پنل تخصصی «زیرساخت‌ها و سرویس‌های پایه، ستون فقرات صنعت هوشمند» در همایش ملی هوش مصنوعی با حضور محمدحسین کاشی، عضو هیئت مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت، مهدی محمدی، مدیرعامل هلدینگ دانش‌بنیان گرین‌وب، احسان آریانیان، رئیس پژوهشکده فناوری اطلاعات، اکبر قنپرپور، مشاور رئیس بانک فناوری پردیس و رئیس سابق پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات و وحید مافی، مدیر فناوری اطلاعات شرکت پردازش اطلاعات مالی پارت برگزار شد. در این پنل چالش‌های زیرساختی، نقش دولت، و ضرورت تحریک تقاضا برای توسعه فناوری‌های نوین بررسی شد.
نقش دولت در توسعه زیرساخت‌های پایه
احسان آریانیان در این پنل تأکید کرد: مدل مشارکت دولت و بخش خصوصی باید به نسبت ۷۰-۳۰ تغییر کند. به گفته او، دولت باید تأمین زیرساخت‌های حیاتی نظیر آب، برق و گاز را تا لایه غیرفعال بر عهده بگیرد و سایر بخش‌ها را به بخش خصوصی واگذار کند.
وحید مافی نیز در ادامه افزود: مفهوم زیرساخت تنها به سرورها و شبکه‌های ارتباطی محدود نمی‌شود، بلکه منابع انسانی و داده‌ای نیز به همان اندازه حائز اهمیت‌اند. او تصریح کرد که سرمایه‌گذاری متوازن بر روی زیرساخت و نیروی انسانی ضروری است و یکی از چالش‌های بزرگ کشور، فاصله میان صنعت و آکادمی است. او پیشنهاد کرد که با همکاری دانشگاه‌های تهران، مشهد و کرمان، این فاصله کاهش یابد.
چالش‌های زیرساختی و عدم سرمایه‌گذاری بخش خصوصی
در ادامه، قنپرپور به موضوع نقش دولت در توسعه زیرساخت‌ها پرداخت و تجربه پیام، فولادشهر اصفهان و مشهد را در مکان‌یابی مراکز داده مورد بررسی قرار داد و توضیح داد: در برخی موارد، زیرساخت‌های اولیه توسط دولت تأمین شده است، اما به دلیل نبود تقاضای کافی، بخش خصوصی تمایلی به سرمایه‌گذاری نشان نداده است. او به پروژه‌ای اشاره کرد که هدف آن ایجاد ۱۰۰۰ رک در پیام بود، اما به دلیل عدم وجود تقاضای لازم، این پروژه به سرانجام نرسید.
وی پیشنهاد کرد: دولت با ارائه تسهیلات مالی و طراحی مدل‌های کسب‌وکار جذاب، شرایط را برای مشارکت بخش خصوصی فراهم کند.
او همچنین به مشکل تولید محتوای کم در کشور اشاره کرد و گفت: ایجاد تقاضای واقعی برای زیرساخت‌های داده‌ای نیازمند افزایش تولید محتوای داخلی و حضور ارائه‌دهندگان خدمات بین‌المللی در مناطق ویژه اقتصادی است.
ضرورت تنظیم‌گری و تحریک تقاضا
مهدی محمدی مهم‌ترین چالش این حوزه را تحریک تقاضا توسط دولت دانست و بیان کرد: دولت می‌تواند از طریق مشوق‌هایی مانند تکس کردیت (Tax Credit) و برنامه‌های جهش تولید، بازار را تقویت کند.
او همچنین بر ضرورت تعامل شرکت‌های هوش مصنوعی با شرکت‌های بزرگ و الزام به اشتراک‌گذاری داده‌ها میان بخش‌های مختلف تأکید کرد.
وی افزود: دولت باید از طریق تنظیم‌گری شفاف و حمایت از اکوسیستم نوآوری، مسیر توسعه فناوری را هموار کند. او همچنین خواستار نقش فعال‌تر وزارت علوم در آموزش ۵۰۰ هزار نیروی متخصص IT در برنامه هفتم توسعه شد.
