حتماً برای شما هم پیش آمده است که بشنوید فلان استارتاپ در مرحله جذب سرمایه است یا به دلیل عدم دریافت بودجه کافی به کار خود پایان داد. در بسیاری از موارد مرگ و زندگی استارتاپ‌ها به جذب سرمایه بستگی دارد. پیدا کردن سرمایه‌گذار برای استارتاپ یکی از سخت‌ترین، چالشی‌ترین و در عین حال هیجان‌انگیزترین مراحلی است که صاحبان کسب‌وکار تجربه می‌کنند.
سرمایه‌گذاری در استارتاپ طی مراحل مختلفی اتفاق می‌افتد. یک استارتاپ یا کسب‌وکار نوین برای راه‌اندازی کسب‌وکار، تولید و توسعه محصول، فروش و بازاریابی، گسترش فضاهای اداری و روندهای تجاری و… به جذب سرمایه روی می‌آورد.
هیچ دو استارتاپی شبیه به هم نیستند؛ در نتیجه نمی‌توان یک نسخه واحد از سرمایه‌گذاری برای آن‌ها پیچید. سطح رشد کسب‌وکار، شخصیت سرمایه‌گذاران، روش‌های افزایش سرمایه و نحوه تخصیص آن از وجود تمایز سرمایه‌گذاری‌های مختلف در استارتاپ‌های متفاوت است.
Hubspot در گزارش اخیر خود پیرامون وضعیت سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها اعلام کرد که در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۱ میزان سرمایه‌گذاری خطرپذیر جهانی به ۴۳۷ میلیارد دلار رسیده است. این عدد درسال ۲۰۲۰ به میزان ۲۸۴ میلیارد دلار بوده است. استارتاپ‌ها در سال‌های اخیر رشد خوبی در مسیر جذب سرمایه داشته‌اند و طبق آمارها میانگین معاملات جهانی کسب‌وکارهای نوین به ۲۵ میلیون دلار می‌رسد. استارتاپ‌های سراسر جهان در سال ۲۰۲۱ حدود ۶۴۱ میلیارد دلار سرمایه جمع‌آوری کرده‌اند.
استارتاپ چیست؟
استارتاپ یا شرکت نوپا متشکل از یک فرایند است که در آن یک ایده نوآورانه بر اساس یک مدل کسب و کار مشخص به حرکت درآمده و با ظرفیت رشد سریع و جذب سرمایه، شرایط یک کارآفرینی موفق را فراهم می آورد.
قانون ۲۰/۸۰ در جذب سرمایه برای استارتاپ‌ها
قطع به یقین اصل پارتو یا قانون ۲۰/۸۰ به گوش شما هم آشناست. جالب است بدانید این اصطلاح برای جذب سرمایه هم کاربرد دارد به‌شکلی که طبق قانون پارتو باید تمرکز بیشتر تلاش و منابع استارتاپ روی ۲۰ درصد افرادی باشد که به احتمال زیاد ۸۰ درصد از درآمد آینده شما را تضمین می‌کنند.
طبق این قانون توجه بنیان‌گذاران باید به سمت ۲۰ درصد از سرمایه‌گذارانی باشد که قصد سرمایه‌گذاری روی استارتاپشان را دارند. با استفاده از این قانون به‌راحتی می‌توان سرمایه‌گذاران خود را طبقه‌بندی کنید و طبق میزان سرمایه‌گذاری هرکدام، بعضی را از لیست سرمایه‌گذاری حذف و اعضای باقی‌مانده را به سرمایه‌گذاری بیشتر راضی کنید.
انواع سرمایه‌گذار استارتاپ
در اکوسیستم استارتاپی، سرمایه‌گذاران زیادی فعالیت می‌کنند اما به طور عمده و براساس مراحل رشد استارتاپ می‌توان گفت سه دسته اصلی سرمایه‌گذار وجود دارد:
· سرمایه‌گذاران فرشته:
سرمایه‌گذاران فرشته عمدتاً اولین سرمایه‌گذاران استارتاپ هستند که در مرحله بذری یا Pre-Seed اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند. مبلغ سرمایه‌گذاری در این مرحله چندان قابل توجه نیست و صرفاً به هزینه‌های راه‌اندازی اکتفا می‌کند.
· شتابدهنده‌ها:
شتابدهنده‌ها در واقع بال‌های کمکی استارتاپ هستند. این نوع سرمایه‌گذاران در مراحل اولیه (بیشتر در مرحله Seed funding) به کمک استارتاپ می‌آیند. علاوه‌بر سرمایه نقدی، شتابدهنده‌ها امکاناتی همچون محل کار، آموزش، مشاوره و… را در اختیار بنیان‌گذاران قرار می‌دهند و در مقابل در سهام استارتاپ شریک می‌شوند.
· سرمایه‌گذاران خطرپذیر:
سرمایه‌گذاران خطرپذیر با نام‌های «سرمایه‌گذاری جسورانه» یا «سرمایه‌گذاری کارآفرینی» نیز شناخته می‌شوند. این سرمایه‌گذاران در مراحل بالاتر و در مبالغ بیشتر اقدام به سرمایه‌گذاری روی استارتاپ می‌کنند.
