متولد ۱۳۶۶، برنده مدال برنز المپیاد دانش آموزی رشته شیمی در سال۱۳۸۴، فارغ التحصیل کارشناسی و کارشناسی ارشد شیمی آلی دانشگاه صنعتی شریف و دکترای تخصصی این رشته در دانشگاه تربیت مدرس؛ نخبه ای که با علاقه ای وافر به صنعت، بارها طعم شکست را چشید اما با همراهی همسر فداکارش، تسلیم ناکامی ها نشد تا بالاخره توانست در دی ماه ۱۳۹۸ اولین شتابدهنده تخصصی مواداولیه دارویی ایران را راه اندازد.
با دکتر علی اکبر احمدی، به گفت و گو نشستیم تا با شتابدهنده “ماد”، چالش ها و فرصت های این مسیر، بیشتر آشنا شویم.
چه شد که تصمیم به تاسیس شتابدهنده ماد گرفتید؟
در اوایل دوران کارشناسی ارشد، از آنجا که مجموعه شهیدرضایی شریف بیشتر در حوزه مکانیک و هوافضا، فعالیت داشت، با رفقای مهندسی صنایع ام تصمیم گرفتیم که وارد فضای مواد و تهیه نقشه راهبردی برای دیگر صنایع مختلف کشور شویم؛ مثلا برای انستیتو پاستور، طرحی تدوین کردیم.
همچنین در بخش شیمایی پروژه های نظامی، تولیداتی مثل روغن روانکار داشتیم تا اینکه کم کم وارد فضای سلامت و داروسازی شدیم و سامانه جابر بن حیان را طراحی کردیم که قرار بود پل اتصال دهنده صنعت و جامعه دانشگاهی باشد که با تغییر دولت و رویکرد وزارت بهداشت، به نتیجه نرسید اما دید خوبی در حوزه دارو و حدواسط های آن به من بخشید.
همچنین، براساس تجربه کاری ای که با مجموعه تیپیکو در مورد تولید حدواسطهای دارویی داشتم و به موازات آن، ارزیابی شرکت های دانش بنیان ، در سالهای ۹۴-۹۳ متوجه شدم که در حوزه بیوتکنولوژی، حرکت های خوبی در حال انجام است اما با وجود صنعت قدیمی ای که از تولید ماده موثره در کشور موجود هست، رویشی که باید، در آن رخ نداده است. در عین حال، تعداد دانش آموختگان توانمند شیمی و مهندسی شیمی ایران هم کم نیست اما ارتباط با صنعت، برقرار نشده است.
در کنار آن، یکسری افراد جوان هم هستند که اولین مشکل شان، عدم وجود امکانات لازم آزمایشگاهی است و یا توانسته اند که دانشی را توسعه دهند اما این دانش، مورد نیاز صنعت داروسازی کشور نیست.
لذا ایده شتابدهندهی در این حوزه، با مسئولین پارک فناوری پردیس مطرح شد که مورداستقبال آنان نیز قرار گرفت اما شرط کردند که برای اعطای مجوز، باید به یکی از هلدینگ های دارویی ایران مثل تیپیکو یا برکت اتصال یابیم اما از آنجا که مفهوم شتابدهنده هنوز در ایران شناخته نشده بود، نتوانستیم همراهی شان را جلب کنیم و این بحث شتابدهنده متوقف شد.
تا این که در سال ۱۳۹۷ با توجه به ارزبری های بالای این حوزه و تاسیس شتابدهنده پرسیس ژن در سال ۱۳۹۵ که مفهوم شتابدهی را جا انداخته بود، به کمک دکتر مصطفی قانعی و دکتر سیدمحسن دهنوی که با این فضا آشنایی داشتند و با حمایت ستاد توسعه زیست فناوری، ماد را تاسیس کردیم.
شما به عنوان یک شتابدهنده زیست فناوری شناخته می شوید که آیا این بدین معنی است که مواد تولیدی شما صرفا در تولید داروهای بیولوژیک، مورداستفاده قرار خواهند گرفت؟
در حال حاضر، ما عملا بر روی داروهای شیمیایی کار می کنیم که نیازمندی مردم به مصرف آن ها بالاست؛ اگرچه در حوزه بیوتکنولوژی هم مواد اولیه لازم برای تولید واکسن‌های کرونا به ما ارجاع شده و در حال انجام است؛ مثلا تهیه محیط کشت لازم برای تولید واکسن نوترکیب را آغاز کرده ایم.