دولت و رگولاتوری؛ ایجاد تعادل میان رقابت و حفاظت از داده‌ها
در بخش دیگری از این همایش، پنلی با محوریت سیاست‌های تنظیم‌گری دولت در حوزه امنیت داده‌ها و مصرف انرژی با حضور ایمان ظهوریان، مدیر دیده‌بان هوش‌مصنوعی، محمدامین احمدلو، مدیر گروه مخابرات و فناوری اطلاعات مرکز پژوهش‌های مجلس، مهدی روحانی‌نژاد، معاون سابق سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و عظیم فرد، مدیرکل سرویس های رادیویی سازمان تنظیم مقررات ارتباطات برگزار شد.
مهدی روحانی‌نژاد، معاون سابق سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی توضیح داد: به دلیل تعرفه‌های پایین انرژی، شرکت‌ها انگیزه‌ای برای بهره‌گیری بهینه از منابع ندارند. علاوه بر این، نبود قوانین شفاف در حوزه امنیت داده‌ها و حفاظت از اطلاعات موجب شده که سرمایه‌گذاران در مقیاس‌های بزرگ دچار تردید شوند.
مهدی روحانی‌نژاد بر ضرورت بازارسازی، تحریک تقاضا و نقش‌آفرینی دولت در این بخش تأکید کرد و گفت: اگر دولت در فرآیندهای تنظیم‌گری به‌درستی عمل نکند، اکوسیستم فناوری با چالش‌های بیشتری مواجه خواهد شد.
محمدامین احمدلو نیز دو محور اصلی رشد اقتصادی و افزایش بهره‌وری را مورد بررسی قرار داد و توضیح داد: اقتصاد ایران همچنان ساختاری دولتی دارد و به خاطر اینکه اکوسیستم فناوری در کشور هنوز نابالغ است در یک اقتصاد رقابتی، همه بازیگران باید نقش خود را ایفا کنند تا چرخه طبیعی توسعه فناوری شکل بگیرد.
چالش‌های فرهنگی و تنظیم‌گری در حوزه فناوری‌های نوین
عظیم فرد درباره چالش اصلی رگولاتوری در ایران توضیح داد: مشکل اصلی نبود مقررات نیست، بلکه عدم شفافیت و نبود زیرساخت‌های حمایتی است.
وی افزود: سرمایه‌گذاران به دلیل ابهام در قوانین و نبود استانداردهای روشن، از ورود به این حوزه هراس دارند.
او پیشنهاد کرد که استانداردها و فرآیندهای تأییدیه‌ها باید به‌صورت شفاف و عمومی منتشر شوند تا بخش خصوصی بتواند با اطمینان بیشتری سرمایه‌گذاری کند.
روحانی‌نژاد نیز افزود: در کشورهای توسعه‌یافته، تنظیم‌گری در حوزه زیرساخت‌های حیاتی معمولاً حداقلی است. او به چالش‌های دولت ایران در جذب نیروهای متخصص نیز اشاره کرد و گفت که به دلیل مشکلات ساختاری در سیستم حقوق و دستمزد، بسیاری از متخصصان این حوزه تمایلی به همکاری با دولت ندارند.
احمدلو در پایان گفت: دولت باید یک مدل مشخص برای تنظیم‌گری انتخاب کند، چرا که تصمیم‌گیری نکردن خود نوعی تصمیم‌گیری است چراکه بخش عمده‌ای از تنظیم‌گری‌های ضروری، تاکنون به بلوغ کافی رسیده‌اند و اکنون زمان آن است که دولت نقش خود را در توسعه اکوسیستم فناوری مشخص کند.
این پنل نشان داد که برای توسعه صنعت هوشمند در کشور، توسعه زیرساخت‌های فنی، تنظیم‌گری شفاف، تحریک تقاضا، و آموزش نیروی انسانی متخصص ضروری است. دولت می‌تواند از طریق ارائه مشوق‌های مالی، تسهیل ورود سرمایه‌گذاران خارجی، و تدوین سیاست‌های حمایتی، اکوسیستم فناوری را تقویت کند.
با توجه به برنامه‌های دولت در سال ۱۴۰۳، کارشناسان امیدوارند که با ورود جدی‌تر دولت به حوزه تنظیم‌گری، کاهش موانع سرمایه‌گذاری، و افزایش تولید محتوای داخلی، مسیر توسعه صنعت هوشمند در کشور هموارتر شود.
