داستان شکل گیری دوزیبا ، کارآفرینی با گلدوزی منسوجات خانگی

سوزن دوزی نوعی گلدوزی و هنر ظریف هست که از گذشته نسل به نسل منتقل شده است. این هنر سخت و صبورانه سال ۹۷ توسط یک زوج خلاق احیا شده و به گفته آنها منجر به تغییر مسیر زندگیشان شده است.

وحدان صابری و همسرش فاطمه عبدی با الهام از طرح های جدید و تلفیق آن با سبک سنتی، تکنیک تازه ای را ابداع کرده اند که علاوه بر سریع بودن، قابلیت استفاده در زندگی امروز را داشته باشد. وحدان صابری فارغ التحصیل مهندسی عمران و فاطمه عبدی نیز تحصیلات خود را در مقطع کارشناسی مهندسی صنایع به اتمام رسانده است.

وحدان علت شکل گیری دوزیبا را بذر هایی می داند که از سالها قبل در وجود خود و همسرش کاشته شده بود. چندین سال پیش، او در رویداد تدکس کیش حضور داشته است، این موضوع باعث شده بود که دیدگاه او نسبت به فضای کسب و کار تغییر پیدا کند. در مورد فاطمه نیز این بذر تاثیر گرفته از دوران کودکی، قالی بافی و گلدوزی کنار مادرش بوده است، بنابراین پس از سال ها به اتفاق یکدیگر تصمیم به راه اندازی کسب و کاری می گیرند که متعلق به خودشان باشد.

دوزیبا با شعار دوخت تدریجی یک رویا! تولیدکننده محصولات زیبای دکوری و منسوجات اصیل و باکیفیت خانگی است. چیزی که دوزیبا را منحصر به فرد می‌کند، استفاده از هنر اصیل سوزن‌دوزی در تولید محصولات است. تلفیق این هنر سنتی با منسوجات مدرن، ترکیب زیبا و هنرمندانه‌ای شده است.

فروشگاه سایت دوزیبا کار خود را با تولید رومیزی‌های گلدوزی شده شروع کرد اما امروزه علاوه بر رومیزی، محصولات زیبای دیگری هم تولید می‌کند. برای تزئین خانه و گرم و دلپذیر کردن محل زندگی، عناصر مختلفی می‌توانند نقش ایفا کنند. رنگ‌ها و طرح و نقش‌های اصیل و ماندگار که کنار یکدیگر می‌نشینند و اصالت را برای خانه شما به ارمغان می‌آورند.

محصولات تولید شده در دوزیبا همه به هنر گلدوزی و سوزن دوزی اصیل خراسانی منقش شده‌اند. تمامی این گلدوزی‌ها کار دست بوده و از هیچ چرخ صنعتی برای تولید آن‌ها استفاده نشده است.

ویژگی دیگر dooziba استفاده از هنر روستاییان هنرمند است که با دستان پرتوان خود مراحل گلدوزی روی رومیزی‌ها، رانرها، روتختی‌ها و کوسن‌ سنتی را انجام می‌دهند. دوزیبا علاوه بر کمک به حفظ و ارتقای هنر گلدوزی به کسب درآمد و توانمندسازی روستاییان نیز کمک می‌کند.

گفتگوی اکوموتیو با وحدان صابری، بنیانگذار دوزیبا را در زیر بخوانید :

دوزیبا چگونه شکل گرفت؟

سال ۹۷ زمانی که تنها دو سال از ازدواجمان می گذشت، من و همسرم به دلایلی کارمان را از دست دادیم. مدت ها بعد در شبی تابستانی ما در یکی از اقامتگاه های بومگردی استان خراسان شمالی اقامت داشتیم. اقامتگاه های استان ما هنوز هم از پرده های گلدوزی قدیمی استفاده می کنند که ۴۰ یا ۵۰ سال از عمرشان می گذرد، به دلیل آن که برای مردم آن منطقه، نوستالژیک و یادآور احساسات دوران گذشته هست.

