مسئولیت اجتماعی کسب‌وکارها، معقوله‌ای اثرگذار است که به کسب‌وکارهای استارتاپی نیز راه یافته است. اینکه این مسئولیت در راستای فعالیت استارتاپ باشد، نکته قابل‌توجهی است که اغلب به آن توجه نمی‌کنند. به سراغ فاطمه اشرفی، مدیر بخش مسئولیت اجتماعی علی‌بابا آمدیم تا گفتگویی در این خصوص داشته باشیم.
چه شد که وارد این بخش شدید؟
قبل از اینکه به علی‌بابا بیایم در دو زمینه فعال بودم. یکی بیزنسی که از آن خارج شده بودم و دیگری کار داوطلبانه که از ۱۸ سالگی با کودکان کار شروع کردم و فعالیت‌های دیگری را به آن افزودم تا سال ۹۷ که به علی‌بابا آمدم. من برای ارائه یک مشاوره به علی‌بابا آمدم، یک ساعت بعد اما داشتم دنبال میز کارم می‌گشتم، چون متوجه شدم به دنبال انجام کاری تأثیرگذار در زمینه مسئولیت اجتماعی هستند.
چرا کسب‌وکارها به مسئولیت اجتماعی نیاز دارند؟
همه ما در یک جامعه رشد می‌کنیم، هرگز نمی‌توانیم منکر این شویم که حضور یک کسب‌وکار بدون آسیب است. کسب‌وکاری برگ برنده دارد که بخواهد تأثیرگذاری اجتماعی داشته باشد، به مشکلات آگاه باشد و دغدغه‌مند باشد که در جامعه‌اش مسئله‌ای را حل کند. علی‌بابا این دغدغه را داشت که مسئولیتی در قبال جامعه بر عهده بگیرد و به همین دلیل نیز تا امروز محکم پای واحد CSR خود ایستاده است. اهمیت مسئولیت اجتماعی برای علی‌بابا تا جایی زیاد است که واحدی مستقل به آن اختصاص داده است؛ درحالی‌که تقریباً در تمام شرکت‌ها، این واحد زیرمجموعه PR یا مارکتینگ است.
CSR علی‌بابا چطور شکل گرفت؟
وقتی من به علی‌بابا آمدم این بخش در حال کار بود. کاری مثل مشق شب. مثل کودکی نوپا که می‌خواهد رشد کند. در آن زمان صرفاً اسپانسر خیریه‌ها بود و ما نمی‌دانستیم چه تأثیری می‌گذاریم، نه نظارت دقیقی وجود داشت و نه نقطه تأثیرگذاری واقعی را پیدا کرده بودیم. اولین مشق خود را به این شکل انجام دادیم و بعد در گام دوم دریافتیم که کجا می‌تواند نقطه تأثیرگذاری ما باشد، نه اینکه صرفاً پول تزریق کنیم. ما حدود هفت الی هشت ماه تحقیق کردیم تا ببینیم با توجه به نوع کسب‌وکارمان چه مسئله‌ای را می‌توانیم حل کنیم و آن نقطه را در راستای کسب‌وکارمان پیدا کردیم. اینجا بود که سیمرغ متولد شد.
سیمرغ دقیقاً چه کار می‌کند؟
اواسط سال ۹۷ بود که خبری از سمت سازمان هواپیمایی کشور منتشر شد مبنی بر اینکه ۴ میلیون صندلی خالی در پروازها وجود دارد. بعد در بررسی‌های خود، متوجه شدیم که خانواده‌هایی وجود دارند که به علت نداشتن هزینه سفر از ادامه درمان فرزندانشان بازمی‌مانند، این دو موضوع توجه ما را به خود جلب کرد.
چیزی که در صحبت با خیریه‌های حوزه درمان متوجه شدیم این بود که بسیاری از خانواده‌ها در مناطق کم برخوردار به علت مشکل در تأمین هزینه سفرهای درمانی مستمر در طول سال، از خدمات درمانی این مؤسسات محروم می‌مانند.