در کنار شتابدهنده، از عنوان “کارخانه نوآوری” استفاده می کنید؛ چرا ماد را یک کارخانه نوآوری می دانید؟
یک کارخانه نوآوری، از مجموعه ای از شتابدهنده های مختلف تشکیل شده است و صادقانه، هنوز زود است که ماد را کارخانه نوآوری بدانیم اما چون این هدف غایی ماست، به آن اشاره می کنیم و برای تحقق اش نیز در تلاشیم از جمله این که اخیرا با شتابدهنده بیوتکنولوژی فن یاخته، پیمان همکاری بسته ایم و یک مجموعه میانی شیمیایی- بیوتک تشکیل داده ایم که طرح هایی از حوزه بیوتکنولوژی هم داشته باشیم.
لذا با وجود این که تمرکز فعلی ما در حوزه مواد اولیه است و نمی خواهیم آن را از دست دهیم ولی برای بخش های دیگر نیز برنامه های توسعه ای درنظر گرفته ایم.
معیارهای ماد برای پذیرش یک کسب و کار چیست؟
ما علاوه بر شتابدهی، استارتاپ استودیو هم هستیم که به نظر من، این مدل در ایران بیشتر جواب می دهد. ما براساس شناختی که از صنعت داریم و نیازهای تحقیقاتی و فناوری که از درون آن برخاسته است، با مدل های درگیرکننده و جذاب، به گونه ای تیم تشکیل می دهیم که افراد، خود را کارمند فرض نکرده و هسته ها، به شرکت تبدیل شوند.
اما به طور کلی، دو معیار درنظر گرفته ایم: تیم که قابلیت ها و پتانسیل های اعضای تشکیل دهنده آن را بررسی می کنیم و همینطور، ایده و طرحی که ارائه می دهند، از نظر تجاری سازی آنالیز می شود. ممکن است که یک طرح، از نظر بیزینس، خوب نباشد اما تیم خوبی تشکیل شده باشد که دراین صورت، ما یک طرح جایگزین به آنها پیشنهاد می کنیم.
ماد چه تسهیلاتی را در اختیار استارتاپ ها قرار می دهد؟
ما یک شتابدهنده تخصصی هستیم و مهم ترین زیرساخت های موردنیاز، از آزمایشگاه ها، آنالیزها و تولید پایلوت را بسته به هر تیم، با مدل های مختلف دراختیار قرار می دهیم.
بعضی تیم ها هم فقط سرمایه گذار می خواهند و طبق ارتباطاتی که داریم، با صندوق نوآوری و VC های مختلف، وارد مذاکره می شویم.
تاکنون چند استارتاپ را جذب کرده اید و زمینه فعالیت آن ها چیست؟
تاکنون ۱۰ پروژه پذیرش شده اند که دانش فنی۷ ماده اولیه دارویی، ایجاد شده و دو تا از آنها در مرحله تولید قرار دارند.
ماد همچنین در زمینه فرمولاسیون های نوین و مواداولیه مواد آرایشی هم ورود کرده است و یک زیرمجموعه بیوتکنولوژی غذایی نیز تشکیل داده ایم.
منتورشیپ در ماد، چگونه انجام می گیرد؟
منتورشیپ در ماد چه در زمینه علمی و چه در بحث های بازار و مارکتینگ، با افراد فعالی که کاملا ستادی، جذب شده و در اینجا، مستقر هستند و یا بسته به نیاز دعوت می شوند، انجام می گیرد تا به کمک مشاوره آن ها، کار جلو برود.
آیا برای پساشتابدهی استارتاپ ها هم برنامه ای تدوین کرده اید؟
اگر تیم ها، KPI خوبی داشته باشند یا افرادی علاقه مند باشند، با پروژه های بیشتری درگیر می شوند تا چندین سبد محصول داشته باشند و ممکن است که آن ها را به سمت شرکت داری سوق دهیم یا اینکه می توانند منتور سایر تیم ها شوند.
در مسیر شتابدهی، به چه مشکلاتی برخورده اید؟
بعضی از مشکلات، عمومی است مثلا افراد در این مسیر طولانی که زمان زیادی برای رسیدن به یک محصول، صرف می شود، با درنظرگرفتن بازار سخت و فرایند پیچیده اخذ مجوزها، ممکن است کم طاقت شده و تیم از هم بپاشد.
