تأمین مالی جمعی در سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین ابزارهای جذب سرمایه برای کسب‌وکارهای کوچک و استارتاپ‌ها تبدیل شده است. با این حال، این حوزه همچنان با چالش‌هایی نظیر مقررات‌گذاری، نبود همدلی بین پلتفرم‌ها، و تغییر ماهیت اصلی این مدل تأمین مالی مواجه است. در نشست اخیر فعالان این حوزه، چالش‌ها و راهکارهای بهبود اکوسیستم تأمین مالی جمعی مورد بررسی قرار گرفت.
بانک مرکزی، کاهش تسهیلات و نقش تأمین مالی جمعی در اقتصاد
مجتبی زارع مهرجردی، معاون سرمایه‌گذاری صندوق نوآوری و شکوفایی، با اشاره به رشد بازار تأمین مالی جمعی در سال جاری اظهار داشت:بانک مرکزی به دلیل نگرانی از افزایش نقدینگی، اعطای تسهیلات را کاهش داده است. نتیجه اینتصمیم، کاهش GDP کشور است. اما می‌توانیم با استفاده از ابزارهای تأمین مالی جمعی، بخشی از این مشکل را حل کنیم.
او بر تاکید بر تفاوت ساختار فعلی تأمین مالی جمعی در ایران با مدل اولیه طراحی‌شده افزود: آنچه امروز در کشور اجرا می‌شود، کاملاً متفاوت از برنامه‌ریزی اولیه‌ای است که بر مبنای مدل بدهی بود. همچنین،دستورالعمل‌های تدوین‌شده بر اساس مدل سهام‌داری طراحی شده‌اند، اما در عمل اجرا نمی‌شوند. بنابراین، قبل از هر چیز،باید دستورالعمل‌ها را متناسب با اجرای واقعی تدوین کنیم و سپس ابزارهای مرتبط با آن را توسعه دهیم.
نیاز به رقابت سالم میان پلتفرم‌ها
حامد رفیعی، معاون تأمین مالی و سرمایه‌گذاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، عدم همکاری و رقابت سازنده بین پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی را یکی از موانع اصلی رشد این صنعت دانست و توضیح داد:۷۰ درصد بازار تأمین مالیجمعی در جهان مبتنی بر وام و ۱۵ درصد آن مبتنی بر سهام است. این مدل در ایران نیز رو به رشد است، اما یکی از مشکلاتاساسی، نبود همدلی میان پلتفرم‌ها است.
وی افزود:رقابت سالم میان پلتفرم‌ها می‌تواند نوآوری را شکوفا کند. تنها از طریق رقابت است که می‌توان به رشد پایدار دراین صنعت امیدوار بود. تلاش ما این است که یک روش پایدار برای تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان و غیر دانش‌بنیانایجاد کنیم.
آیا مقررات‌گذاری مانع نوآوری در تأمین مالی جمعی است؟
فرشید شکر خدایی، رئیس کمیسیون تأمین مالی و سرمایه‌گذاری اتاق بازرگانی ایران، نسبت به مقررات‌گذاری در این حوزه ابراز نگرانی کرد و اظهار داشت: تأمین مالی جمعی یک راهکار برای مدیریت ریسک است، چراکه در این مدل، ریسک میانتعداد زیادی از سرمایه‌گذاران تقسیم می‌شود. به همین دلیل، نیاز به نظارت سنگین دولتی ندارد.
او در ادامه توضیح داد:پیش‌بینی من این است که در ۱۰ سال آینده، صدها پلتفرم بین‌المللی بر بستر بلاک‌چین بدوننظارت دولت‌ها شکل خواهد گرفت. اما در ایران، قوانین سخت‌گیرانه، فلسفه اصلی تأمین مالی جمعی را زیر سؤالبرده است. حاکمیت به دنبال از بین بردن انحصار است، اما نوآوری به دنبال ایجاد انحصار برای رشد و رقابت است. بنابراین،اگر می‌خواهیم این صنعت توسعه پیدا کند، دولت باید از مقررات‌گذاری پیچیده و سنگین فاصله بگیرد.
آینده تأمین مالی جمعی و رقابت تنظیم‌گری
محمدحسین سجادی نیری، رئیس انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر، به مسئله رقابت تنظیم‌گری در این حوزه اشاره کرد و گفت: یکی از مشکلات اکوسیستم تأمین مالی جمعی، دخالت ناگهانی نهادهای نظارتی پس از رشد یک حوزه نوآورانهاست. همان‌طور که در حوزه هوش مصنوعی شاهد رقابت بین تنظیم‌گران هستیم، در تأمین مالی جمعی نیز چنینچالش‌هایی دیده می‌شود.
وی تأکید کرد: مقررات‌گذاری سنتی نمی‌تواند با سرعت نوآوری هماهنگ شود و افزود:هر حوزه‌ای که نوآور باشد، رشدمی‌کند، سپس تنظیم‌گران به آن ورود می‌کنند و چالش‌های جدیدی ایجاد می‌کنند. اما آینده این صنعت، تنظیم‌گری‌گریزخواهد بود، زیرا قدرت اصلی در دست توده مردم است.
تغییر ماهیت تأمین مالی جمعی؛ چالش یا فرصت؟
مسلم پیمانی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، به تغییر ماهیت تأمین مالی جمعی در ایران اشاره کرد و اظهار داشت: در ابتدا، تأمین مالی جمعی برای حمایت از شرکت‌های نوآور و خلاق طراحی شده بود. اما امروزه، کسب‌وکارهایزیادی بدون هیچ نوآوری از این روش استفاده می‌کنند.
وی همچنین هشدار داد که ریسک این بازار به شدت بالا است و افزود: حتی تضمین بانک مرکزی نیز نمی‌تواند این ریسکرا از بین ببرد. تنها بازار سرمایه می‌تواند آن را مدیریت کند.
آینده تأمین مالی جمعی در ایران به تصمیمات کلیدی در حوزه تنظیم‌گری، رقابت سالم میان پلتفرم‌ها و پذیرش ابزارهای نوین بستگی دارد. آیا مسیر فعلی، کشور را به سمت رشد و نوآوری خواهد برد یا مقررات سخت‌گیرانه، این فرصت را از بین خواهد برد؟