مراحل سرمایه‌گذاری در استارتاپ
بنیان‌گذاران استارتاپ از چند روش معمول اقدام به جذب سرمایه می‌کنند. این روش‌ها شامل وام‌های بانکی، بوت استرپ (Bootstrap)، واگذاری سهام در مقابل سرمایه و… است. مدیران استارتاپ باید در ابتدای مسیر راه‌اندازی استارتاپ از وضعیت کسب‌وکارشان یک ارزیابی کلی داشته باشند. در این ارزیابی اندازه بازار، سابقه، سود و زیان و میزان ریسک پذیری استارتاپ مشخص می‌شود سپس می‌توانند با برآورد نتایج ارزیابی وارد فاز جذب سرمایه شوند.
جذب سرمایه در استارتاپ با سرمایه‌گذاری اولیه یا Seed funding شروع می‌شود سپس وارد مراحل بعدی رشد استارتاپ شده و مطابق با هر محله A، B و C سرمایه مورد نیاز را جذب می‌کند. اگر یک استارتاپ تمامی این مراحل را به سلامت بگذراند و موفق به جذب سرمایه شود، درنهایت می‌تواند به یک شرکت تکامل یافته تبدیل شود که به مرحله عرضه اولیه سهام در بورس یا IPO برسد.
نکته قابل توجه اینجاست که برخی استارتاپ‌ها قبل از دریافت سرمایه اولیه، یک مرحله جذب سرمایه به نام سرمایه‌گذاری Pre-Seedخواهند داشت. به‌دلیل اینکه این مرحله سرمایه‌گذاری به سرعت طی شده و عمدتاً با سرمایه شخصی بنیان‌گذاران یا نزدیکان وی انجام می‌گیرد، متخصصان این مرحله را به‌عنوان یکی از مراحل اصلی جذب سرمایه به حساب نمی‌آورند.
تامین سرمایه استارتاپ از کجا ممکن می‌شود؟
به طور کلی می‌توان گفت سرمایه استارتاپ‌ها از طرق زیر تامین می‌شود:
۱. سرمایه‌گذاری شخصی:
بیشتر استارتاپ‌ها فعالیت خود را با سرمایه شخصی بنیان‌گذاران شروع می‌کنند؛ چرا که سرمایه‌گذاران معمولاً روی ایده‌های خام سرمایه‌گذاری نمی‌کنند. اگر بنیان‌گذاران با استفاده از پس‌انداز حساب خود اقدام به راه‌اندازی استارتاپ کنند به این روش «سرمایه‌گذاری شخصی» می‌گویند.
البته در این روش الزامی وجود ندارد که تمامی سرمایه اولیه از طریق سرمایه شخصی صاحب استارتاپ تامین شود؛ بلکه می‌توان از دوستان، فامیل و افراد نزدیک هم کمک گرفت. در این مرحله سهامی در قبال سرمایه اعطا نمی‌شود اما بنیان‌گذاران می‌توانند در صورتی که استارتاپ به سوددهی رسید، بخشی از سود و درآمد را به سرمایه‌گذاران اولیه خود پرداخت کنند.
مبلغی که در این مرحله سرمایه‌گذاری جذب می‌شود عمدتاً برای راه‌اندازی وبسایت، خرید مواد اولیه یا سایر نیازهای ابتدایی استارتاپ هزینه می‌شود.
۲. سرمایه‌گذاری با وام:
تامین سرمایه استارتاپ‌ها گاهی از طریق منابع خارجی انجام می‌شود. این منابع به طور عمده در قالب وام به بنیان‌گذاران اعطا می‌شود و صاحبان کسب و کار باید آن را به صاحبان حقیقی سرمایه بازگردانند.
امروزه موسسات بانکی، وام‌های قابل توجهی برای کارآفرینان در نظر گرفته‌اند که می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. صاحبان ایده‌ها باید این وام را به شکلی هزینه کنند که بتوانند استارتاپ را به سوددهی برسانند تا از طریق آن قسط‌های وام بانکی را پرداخت نمایند.
سرمایه‌گذاران بیرونی همیشه بانک‌ها نیستند. گاهی برخی از اشخاص حقیقی نیز در قالب وام‌های قرض‌الحسنه به صاحبان کسب و کار کمک می‌کنند تا به رشد کارآفرینی و حمایت از استارتاپ‌ها منجر شود.
۳. شراکت در سهام استارتاپ:
سرمایه‌گذاری در قبال دریافت بخشی از سهام استارتاپ یک روش مرسوم در سرمایه‌گذاری است. در چنین شرایطی سرمایه‌گذار در شکست یا موفقیت استارتاپ سهیم می‌شود؛ پس منطقی است اگر بگوییم این روش بیشتر به نفع بنیان‌گذاران خواهد بود، البته به شرط این که مقدار سهام واگذاری استارتاپ ضرری به صاحب ایده وارد نکند.
