بازار دلیوری غذا در کرمان از مهرماه ۹۸ با ورود زودکس شاهد تحولات چشمگیری بود. این شرکت به سرعت در این بازار تسلط یافت، اما رفتارهای انحصاری و مشکلات قراردادی اسنپ‌فود در شهرهای بزرگ به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها برای دیگر فعالان این حوزه تبدیل شده است.
بازار دلیوری غذا در کرمان از مهرماه ۹۸ با ورود زودکس به یکی از رقابتی‌ترین و جذاب‌ترین بازارهای استان تبدیل شد. در ابتدا این شرکت در ۱۴ دسته‌بندی مختلف خدمات ارائه می‌کردند و با توجه به تغییرات ناشی از شیوع کرونا، این رقابت وارد فاز جدیدی شد. این شرکت توانست با ارائه خدمات مختلف، سهم بزرگی از بازار را به دست آورد و در سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ شاهد رشد چشمگیری بود. اما این گسترش سریع، با مشکلات و چالش‌های بزرگی همراه بود.
بابک هوشمند، مدیرعامل زودکس در این خصوص گفت: در ابتدای ورود زودکس به کرمان، رقابت به ویژه در بازار بومی به شدت محسوس بود. رقیب اصلی ما شناخت خوبی از بازار داشت و در نهایت موفق شدیم این رقابت را به نفع خود تمام کنیم. و در سال ۱۴۰۱، توانستیم گستره‌ی فعالیت خود را به شهرهای دیگری مانند جیرفت، بندرعباس، سیرجان و رفسنجان بسط بدهیم.
هوشمند ادامه داد: این روند گسترش در سال ۱۴۰۲ حتی به شهرهای بزرگ‌تری همچون مشهد، قم، شیراز و کیش رسید. به این ترتیب، فضای رقابتی در بازار تنگ‌تر شد، اما در عین حال این گسترش، مزیت‌هایی را هم به همراه داشت. اگرچه برخی از این گسترش‌ها باعث رشد و بهبود شرایط رقابتی شدند، اما در کنار این تغییرات، مشکلات جدیدی هم به وجود آمد.
مدیرعامل زودکس با اشاره به تغییرات رفتاری اسنپ‌فود و تاثیر آن بر بازار توضیح داد: در سال ۱۴۰۲، اسنپ‌فود به رفتارهای انحصارطلبانه روی آورد. این شرکت با استفاده از قراردادهای ویژه و محدودکننده با وندورها، تلاش کرد تا سهم بازار خود را حفظ کند. یکی از مشکلات بزرگ ما این بود که برای همکاری با تأمین‌کنندگان غذا، مجبور بودیم با شرایط بسیار دشوار و قراردادهای پیچیده روبرو شویم.
در ادامه این نشست خبری، محمدمهدی جعفریان، مدیرعامل مرکز مطالعات توسعه و رقابت با تاکید بر تغییرات مهم در سیاست‌های اسنپ فود بیان کرد: در سال ۹۸، اسنپ‌فود به طور صریح از همکاری وندورها با زودکس جلوگیری می‌کرد و این شرایط رقابتی را در بازار پیچیده‌تر می‌کرد. اما در حال حاضر، این شرکت با ارائه قراردادهای خاص و انحصاری، تأمین‌کنندگان را به گونه‌ای متقاعد می‌کند که تنها با آنها همکاری کنند. این قراردادها جریمه‌های سنگینی دارند و به راحتی نمی‌توان از آنها خارج شد.
جعفریان درخصوص شرایط سخت خروج از این قراردادها برای وندورها گفت: اگر یک وندور بخواهد از این قراردادها خارج شود، باید جریمه‌های قابل توجهی بپردازد. برای مثال، جریمه‌ها میتواند به ۵۰۰ میلیون تومان برسد و در برخی موارد حتی هزینه‌هایی تا یک میلیارد تومان هم برای خروج از قرارداد تحمیل میشود. این شرایط باعث شده که بسیاری از وندورها نتوانند با سایر پلتفرم‌ها همکاری کنند و این به نوعی منجر به انحصار در بازار میشود.
وی همچنین از افت عملکرد زودکس به دلیل این شرایط گفت: در نتیجه این تغییرات، فروش ما کاهش یافت و شرایط دشواری را تجربه کردیم. از آذرماه ۱۴۰۲، ما ۲۰۰ وندور را از دست دادیم، علیرغم اینکه برای حفظ این روابط هزینه‌های زیادی صرف کردیم.”
جعفریان همچنین از عملکرد کند شورای رقابت انتقاد کرد و توضیح داد: تعلل شورای رقابتی در رسیدگی به این موضوع علیرغم ارائه تمام مستندات لازم از طرف ما فقط باعث میشود هر ماه ضررهای ما بیشتر شود و اسنپ‌فود دارد از این مسئله بهره می‌برد.
مدیرعامل مرکز مطالعات توسعه و رقابت در پایان گفت: یکی از دلایلی که این وضعیت ادامه دارد، ضعف نهادهای نظارتی و سرعت پایین آنها در رسیدگی به شکایات است درحالی که در بسیاری از کشورهای دیگر، نهادهای رقابتی اقداماتی جدی برای جلوگیری از انحصار و رفتارهای ناعادلانه انجام می‌دهند. اما در ایران، به نظر می‌رسد که چنین اقداماتی هنوز به طور مؤثر پیگیری نمی‌شود..
در حال حاضر، با وجود رقابت شدید و چالش‌های متعدد در بازار دلیوری غذا، به نظر می‌رسد که تنها راه برای حفظ رقابت سالم، برخورد جدی با رفتارهای انحصاری و ایجاد فضای رقابتی باز و عادلانه است.