آن شب همسرم متوجه پوسیدگی پرده اقامتگاه شد، از آنجایی که عاشق گلدوزی بود همیشه وسایل گلدوزی را همراهش داشت، بنابراین تصمیم گرفت که پوسیدگی پرده اتاق را با استفاده از گلدوزی ترمیم کند. وقتی که مالک اقامتگاه آن را دید بسیار خوشحال شد و پیشنهاد داد که تعدادی پرده به سبک قدیمی برای سایر اتاق ها آماده کنیم. ما در آن موقع مشغله ای نداشتیم و در ابتدا نمی دانستیم که باید بابت این کار پولی دریافت کنیم در نتیجه قبول کردیم و با سختی بسیاری کار انجام شد.

به دنبال آن پیشنهاد گلدوزی پرده ها از طرف سایر اقامتگاه ها در روستا های دیگر تکرار شد اما به دلیل طولانی بودن فرآیند کار و تنها بودن فاطمه فقط جنبه سرگرمی داشت و ما نتوانستیم درآمد زیادی از آن کسب کنیم. بدین منظور با گذشت چند ماه تصمیم گرفتیم که از این راه درآمدزایی کنیم، شروع کردیم به تحقیق در این رابطه و راه اندازی پیج اینستاگرام، علاوه بر آن محتوایی را تولید کردیم که برای بیننده جذاب باشد و در همان راستا عکس هایی از کار، حین انجام سوزن دوزی در پیج قرار دادیم.

در ادامه به محصولاتی فکر کردیم که قابل استفاده در زندگی امروز باشند چرا که پرده های گلدوزی شده به آن شکل سنتی، امروزه دیگر استفاده ای ندارند. پس تنوع محصولات خود را افزایش دادیم و محصولاتی همانند، روتختی، رومیزی، رانر و … را تولید کردیم. در نهایت اسفند ماه ۹۷ اولین سفارش خود را دریافت کردیم و توانستیم ۶ کوسن را به فروش برسانیم. بسیاری از موارد را حین انجام آن سفارش یاد گرفتیم و در نهایت با انجام اولین سفارش انگیزه و اهداف ما برای انجام سفارشات بعدی بیشتر شد.

هدفتان از تاسیس دوزیبا چه بود؟

هدف ما از آن موقع شکل گرفت که سفارش اول به اتمام رسید. در آن زمان ما دو راه بیشتر نداشتیم اولین راهی که به ذهنمان رسید آن بود که باید کار را به طور کل کنار بگذاریم، زیرا همسرم، فاطمه به تنهایی قادر نبود آن حجم از سفارشات را به اتمام برساند، از طرفی با آن روالی که ما پیش گرفته بودیم صرفه اقتصادی نداشت.

راه دوم آن بود که بخشی از کار را به دیگران بسپاریم و قسمت گلدوزی را خودمان انجام ندهیم، بدین شکل افراد می توانستند دستمزدی دریافت کنند و ما نیز بر سایر کار ها متمرکز می شدیم. به همان خاطر با یکی از روستا های اطراف شهرستان خودمان (شیروان) هماهنگ کردیم و طی جلسه که اعضای شورای روستا با تعدادی از خانم های روستا برگزار کردند، قرار شد که افرادی را به عنوان نیروی کار جذب کنیم. آن اوایل با وجود این که بودجه ای نداشتیم و تنها شش کوسن فروخته بودیم برای انجام این کار تردید داشتیم.

در ادامه فاطمه آموزش ها را شروع کرد و افرادی منتخب شدند، آن زمان بود که ما از بخش گلدوزی اطمینان حاصل کردیم و بر بخش طراحی سایت و تولید محتوا متمرکز شدیم. من از سال ها پیش به طراحی سایت علاقه داشتم و این اتفاق زمینه ای شد تا بیشتر یاد بگیرم. از سوی دیگر برای انجام کار به مواد اولیه خوب نیاز داشتیم و طی زمان طولانی پارچه و نخ مناسب را پیدا کردیم.

پس از چندین ماه که همه موارد مورد نیاز کار فراهم شد، احساس کردیم که این کار فقط متعلق به ما نیست، در حقیقت به غیر از ما، متعلق به تمام افرادی هست که با ما همکاری می کنند و مسئولیت تمام آنها به عهده ما بود. بر همان اساس باید هدفی شکل می گرفت که با جدیت بیشتری کارمان را دنبال کنیم چرا که افراد دیگری در انجام این کار شریک هستند.

