولاتوری و تعیین قوانین برای رشد و توسعه به منظور خلق ارزش افزوده دارد.
فین تک های رگ تک در ایران
رگ تک در کشورهایی مانند انگلستان بسیار اهمیت دارد، اما هنوز به این زمینه در صنعت فین تک ایران به صورت جدی پرداخته نشده و تعداد استارت آپ‌های حوزه رگ تک در ایران بیشتر از یک یا دو مورد نیست؛ این در حالی است که گسترش کسب و کارهای رگ تک در توسعه صنعت فین‌تک از اهمیت بالایی برخودار است و باید به این موضوعی نگاهی جدی شود.
۷ چالش جدی توسعه کسب و کارهای فین تک در ایران؛ از رگولاتوری تا همکاری موسسات مالی سنتی
بخش خدمات مالی حساسیت و ریسک بالایی را به دنبال دارد که این موضوع باعث شده تا مقرراتی بسیار سخت گیرانه از سوی نهادهای حاکمیتی به منظور نظارت و کنترل در نظر گرفته شود؛ این در حالی است که فناوری‌های جدید باعث ایجاد تغییر با سرعت بالا می‌شوند و در صنعتی همچون خدمات مالی ریسک را افزایش می‌دهد و برای نظارت چالش‌هایی جدی ایجاد می‌کند که باعث شده تا نوآوری‌های مالی همواره با مشکل نهادهای نظارتی از جمله بانک‌های مرکزی روبرو باشند و در ایران نیز کسب و کارهای حاضر در این صنعت با این مشکل روبرو می‌شوند که نیاز است تا چند موضوع بر اساس روندهای جهانی از جمله تعیین تکلیف و روشن نمودن مرز وظایف نهادهای رگولاتور فین تک، مشارکت دادن ذینفعان در تهیه پیش نویس‌های قانونی و استفاده از نظرات مشورتی در مقیاس وسیع، ایجاد محیط‌های تست در قالب سندباکس برای سرعت بخشیدن به ورود مطمئن نوآوری‌ها به محیط کسب و کار، تقویت نظام‌های احراز هویت و اعتبارسنجی در سطح ملی، یکسان‌سازی مقررات و استانداردهای گسترش فعالیت فین تک ، در جغرافیای وسیع تر، حفاظت از حقوق مصرف کنندگان و کاهش ریسک‌های مرتبط، ایجاد امکان همکاری میان فین تک ها با موسسات مالی سنتی در کشور در دستور کار قرار گیرد.
در این گزارش عنوان شده که تلاش‌های سیاست گذاران و اقدامات رگولاتوری از مهم ترین نکاتی است که در طراحی سیاست‌های توسعه فین تک در ایران می‌تواند کمک کننده باشد.
