در دیدار و هم اندیشی معاون علمی رییس جمهور و رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، سازوکارهای استفاده از ظرفیت های علوم انسانی برای حکمرانی نوآورانه و فناورانه با ایجاد قطب نوآوری علوم انسانی بررسی شد.
با هدف بهره‌گیری از ظرفیت‌های علوم انسانی و اجتماعی، نشست هم‌اندیشی میان معاون علمی رئیس‌جمهور و رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد.
حسین افشین، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور، در این نشست با تأکید بر اهمیت و نقش راهبردی علوم انسانی اظهار داشت: «بر این باورم که دستاوردهای علوم انسانی بسیار ملموس و آشکار است. آنچه باید برای تأثیرگذاری علوم انسانی در مسائل کلان مورد توجه قرار گیرد، تعریف و طرح دقیق مسائل است.»
وی با اشاره به ارتباط عمیق علوم انسانی با حکمرانی نوآورانه و فناورانه عنوان کرد: «علوم انسانی ما می‌تواند مفهوم حکمرانی خوب را، که امروزه به معنای “حکمرانی فناورانه و نوآورانه” تعبیر میشود، محقق کند. روزگاری تنها از حکمرانی خوب سخن می‌گفتیم، اما اکنون می‌دانیم که حکمرانی خوب باید نوآورانه و فناورانه باشد. علوم انسانی قادر است با شناسایی دقیق مسائل و ارائه راهکارهای کارآمد، به تحقق این نوع حکمرانی کمک کند.»
افشین با تأکید بر ضرورت تعریف دقیق مسائل ادامه داد: «در بسیاری موارد، عدم دقت در طرح مسئله، فرآیند حل آن را دشوار یا حتی غیرممکن می‌کند. ما باید این چالش را برطرف کنیم و مسائل را به‌گونه‌ای شفاف و دقیق مطرح کنیم که در مسیر ارائه راه‌حل به مشکل برنخوریم.»
وی همچنین بر آمادگی معاونت علمی برای حمایت از فعالیت‌های دیده‌بانی پیشرفت‌های علمی و فناورانه تأکید کرد و گفت: «متأسفانه در حوزه علم، بیشتر پیرو هستیم تا پیشرو. ما ابزارها، رویکردها، الزامات و زیرساخت‌های لازم را برای همراهی با پیشرفت‌های جهانی فراهم نکرده‌ایم. برخوردهای ما عمدتاً محدودکننده است و به جای ایجاد مسیر، حرکت را مسدود می‌کنیم. آمادگی داریم از دستاوردهای پژوهشگاه در حوزه دیده‌بانی علم و فناوری بهره‌مند شویم.»
معاون علمی رئیس‌جمهور بر ضرورت بهره‌گیری از ظرفیت علوم انسانی برای درک عمیق‌تر از ابعاد فناوری‌های نوظهور و ایفای نقش مؤثر در حکمرانی نوآورانه و فناورانه تأکید کرد. او گفت: «برای مثال، در حوزه فناوری هوش مصنوعی، ابعاد ناشناخته و پیچیده‌ای وجود دارد که پژوهشگاه می‌تواند به بررسی و تبیین آن‌ها بپردازد. از مسائل فلسفی و فقهی گرفته تا جنبه‌های اجتماعی این فناوری، ما آمادگی داریم از دستاوردها و برنامه‌هایی که با محوریت علوم انسانی به این موضوعات می‌پردازند، حمایت کنیم.»
حسین افشین با اشاره به رویکرد مسئله‌محور یا موضوع‌محور افزود: «هدف ما این است که در موضوعات مختلف، مزایا را به حداکثر و معایب را به حداقل برسانیم. ستادهای توسعه فناوری معاونت علمی نیز آمادگی دارند تا با تعامل سازنده با پژوهشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی، و سایر نهادها در قالب یک شبکه جامع، به حل مسائل و ارائه راهکارهای کاربردی بپردازند.»
او ادامه داد: «ایجاد ارتباط میان فناوری‌ها و شکل‌دهی به یک زنجیره فناوری از جمله اقداماتی است که علوم انسانی می‌تواند نقش مؤثری در آن ایفا کند. توسعه فناوری نیازمند یک زنجیره منسجم است و این زنجیره با کمک علوم انسانی تحقق می‌یابد. دیدگاه ما استفاده از شبکه پژوهشگاه‌ها و پژوهشکده‌ها با تمرکز بر ستادهای فناوری برای حل مسائل مختلف است.»
نقش‌آفرینی معاونت علمی ریاست جمهوری در حکمرانی نوآورانه و فناورانه
در ادامه نشست، آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، بر اهمیت نقش معاونت علمی ریاست جمهوری در تحقق حکمرانی علمی و فناورانه تأکید کرد. او گفت: «معاونت علمی نقش کلیدی در وارد کردن فناوری و نوآوری به عرصه‌های مختلف کشور، از جمله حکمرانی، ایفا می‌کند. مقام معظم رهبری نیز توجه ویژه‌ای به این معاونت دارند و انتظار دارند این نهاد، حکمرانی علم، فناوری و نوآوری را به صورت عملی محقق کند. خوشبختانه تاکنون اقدامات قابل توجهی در این راستا صورت گرفته است.»
وی با اشاره به اهداف پژوهشگاه در تولید رویکردهای نظری و کمک به دولت در حوزه‌های علمی و نظری ابراز امیدواری کرد که تعامل و همکاری میان پژوهشگاه و معاونت علمی، با توجه به رویکرد کاربردی‌سازی علوم در دولت چهاردهم، منجر به گام‌های مؤثری در حل چالش‌های حکمرانی شود.
علوم انسانی و نقش آن در ساخت تمدن اسلامی
آیت‌الله رشاد بر نقش کلیدی علوم انسانی اسلامی در ایجاد تمدن تأکید کرد و گفت: «یکی از آرمان‌های بزرگ انقلاب اسلامی، که مورد تأکید مقام معظم رهبری نیز هست، ساخت تمدن اسلامی است. این هدف بدون تکیه بر علوم انسانی تحقق‌پذیر نیست.»
او ادامه داد: «سبک زندگی، یکی از الزامات اساسی برای ساخت تمدن اسلامی است. سبک زندگی نه‌تنها جوهره تمدن، بلکه بخش اصلی آن است و علوم انسانی نقشی محوری در شکل‌دهی و مدیریت آن ایفا می‌کند.»
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی همچنین به ضعف‌های فعلی در نقش‌آفرینی علوم انسانی اشاره کرد و افزود: «اگرچه در حوزه‌هایی مانند فقه و علوم انسانی تلاش‌هایی صورت گرفته است، اما این تلاش‌ها هنوز نتوانسته‌اند به شکل عینی و عملی ساختارهایی مؤثر ایجاد کنند. از نظام بانکی و اقتصادی تا مسائل فرهنگی، همچنان متکی به علومی هستیم که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شوند، و علوم انسانی اسلامی ما نتوانسته است در عرصه‌های تمدنی نقش عملی ایفا کند.»
او در پایان با اشاره به تعامل پژوهشگاه با معاونت علمی برای به‌کارگیری علوم انسانی در حکمرانی نوآورانه و فناورانه گفت: «اگرچه علوم انسانی را تولید کرده‌ایم، اما در عرضه و عملی‌سازی آن همچنان نیاز به کار بیشتری داریم. با تشکیل قطب نوآوری‌های علوم انسانی تلاش می‌کنیم سازوکارهایی فراهم شود تا دانش تولیدی به عرصه عمل برسد و راهکارهای سازنده‌ای برای حکمرانی ارائه شود.»