دوزیبا با کدام ویژگی ها در صنایع خلاق جا گرفت؟

به باور من، ارزش هایی در روستاها و شهر های کشور ما وجود دارد که به دلایلی ناشناخته مانده و به فراموشی سپرده شده است، از جمله : محصولات محلی، سبک انجام یک فعالیت، آداب و رسوم خاص و … عموما اغلب آن ارزش ها در همان روستا مانده است یا حتی بین افراد محلی نیز فراموش شده است. بدین صورت صنایع خلاق روستایی آنها را پیدا می کنند، علاوه بر آن در طی فرآیند بازآفرینی و متناسب با معیار های زندگی امروز آن ارزش ها را دوباره به متن زندگی می آورند.

در گذشته حدود ۴۰ یا ۵۰ سال پیش هنر گلدوزی توسط مادربزرگ ها، مادران و عروس ها اجرا می شد و کسی در قبال آن پولی دریافت نمی کرد، به همان علت دوزیبا در جهت احیای هنری که فراموش شده است گام برداشت، همچنین با اصلاح یکسری از روش ها به فرآیند انجام کار با کیفیت بالا سرعت بخشید و در نهایت توانست برای خود و بسیاری از افراد شغل ایجاد کند.

مسئله دیگر آن هست که دوزیبا بسیار متعهد بود تا بانوان روستایی کار سوزن دوزی آن را انجام دهند. شهرستان ما (شیروان) فاصله زیادی با روستا های اطراف خود ندارد اما من و همسرم به لحاظ مسئولیت دلی اجتماعی خواهان آن بودیم که حتما بانوانی که سوزن دوزی می کنند، روستایی باشند.

سوزن دوزی ای که در محصولاتتان وجود دارد، الهام گرفته از کجاست؟

هنگام مطالعه بر طرح های سنتی استان خراسان شمالی متوجه شدیم که پرده های گلدوزی شده به همان سبک در استان های دیگر نیز موجود هست، نظیر، خراسان جنوبی، گلستان، آذربایجان غربی و کهگیلویه و بویراحمد.

اما مشکلی که در این میان وجود داشت آن بود که مطالعه علمی و درستی راجع به طرح ها و نقوش گلدوزی سنتی انجام نشده بود، به طور مثال، اگر شما به دنبال مقاله در ارتباط با گلیم خراسان باشید، کلی مطلب و مقاله هست اما در زمینه گلدوزی خراسان مطالعه ای انجام نشده است.

مسئله دیگر آن بود که عموما کارهایی که با نقوش سنتی ارائه می کردیم با استقبال مواجه نمی شد، این موضوع چندین علت داشت، اول آن که بخشی از جامعه هنوز آن پرده های قدیمی را داشتند، نظیر، مردم منطقه ما که بیشتر آن پرده ها را دارند و با دیدن دوباره آن طرح ها به وجد نمی آمدند. از سوی دیگر در گذشته طراحی وجود نداشت و عروس خانم ها عموما با خودکار تصویر ذهنی خود را بر روی پرده ها نقش می کشیدند، بر همان اساس طرح ها از اصول و تناسب مناسبی برخوردار نبودند.

با توجه به تمام این موارد تلاش کردیم تا کار هایی را عرضه کنیم که به لحاظ بصری دارای تناسب و جذابیت ویژه ای باشند. در کنار آن اگر بخواهم صادقانه بگویم اولین دلیل ما بازآفرینی هنر سنتی و بازگرداندن آن به زندگی نبود بلکه می خواستیم محصولاتمان به فروش برسد، بنابراین ملزم به رعایت این موارد و تولید محصولاتی منحصر به فرد بودیم. برای طرح های خود در اینترنت به دنبال الگو هایی گشتیم که در آن ساقه و گل وجود داشت و برایمان اهمیتی نداشت که آن طرح ها نقاشی یا گلدوزی هستند.

اغلب طرح ها کار خودمان هست البته همان گونه که گفتم از چندین کار مختلف نیز الهام گرفته ایم. تمام طراحی ها توسط فاطمه انجام می شود و برای آن زمان زیادی را صرف می کند، زیرا بسیاری از طرح ها قابلیت اجرا به صورت گلدوزی را ندارند.