برایم مسلم شد که در زمینه سفرهای درمانی تاکنون اقدام منسجم و سامان‌مند صورت نگرفته و با توجه به اینکه تأمین و تدارک انواع خدمات سفر، تخصص علی‌باباست، به این مسئله ورود کردیم و سیمرغ از اینجا متولد شد. قرار شد سیمرغ مسئله سفرهای درمانی افراد تحت پوشش خیریه‌ها، سازمان‌ها و مؤسسات فعال در حوزه درمان را حل کند. جامعه هدف خیلی بزرگ بود. تصور کنید چند بیمارستان بزرگ داریم که پذیرای بیماران است. خب در فاز اول نمی‌توانستیم به همه آن‌ها خدمات دهیم و سعی کردیم جامعه هدف را کوچک‌تر در نظر بگیریم. ازآنجاکه سال‌ها در حوزه کودکان کار کرده و از شناخت لازم در این عرصه برخوردار بودیم، برای شروع، تصمیم گرفتیم سفرهای درمانی افراد زیر ۱۸ سال را پوشش دهیم.
تا به امروز می‌توان گفت که ما ۶۰۰۰ سفر ارائه داده و با حدود ۳۰ خیریه و بیمارستان فوق تخصصی در تهران کار کرده‌ایم تا الگو و تصویری از امکان حل کامل این مسئله بسازیم. البته در دو استان کردستان و سیستان بلوچستان که مسئله سفر درمانی در آن‌ها پررنگ‌تر بود، محدودیت سنی را برداشته‌ایم. امیدواریم و در تلاش هستیم تا روزی بتوانیم این محدودیت را برای همه ایران برداریم.
چطور خیریه‌های مناسب را پیدا کردید؟
بهتر است کمی از تیممان بگویم. ما هیچ‌وقت برای جذب نیرو، آگهی نداده‌ایم، بلکه نیروهایمان را از پیش هدف‌گذاری کردیم تا به ما بپیوندند. کسانی که زبان مشترک با خیریه‌ها داشته باشند. ما افرادی مثل مدیرمحصول نیاز داریم. کسی که هم از کسب‌وکار بداند هم زبان خیریه‌ها را بلد باشد. ما به این شکل تیممان را ساختیم.
با داشتن چنین تیمی، در گام اول خودمان به سراغ خیریه‌ها رفتیم و با تأمین سفرهای درمانی کودکان مورد حمایتشان، باری از دوش آن‌ها برداشتیم. بعد از مدتی، نام سیمرغ و خدمات رایگان و باکیفیت آن در حوزه سفر که با سرعت عمل بالا ارائه می‌شد، در شبکه ارتباطات ایجادشده شناخته شد و باعث شد دیگر مؤسسات شناخته‌شده، خودشان به سراغمان بیایند و ما را به همدیگر معرفی کردند. این موضوع سبب شد تا ما در این حوزه شناخته شویم. البته لازم به ذکر است که همه خدمات ما، بعد از امضای تفاهم‌نامه ارائه می‌شود.
با ایرلاین‌ها و هتل‌ها چطور ارتباط می‌گیرید؟
در حقیقت هدف ما این است که موسسه سیمرغ به برند ملی مسئولیت اجتماعی در صنعت سفر و گردشگری تبدیل شود. لازمه هدف ما این بود که علی‌بابا، به عنوان پایه‌گذار و نخستین حامی سیمرغ، این تعهد و مسئولیت را پیش و بیش از همه بردارد.
ما خرد خرد با ایرلاین‌ها مذاکره می‌کنیم و برخی خودشان به سراغمان می‌آیند. ما به تازگی وارد فاز اقامت هم شده‌ایم و در این زمینه صورت‌مسئله، چادرنشینی خانواده‌های بیماران در کنار بیمارستان‌ها است و هدف ما این است که دیگر شاهد این نوع سکونت موقتِ پرآسیبِ کسانی که به قدر کافی دچار فشارهای ناشی از بیماری عزیزانشان هستند، نباشیم.
