کارخانه نوآوری [آزادی] به عنوان نخستین کارخانه استارتاپی ایران، با ایده سید سعید رحمانی خضری (مدیرعامل وقت سرآوا پارس) و سرمایه‌گذاری سرآوا در پاییز ۱۳۹۶ بنا نهاده شد. کارخانه نوآوری آزادی با مساحتی بالغ بر ۱۸ هزار متر مربع، شامل یک ساختمان اداری اصلی و ۱۰ سوله مجزا است و در غرب تهران (میدان آزادی) واقع شده است.
«کارخانه نوآوری آزادی با سرمایه گذاری ۶۰ میلیارد تومانی سرآوا راه‌اندازی شده است». این جمله را علی فیاض‌بخش مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری سرآوا پارس در یلدای استارتاپی امسال (یلداسامیت ۲۰۲۰) گفت. به همین بهانه در این مطلب نگاهی داریم به داستان راه‌اندازی نخستین کارخانه نوآوری که این روزها از آن تحت عنوان «کارخانه نوآوری آزادی» یاد می‌شود.
از کارخانه متروکه تا خانه رویاهای استارتاپی
مجموعهای که نخستین کارخانه نوآوری در آن احداث شده است تا چند سال پیش، با نام کارخانه الکترودسازی «آما» فعالیت می‌کرد. کارخانه آما در سال ۱۳۳۸ توسط اکبر علیزاده راد بنا نهاده شد، اما چند دهه بعد به دلیل سیاست‌های انتقال واحدهای صنعتی به خارج از شهر تهران، تبدیل به یک کارخانه متروکه شد.
پس از نزدیک به دو سال برنامه‌ریزی در پاییز ۱۳۹۶ سید سعید رحمانی خضری (مدرعامل وقت سرآوا) ایده نخستین کارخانه استارتاپی کشور را که کلیه نیازهای کارآفرینان از مرحله شتابدهی تا جذب سرمایه را پوشش دهد، در کارخانه متروکه «آما» اجرا کرد و شرکت سرمایه گذاری جسورانه استارتاپی سرآوا پارس با سرمایه‌گذاری ۶۰ میلیارد تومانی بنیان گذار کارخانه نوآوری آزادی شد.
کارخانه متروکه آما آن روزها پس از بازسازی‌های اولیه به عنوان بزرگترین مرکز استقرار کسب و کارهای نوپا در ایران شروع به فعالیت کرد.
ایده تاسیس این کارخانه در راستای اجرایی ساختن تعهد به ادامه مسیر کارآفرینی بود تا راه استارتاپی ادامه پیدا کند. فاز اول کارخانه نوآوری آزادی (که آن روزها به دلیل نخستین بودن کارخانه نوآوری نامیده می‌شد)، آبان ماه سال ۹۶ مورد بهره‌برداری قرار گرفت و بالغ بر ۲۰۰ نفر از فعالان حوزه کسب و کارهای نوپا در این مجموعه مشغول به کار شدند.
از نخستین قرارداد تا مشارکت دولت
قرارداد اولیه تغییر کاربری و ایجاد فضای استارتاپی کارخانه ابتدا بین شرکت سرآوا و مالک آن، شرکت آما (موسس: مهندس اکبر علیزاده راد) در پاییز ۱۳۹۶ به امضا رسید و شرکت هم‌آوا به عنوان بازوی اجرایی سرآوا برای ساخت و راه‌اندازی کارخانه نوآوری مامور شد.
یک سال بعد با مشارکت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری این کارخانه به نخستین شعبه اقماری پارک فناوری پردیس تبدیل شد و به تدریج شرکت‌های استارتاپی در حوزه‌های مختلفی از سلامت گرفته تا معماری و شهرسازی، هوش مصنوعی و لجستیک، گردشگری، بیمه و تولید محتوا در سوله‌های مختلف آن مستقر شدند.
کمی پس از شروع فعالیت شرکت هم‌آوا، شتابدهنده‌های آواتک، آواگیمز، شزان و فضای کاری اشتراکی زاویه و شرکت نوآوا که پیش‌تر هویت مستقل داشتند در آن ادغام شدند و با نام ثبتی «هم‌آوا» در کارخانه نوآوری آزادی به فعالیت خود ادامه دادند.
اکنون هم‌آوا در اموری چون توسعه زیست‌بوم و فرهنگ کارآفرینی نوآورانه، پرورش و رشد کسب و کارهای نوپا، پژوهش و توسعه فناوری‌های نوین، سبدگردانی کسب و کارها، صندوق پژوهش و فناوری و ارایه راهکارهای کارآفرینی و نوآوری به سازمان‌ها مجموعهای یکپارچه از راه حل‌ها را در اختیار دارد. در حال حاضر چند ده تیم استارتاپی در سبد پورتفولیوی هم‌آوا هستند و این مجموعه در راستای ماموریت جدید خود دو مرکز نوآوری در حوزه‌های فین تک و هوشمندسازی خودرو و صنعت را تحت حمایت دارد.
یک کارخانه و ده ها استارتاپ
در حال حاضر در این مجموعه صدها نفر از فعالان اکوسیستم استارتاپی ایران در قالب ده‌ها استارتاپ مشغول فعالیت هستند. کارخانه نوآوری آزادی یک ساختمان اداری و ۱۰ سوله ۱۰۰۰ متر مربعی دارد که هر یک از سوله‌های این کارخانه توسط یکی از شرکت‌های بخش خصوصی تبدیل به یک شتابدهنده یا مرکز نوآوری شده است. همچنین ساختمان۴۵۰۰ مترمربعی بخش اداری آن هم دارای واحدهای خدماتی به استارتاپ‌ها همچون فضای کار اشتراکی «زاویه» است.
از سایر امکانات کارخانه نوآوری آزادی می‌توان به اتاق جلسات متعدد، سالن همایش، باشگاه ورزشی و رستوران و کافی شاپ اشاره کرد که آنجا را به محلی مناسب برای تمرکز استارتاپ های کشور و شرکت‌های شتابدهنده یا سرمایه گذار خطرپذیر تبدیل کرده است.
سوله‌های کارخانه نوآوری آزادی با توجه به نیاز مراکز نوآوری مستقر در آن، بازسازی و تغییر داده شده است و از مهم‌ترین مراکز می‌توان به دیجی کالانکست (بازوی نوآوری دیجی کالا)، پلنت (مرکز نوآوری و شتابدهی صنعت بیمه)، وی کست (هاب محتوای فارسی) و کارگاه نوآوری هفت و هشت (گروه معماری و شهرسازی دیبا) اشاره کرد.