چون زمینه فعالیت ما، تخصصی و یک پلتفرم جدید است، باید خیلی از راه ها و مدل های شتابدهی را امتحان کنیم تا به یک مدل بومی تخصصی در حوزه خودمان دست یافته و بهترین خروجی را بگیریم.
فعالیت های ستاد توسعه زیست فناوری را چگونه ارزیابی می کنید؟
ستاد، محدوده خاص خودش را دارد و تا جایی که در مقدوراتش بوده است از شتابدهنده‌هایی مثال ما حمایت کرده است و صرفا بحث، مادی نیست. ستاد تعاملات سازنده ای با سازمان غذا و دارو داشته و پیگیری های مفیدی انجام داده است.
لذا درمجموع با حمایت های خود، نقش مثبتی را در راه اندازی شتابدهنده ها و توسعه آنها، ایفا کرده است و ظرفیت های کشور را به کار گرفته تا این اکوسیستم را شکل دهد که جای تقدیر و تشکر دارد.
شروع رسمی فعالیت شما با پاندمی کرونا، همزمان شد. این پاندمی، چه تاثیری بر روند شما داشت؟
مثل عموم جامعه، برای ما هم تاثیری منفی داشت و در اوایل کار، فعالیت ها را کند کرد اما مثبت هم بود. در اوایل پاندمی، بعضی از تیم های ما، به حوزه تولید محلول ضدعفونی کننده و ماسک ورود کرده و از صفر تا صد تولید و فروش را با تشویق و تسهیل ما انجام دادند که هم برای خودشان جذاب بود و هم توانستیم بخشی از عطش بازار را پاسخ دهیم که سوددهی خوبی برای تیم و شتابدهنده ماد داشت ولی چون احتمال داشت ما و تیم ها را از تمرکز کاری مان دور کند ، خرداد ۹۹ متوقف اش کردیم.
وضعیت شتاب دهنده های مرتبط با حوزه های علوم زیستی را در ایران، چگونه می بینید؟
دنیا در تمام عرصه ها، به سمت زیست فناوری پیش می رود و با وجود برخی نگرش های منفی که علیه زیست فناوری وجود دارد، آینده درخشانی هم در بخش دارو و هم در سایر مباحث برای آن متصور است.
ما با تشکیل یک اکوسیستم درست، می توانیم یک جهش خوب در این حوزه داشته باشیم مثل کوبا که این علم را از آن گرفتیم و صادرکننده بیوتکنولوژی در منطقه باشیم که حرکت در این مسیر، آغاز شده و می توانیم با همکاری، کارهای بزرگتری نیز انجام دهیم.
شما اولین شتابدهنده مواد اولیه دارویی هستید اما با گذر زمان، احتمال رقابت در این حوزه وجود دارد. آیا مزیت رقابتی ای برای ماد ترسیم کرده اید؟
ما از رقابت در این حوزه خوشحال می شویم و رقابتی شدن، به توسعه این فضا کمک می کند اما نقطه تمایز ماد، تخصص و تجربه است و همینطور، زیرساخت ها و ارتباطاتی که در حوزه صنایع مواداولیه داریم.
چه چشم اندازی را برای آینده ماد متصور هستید؟
دوست داریم که در حوزه مواداولیه، یکسری پلتفرم هایی که در کشور وجود ندارد را ایجاد کرده و دید خوبی از مواد اولیه به لحاظ یک فناوری جدید در جامعه شکل دهیم. همینطور با همکاری های مختلف، در حوزه های علمی دیگر هم ورودی موثر داشته باشیم.
می خواهیم ماد جایی باشد که برای همه افراد حوزه مواد شیمیایی با هر مدلی که بخواهند، کار وجود داشته باشد.
کلام آخر؟
در کشور ما، تهدیدها و محدودیت ها، زیاد است اما درعین حال، فرصت های زیادی هم وجود دارد و با انگیزه و جنگیدن، می توانیم فرصت های خوبی برای خود و دیگران بسازیم.
همچنین، قرار نیست که همه کارآفرین باشند؛ بعضی مدل و ظرفیت شان، کارآفرینی و بعضی، کارمندی است و باید برای هر دو بخش، فضایل لازم ایجاد گردد.