سخت‌ترین کاری که در سیمرغ انجام دادید چه بود؟
فوت بچه‌ها. سفرهای درمانی ما به دو شکل تمام می‌شود. یا بچه درمان می‌شود یا فوت می‌کند. مسافران ما بچه‌هایی هستند که گاهی برای سیمرغ نامه می‌نویسند، نقاشی می‌کشند و وویس می‌فرستند و ما را با دنیای خود آشنا می‌کنند. هر یک از آن‌ها برای ما قصه زیبایی است که به دنبال سرانجام خوشی برای این قصه هستیم اما واقعیت گاهی بسیار تلخ است. در زمان‌های سخت و بروز اتفاقاتی مثل مرگ کودک، تیم ما تلاش می‌کند تا از همدیگر مراقبت کنیم. به‌هرحال کار کردن در فضای مسئولیت اجتماعی درد دارد.
چالش‌های سمت کسب‌وکار چه بودند؟
اقناع افراد برای درک مسئله بغرنج سفرهای درمانی از یکسو و از سوی دیگر جلب همکاری مشترک آن‌ها برای ایجاد یک ساختار قوی و متحد از جنس مسئولیت اجتماعی شرکتی در دل صنعت سفر که بتواند به این مسئله پاسخ درخوری بدهد، انرژی بر و زمان‌بر است.
واقعیت این است که در برخی حوزه‌ها انجام کار تیمی حرفه‌ای بسیار دشوار است. همه می‌خواهند «من» باشند و تا حرف از «ما» شدن می‌زنیم همه به دنبال آن «من» می‌گردند؛ اما درهای سیمرغ باز است، علی‌بابا هم هرگز ادعای مالکیت روی سیمرغ نداشته است. اینکه دیگر بازیگران صنعت سفر و گردشگری را قانع کنیم که ما، با همدیگر تأثیرگذارتر و قوی‌تر هستیم، چالش مهمی است که با آن مواجهیم.
اطلاعات مربوط به عملکرد موسسه سیمرغ از ابتدا (سال ۹۷) تا به امروز
- تعداد کل خدمات بلیط (هواپیما، قطار، اتوبوس): ۶۲۶۵ بلیط
- تعداد کل خدمت اسکان: ۵۵۳ نفر شب اقامت (آغاز رسمی ارائه این خدمت: تیرماه ۱۴۰۱)
- خدمات گیرندگان: تمام بیمارستان‌های تخصصی اطفال در تهران (طی تفاهم‌نامه با وزارت بهداشت) و تعداد قابل توجهی از خیریه‌های شناخته‌شده و معتبر فعال در حوزه درمان (موسسه محک، انجمن اهدای عضو ایرانیان، خانه عماد، موسسه کودکان فرشته‌اند و …) / مجموعاً به بیش از ۳۰ موسسه، خیریه و سازمان تاکنون خدمات رایگان سفر ارائه شده است
- بیشترین خدمات به خانواده‌های کم برخوردار ساکن در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و کرمان ارائه می‌شود. (بیش از ۲۵ درصد کل خدمات)
- سفرهای درمانی (هر سفر شامل یک بیمار و یک همراه): نزدیک به ۸۰ درصد کل خدمات ارائه‌شده (مابقی عمدتاً سفرهای امدادی در مواقع بلایای طبیعی و اعزام تیم پزشکان بوده در همکاری با هلال احمر)
- میزان سفرهای درمانی با هواپیما: ۵۲ درصد کل سفرهای درمانی
- صد در صد مواردی که به توصیه پزشک سفر هوایی نیاز بوده، بلیط هواپیما تهیه شده است
- برای موارد اورژانسی: تهیه و ارسال بلیط زیر ۳ دقیقه
- ۸۳ درصد سفرهای درمانی بچه‌های پیوند مغز استخوان، با هواپیما بوده است
- بیشترین خدمات به خانواده‌های کم برخوردار ساکن در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و کرمان (بیش از ۲۵ درصد کل خدمات)
- طیف بیمارانی که از خدمات سیمرغ بهره می‌برند متنوع است و مبتلایان به انواع سرطان، نارسایی‌های قلبی، تالاسمی ماژور، تومور مغزی، معلولیت شدید، مشکلات مغز و اعصاب و بیماری‌های نادر ژنتیکی را تشکیل می‌دهند.