این نوع سرمایه‌گذاری را می‌توان نوعی سرمایه‌گذاری برد-برد به حساب آورد؛ البته باید تمامی ریسک‌ها را مدنظر قرار داد. نکته مهم دیگر در این روش این است که عمدتاً شراکت در سهام استارتاپ‌ها برای ایده‌هایی صورت می‌گیرد که دارای پروژه بلندمدت هستند و مبلغ موردنیازشان با وام و قرض تامین نمی‌شود.
در این روش اصولاً مبلغ سرمایه‌گذاری بسیار قابل توجه است و بیشتر در مراحل سری A به بعد واگذار می‌شود.
۴. کمک مالی:
سرمایه‌گذارانی که طبق این روش اقدام به سرمایه‌گذاری در استارتاپ می‌کنند غالباً هیچ چشم‌داشتی برابر سرمایه اهدایی ندارند. در واقع افراد این کار را با هدف حمایت از ایده‌ها و کمک به رشد کسب و کار انجام می‌دهند.
۵. سرمایه‌گذاری جمعی:
برخی از سرمایه‌گذاران با عضویت در سایت‌های سرمایه گذاری جمعی یا Crowdfunding روی استارتاپ مدنظرشان سرمایه‌گذاری می‌کنند. با این روش صاحبان کسب و کار ایده خود را روی بسترهای موجود که اغلب با عنوان سایت‌های سرمایه گذاری جمعی شناخته می‌شود، ارائه می‌کنند. سپس سرمایه‌گذاران با مطالعه هر ایده و مستندات ارائه شده، روی استارتاپ سرمایه‌گذاری می‌کنند.
۶. عضویت در صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر یا VC:
سرمایه‌گذاران با عضویت در صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر به استارتاپ‌ها کمک می‌کنند تا سرمایه بیشتری جذب کنند و در ازای آن بخشی از سهام استارتاپ را دریافت می‌کنند. تفاوت این روش با روش سرمایه‌گذاری شخصی در این است که صندوق‌های خطرپذیر تجارت کاری خود را در اختیار صاحبان و تیم استارتاپ قرار می‌دهند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر سرمایه موردنیاز استارتاپ‌ها را از طریق سرمایه‌های خردی که توسط صندوق جمع آوری شده تامین می‌کنند.
۷. سرمایه‌گذاران فرشته یا Angel Investor:
سرمایه‌گذاران فرشته از سرمایه شخصی خودشان برای تامین سرمایه اولیه استارتاپ هزینه می‌کنند.
۷ نکته حیاتی برای سرمایه‌گذاران
برای این که بتوانید برای جذب سرمایه استارتاپ مراحل پیدا کردن سرمایه‌گذار را زودتر انجام دهید، بهتر است قبل از ورود به فرایند جذب به این نکات توجه داشته باشید:
- سرمایه‌گذاران قبل از این که برای سرمایه‌گذاری اقدام کنند باید ایده و نمونه اولیه یا MVP استارتاپ را به‌طور کامل بررسی نمایند. بهتر است استارتاپی را انتخاب کنید که نسبت به زمینه فعالیتی آن دانش یا تخصص لازم را داشته باشید.
- سوابق کاری و فعالیتی بنیان‌گذاران و تیم استارتاپ را به‌طور کامل بررسی و درباره آن‌ها تحقیق کنید.
- نسبت به وضعیت استارتاپ اطلاعات کاملی به دست آورید. سرمایه‌گذاران استارتاپ باید بدانند اهداف، استراتژی و مسیر عملکرد صاحبان کسب‌وکار چیست و قرار است چگونه به آن‌ها دست یابند.
- سرمایه‌گذاران می‌توانند روی استارتاپ‌های مختلفی سرمایه‌گذاری کنند. هیچگاه نمی‌توان میزان شکست یا موفقیت یک ایده را صد در صد تضمین کرد، در نتیجه سرمایه‌گذاران باید به این نکته توجه کنند که ممکن است در این بین برخی از استارتاپ‌ها شکست بخورند و برخی دیگر کامل موفق شوند.
- سهم بازار یکی از قسمت‌های مهمی است که سرمایه‌گذاران باید به آن دقت داشته باشند. باید بررسی کنید ایده استارتاپ در زمان حال و آینده چه سهمی از بازار را به خود اختصاص می‌دهد و تا چه میزان درآمدزایی خواهد داشت.
- کارآفرینی به حرف نیست! حتما به خصوصیت‌های اخلاقی و سابقه بنیان‌گذاران دقت کنید تا بفهمید چقدر عملگراست و چقدر به قول‌ها و حرف‌هایی که در گذشته به زبان آورده، عمل کرده است. بنیان‌گذاران باید بتوانند ایده‌های خود را عملی کنند و در شرایط بحران بهترین تصمیم را بگیرند.
- سعی کنید به نقاط مشترکی با بنیان‌گذاران برسید. این کار به شما کمک می‌کند که با فراغ بال روی استارتاپ سرمایه‌گذاری کنید.