طرح های بسیاری در اینترنت موجود هست به طور نمونه، اگر طرح گل و برگ را جستجو کنید، تمام طرح هایی که نشان داده می شوند امکان گلدوزی را ندارند، به همان خاطر هنگامی که در پی طرح های متفاوت بودیم دو اصل را در نظر داشتیم، اول زیبایی بصری طرح و دوم قابلیت انجام آن به شکل گلدوزی.

سوزن دوزی مورد استفاده در دوزیبا چه تفاوتی با سوزن دوزی های سنتی گذشته دارد؟

در گذشته خانم ها به کارگاه گلدوزی دسترسی نداشتند، به همان دلیل از تکنیک هایی استفاده می کردند که نیاز به کارگاه نداشته باشد. مسئله دیگر آن بود که تکنیک سوزن دوزی آنها بسیار زمان بر بود. بدین منظور ما آن تکنیک ها را اصلاح کردیم، پس از تحقیق، مطالعه و دیدن ویدیو های بسیار در یوتیوب، روشی را ارائه دادیم که علاوه بر ساده بودن از سرعت بالایی برخوردار باشد، همچنین نتیجه به گونه ای باشد که از کیفیت و زیبایی کار کم نکند.

از طرفی این تکنیک ساده و سریع به ما کمک می کرد تا نیرو های ما در روستا قادر باشند تنها با بهره گیری از روشی ساده در طی یک الی دو جلسه آموزش ببینند و شروع به کار کنند.

محصولاتی که در فروشگاه دوزیبا ارائه شده اند، چه نیازهایی را برطرف میکنند؟

در حال حاضر محصولاتی که بسیار پرفروش هستند، عبارتند از، پرده، روتختی، کوسن، رومیزی و رانر. علاوه بر آن محصولی را تولید کرده ایم که بسیار نوآورانه و خلاقانه است، از قبیل، گلدوزی پارچه شید استوانه ای آباژور که آن را در کنار سایر محصولات خود داریم. همان طور امکان تولید محصولاتی همچون، زیر بشقابی، جانماز، وسایل آشپزخانه و … را داشته ایم، ولی ترجیح دادیم بر طراحی و تولید محصولات فعلی متمرکز شویم.

جامعه هدف دوزیبا چه کسانی هستند؟

اغلب مشتریان دوزیبا را بانوان تشکیل می دهند، آنها افرادی هستند که به کار دست و سنتی علاقه دارند و گاهی می خواهند پس از سال ها دکوراسیون منزل خود را تغییر دهند، در کنار آنها، عروس خانم هایی جهت تهیه جهیزیه خود از ما خرید می کنند، همچنین افراد دیگری محصولات ما را به عنوان هدیه تهیه می کنند به طور نمونه، هدایا را به مهمانانی می دهند که از خارج کشور می آیند و یا نزدیکانی که برایشان ارزشمند هستند.

به دنبال آن یکسری فروش برای فروشگاه های محصولات هنری در شهر های مختلف انجام دادیم که شرایط تخفیف محصولاتمان برای آنها در نظر گرفته شده است.

بخش دیگری از مشتریان ما خانم های مسن تری هستند که مشابه نمونه کار های ما را در جوانی دیدند، همان طور مادر یا خودشان به هنر گلدوزی مسلط بودند و دوست داشتند که محصولات ما را به یاد گذشته داشته باشند. از دیگر محصولات دوزیبا که با استقبال مشتریان مواجه شده است، لوازم گلدوزی هست.

به عبارت بهتر، مشتریانی که با هنر گلدوزی آشنایی دارند، از ما لوازم گلدوزی و حتی پارچه های طراحی شده را تهیه می کنند، بدین صورت می توانند بدون پرداخت هزینه بالا برای خرید آن محصولات، خود با لوازم گلدوزی دست به کار شده و آن کار ها را تولید کنند. فروش لوازم گلدوزی بسیار مورد رضایت این نوع مشتریان قرار گرفته است و آنها به وسیله آن، کار های بسیار زیبایی را به انجام رسانده اند.

از روند تولید محصولاتتان و هماهنگی با تولید کنندگان دوزیبا برایمان بگویید.

از زمانی که کسب و کار خانگی ما یعنی دوزیبا از منزل ما خارج شد و استقلال پیدا کرد توانست ساز و کار خود را داشته باشد. اکنون در شهرستان شیروان ما یک کارگاه مرکزی داریم که در آنجا من و همسرم به اتفاق ۴ نفر دیگر مشغول به فعالیت هستیم.

در دوزیبا هر کسی وظایف مخصوص به خود را دارد، به بیان بهتر، پس از ثبت سفارش توسط مشتری با توجه به طرح و رنگبندی که او خواسته است، پارچه ها پیش از گلدوزی آماده می شوند، پس از آن پارچه با طرح و نقشه کار به دوزنده تحویل داده می شود، در ادامه به خیاط برای دوخت نهایی و آستری داده می شود و در آخر برای مشتری ارسال می شود.

در این میان یکی از کار هایی با اهمیتی که به انجام رسید، نامگذاری محصولات دوزیبا بود. در همان راستا سعی کرده ایم که نشان دهیم هر طرح پس از اجرا در قالب هر محصول چه شکلی می شود.

تاکنون ۸ طرح را عرضه کرده ایم و مشتری نیر قادر هست هر کدام از آنها را برای اجرا بر محصول مورد علاقه خود سفارش دهد. ما همواره در تلاش هستیم تا فرآیند های نظارت بر گلدوزی، زمان تحویل سفارشات و طراحی را روز به روز بهتر کنیم، اگرچه کار دشواری هست و ما همچنان با چالش ها و مشکلات بسیاری روبرو می شویم.

با راه اندازی دوزیبا چه تعداد از زنان روستایی به اشتغال زایی رسیده اند؟

هم اکنون افرادی که در روستا های مختلف با ما در حال همکاری هستند، از ۴۰ تا ۴۵ نفر تشکیل شده اند. مسئله ای که در این میان وجود دارد این هست که بسیاری از نیرو های ما با توجه به آن که روستایی هستند و در فصول مختلف دامداری و کشاورزی می کنند، به صورت ثابت و همیشگی نیستند و کاملا به صورت فصلی با ما همکاری می کنند.

در این مدت زمان ما موفق به آموزش رایگان بیش از سیصد نفر از اهالی روستاهای متفاوت شده ایم که علاوه بر آموزش رایگان از لوازم رایگان نیز بهره مند شده اند، اما چون به صورت دائم مشغول به فعالیت نبودند به طور میانگین تنها ۴۰ تا ۴۵ نفر نیرو به عنوان سوزن دوز با ما همکاری داشتند.

چگونه آنها را جذب کردید؟

مراحل جذب نیرو با ارتباطات ما با اعضای شورای روستا آغاز شد، از طرفی عدم دریافت هزینه از افراد و در حقیقت رایگان بودن آموزش ها باعث شد افراد بسیاری مشتاق شوند و جهت همکاری به ما اعتماد کنند. پس از گذشت دو، سه سال تقریبا همه اهالی روستا این تکنیک را از لحاظ سریع و ساده بودن آن یاد گرفته اند. بعد از فراگیری آموزش توسط افراد، یکی دوتا کار تمرینی به ما تحویل می دهند و نهایتا جذب می شوند. در نتیجه مراحل جذب و قطع همکاری بسیار ساده هست.

بازخورد مخاطبین تا به امروز چگونه بوده است؟

اول لطف خدا بوده است که محصولاتی که تا به امروز در این حوزه تولید شده اند مورد توجه مردم قرار گرفته است، دوم تلاش و زحمات همسرم، دوزنده ها و تمامی افراد تیم در جهت تکمیل سفارش ها و جلب اعتماد مردم باعث این اتفاق شده است. در کنار این موارد، رنگبندی و طراحی که در محصولات به کار گرفته شده است، همچنین ارزش بالای کار دست منجر به ایجاد احساس خوبی در مخاطبین شده است.

کدام یک از شهرها بیشتر استقبال کردند؟

عمدتا فروش ما برای شهر های بزرگ بوده است، از جمله، تهران، شیراز، رشت، گرگان، مشهد، تبریز، ارومیه و … که از جانب آنها مورد استقبال واقع شده است. همان طور از این میان آنها تهران، شیراز، رشت، مشهد و کرمان بیشتر از سایر شهر ها خرید داشته اند. در حوزه لوازم گلدوزی نیز از تمام نقاط کشور سفارش داشتیم.

تاکنون موفق به کسب چه جوایزی شده اید؟

کسب و کار ما سال ۹۸ ثبت شرکت شد و ما در پارک علم و فناوری خراسان شمالی پذیرش شدیم، در ادامه به عنوان شرکتی خلاق در توسعه زیست بوم صنایع خلاق شناخته شدیم. همچنین مدتی پیش توانستیم یکی از جوایز چهار بوم توسعه زیست بوم صنایع خلاق را کسب کنیم.

در دو رویداد که توسط بنیاد برکت برگزار می شود شرکت کردیم، اول رویداد چرخ برکت بود، در آنجا جزء ۴۰ شرکتی بودیم که از آنها تقدیر شد. دومین رویداد نیز بانوی برکت نام داشت که ما در جایگاه برتر منتخب شدیم ولی هنوز به صورت رسمی اعلام نشده است.

آیا از حمایت های زیست بوم شرکت های خلاق به طور موثر بهره برده اید؟

ما از تعدادی خدمات زیست بوم شرکت های خلاق که شامل ارائه تخفیف می شود استفاده کردیم، اما بسیار علاقه مند هستیم تا در حوزه صادرات از خدمات و مشاوره هایشان بهره مند شویم.

مزیت رقابتی کسب و کار شما چیست؟

مزیت رقابتی در دو حوزه قابل بررسی است، اولین حوزه منسوجات خانگی هست، از آنجا که تمامی کار ها با دست ساخته می شوند و زیبایی بصری بالایی دارند بنابراین در این حوزه خدمات خوبی را برای ارائه داریم. حوزه بعدی سوزن دوزی هست، در خصوص شبکه تولید، با توجه به آن که افراد زیادی در روستا زیر نظر ما آموزش دیده اند هر چه میزان سفارشات افزایش پیدا کند، ما مشکلی در روند تولید سفارش ها نخواهیم داشت.

از طرفی نیرو های ما قادر هستند حجم بالایی از گلدوزی رو با سرعت و کیفیت مناسب تحویل دهند که این در نوع خود کم نظیر هست. محصولات با گلدوزی زیاد معمولا از نظر مشتریان بسیار فاخر و گران به نظر می آیند.

آیا به صادرات محصولاتتان فکر می کنید؟

بله، ما موفق به فروش محصولاتمان به کشور های مختلفی نظیر، آلمان، کانادا، اتریش، سوئد، عراق و ترکیه شده ایم. یکسری از مشتریان هم ایرانی های مقیم خارج از کشور هستند که سفارش دهنده های ما را تشکیل می دهند، با این وجود صادرات در حجم انبوه تا به حال برای ما میسر نشده است. تولید در حجم بالا فعلا برایمان مقرون به صرفه نیست، همچنین در پیدا کردن تاجر هایی که در سطح انبوه فعالیت می کنند تا به حال موفق نبوده ایم، اما به صورت موردی با فروشگاه های آنلاین همکاری کردیم و مشتاق هستیم تا در جهت صادرات گام های بهتری را برداریم.

چه برنامه هایی برای ارتقا و رشد دوزیبا در نظر دارید؟

مسائلی همچون، پایدار سازی شبکه تولید، افزایش فروش، پیدا کردن کانال های فروش جدید و پیدا کردن راه هایی برای صادرات محصول همه این موارد در نهایت کمک می کند که شبکه تولید وضع بهتری داشته باشد و پایدار تر بماند. موضوع دیگری که تمایل به انجام آن داریم مطالعاتی در ارتباط با نقوش سنتی هست چرا که در این زمینه مطالعاتی انجام نشده است، در نظر داریم تنوع محصولات را افزایش دهیم و در حوزه پوشاک بانوان فعالیت هایی را به انجام برسانیم.

امیدوارم هستیم با وجود تمام مشکلاتی که وجود دارد اعم از،مشکلات اقتصادی، پاندمی کرونا و … بتوانیم کارهای خوبی را در کشورمان به انجام برسانیم.