در سال‌های اخیر، هوش مصنوعی باعث افزایش بی‌سابقه تقاضا برای برق شده است. آن هم پس از دوره‌ای طولانی از رشد تقریباً صفر نیاز به برق. این موضوع شرکت‌های بزرگ فناوری را وادار کرده تا به‌دنبال ظرفیت تولید برق بیشتری برای مراکز داده خود باشند. استارتارپ های انرژی اتمی و زیرساخت‌های مرده این صنعت، اولین گزینه‌ای است که این شرکت‌ها برای تهیه برق دنبال کرده اند.
انرژی هسته‌ای و به طور خاص شکافت هسته‌ای یکی از راه های اصلی تهیه کردن انرژی از دیدی شرکت های فناوری است. این منبع انرژی که پس از دهه‌ها تعطیلی نیروگاه‌ها، دوباره مورد توجه قرار گرفته، فعلاً تنها روش عملی برای بهره‌برداری از انرژی اتمی است. (شکافت با گداخت هسته‌ای متفاوت است؛ گداخت هنوز در مرحله آزمایشی است و گرچه سرمایه‌گذاران زیادی را جذب کرده، اما هنوز نتوانسته برق بیشتری از آنچه مصرف می‌کند، تولید کند.)
برای شرکت‌های فناوری، یکی از دلایل علاقه به شکافت هسته‌ای، فراهم بودن منبعی پایدار و قابل پیش‌بینی از برق است که به‌صورت شبانه‌روزی جریان دارد و این امکان را می‌دهد که بار پردازشی مراکز داده در هر زمان اجرا شود.
اما دلیل دیگر، طراحی‌های جدید راکتورهای هسته‌ای است که وعده حل مشکلات نیروگاه‌های قدیمی را می‌دهند. نیروگاه‌های سنتی از راکتورهای عظیمی استفاده می‌کردند که بیش از یک گیگاوات برق تولید می‌کردند. در مقابل، طراحی‌های جدید موسوم به “راکتورهای کوچک ماژولار” (SMR) شامل ماژول‌های کوچکی هستند که به‌صورت سری یا موازی در کنار هم نصب می‌شوند و می‌توانند متناسب با نیاز، مقیاس‌پذیر باشند.
این راکتورها قرار است با تولید انبوه، هزینه‌ها را کاهش دهند؛ البته تاکنون هیچ نمونه‌ای از آن‌ها در آمریکا ساخته نشده. با این حال، این موضوع مانع ورود شرکت‌هایی مانند آمازون، گوگل، متا و مایکروسافت نشده است. این شرکت‌ها یا قراردادهایی برای خرید برق از استارتارپ های انرژی اتمی امضا کرده‌اند، یا در آن‌ها سرمایه‌گذاری مستقیم انجام داده‌اند — یا هر دو.
استارتارپ های انرژی اتمی مورد حمایت غول های فناوری
در ادامه، با استارتاپ‌هایی آشنا می‌شوید که در زمینه شکافت هسته‌ای فعالیت می‌کنند و مورد حمایت غول‌های فناوری قرار گرفته‌اند.
کایروس پاور (Kairos Power)
شرکت کایروس پاور زمانی مورد توجه قرار گرفت که گوگل اعلام کرد قصد دارد تا سال ۲۰۳۵ حدود ۵۰۰ مگاوات برق از این استارتاپ خریداری کند. نخستین راکتور قرار است تا سال ۲۰۳۰ به شبکه متصل شود.
این استارتاپ مستقر در آلامدا تاکنون موفق شده ۶۲۹ میلیون دلار کمک مالی از دولت آمریکا دریافت کند که ۳۰۳ میلیون دلار آن از سوی وزارت انرژی تأمین شده است. در نوامبر ۲۰۲۴، این شرکت مجوز کمیسیون نظارت بر انرژی هسته‌ای ایالات متحده را برای ساخت دو راکتور آزمایشی در ایالت تنسی دریافت کرد. این واحدهای آزمایشی ۳۵ مگاواتی کوچکتر از راکتورهای تجاری آینده‌ی کایروس خواهند بود که توان تولید ۷۵ مگاوات برق را خواهند داشت.
اوکلو (Oklo)
اوکلو یکی دیگر از شرکت‌های فعال در حوزه راکتورهای کوچک ماژولار است که تمرکز خود را بر تأمین انرژی مراکز داده گذاشته است. این موضوع چندان عجیب نیست؛ چراکه سم آلتمن، مدیرعامل OpenAI، از حامیان اصلی این استارتاپ بوده و در ژوئیه ۲۰۲۳ آن را از طریق ادغام معکوس با شرکت سرمایه‌گذاری ویژه خود به نام AltC وارد بازار بورس کرد. آلتمن تا آوریل سال جاری رئیس هیئت‌مدیره اوکلو بود، اما پس از آغاز مذاکرات OpenAI با این شرکت برای تأمین انرژی، از این سمت کناره‌گیری کرد. از دیگر سرمایه‌گذاران قبلی اوکلو می‌توان به DCVC، Draper Associates و شرکت Mithril Capital Management متعلق به پیتر ثیل اشاره کرد.
راکتور اوکلو که با فلز مایع خنک می‌شود، بر پایه یکی از طراحی‌های وزارت انرژی ایالات متحده ساخته شده و هدف آن کاهش پسماندهای هسته‌ای حاصل از بهره‌برداری معمولی است. با این حال، مسیر توسعه این شرکت بدون چالش نبوده است. درخواست اولیه آن‌ها برای دریافت مجوز در ژانویه ۲۰۲۲ رد شد. اوکلو اعلام کرده که در سال ۲۰۲۵ بار دیگر برای دریافت مجوز اقدام خواهد کرد. با این وجود، این شرکت توانسته قراردادی برای تأمین ۱۲ گیگاوات برق تا سال ۲۰۴۴ با اپراتور مراکز داده Switch به امضا برساند.
سالت‌فوس (Saltfoss)
شرکت سالت‌فوس، که پیش‌تر با نام سی‌بورگ (Seaborg) شناخته می‌شد، همانند کایروس به‌دنبال ساخت راکتورهای کوچک ماژولاری است که با نمک مذاب خنک می‌شوند. با این حال، این شرکت طرحی متفاوت ارائه داده: به‌جای نصب راکتورها بر خشکی، قصد دارد بین دو تا هشت راکتور را روی یک کشتی نصب کند و چیزی بسازد که خودش آن را “بارج نیرو” (Power Barge) می‌نامد.
سالت‌فوس تاکنون نزدیک به ۶۰ میلیون دلار سرمایه جذب کرده است. یکی از مراحل اولیه جذب سرمایه آن‌ها، یک دور ۶ میلیون دلاری بوده که در آن افرادی مانند بیل گیتس، پیتر ثیل و دیوید هلگاسون (یکی از بنیان‌گذاران شرکت Unity) سرمایه‌گذاری کرده‌اند. طبق اطلاعات PitchBook، این استارتاپ با شرکت سامسونگ صنایع سنگین (Samsung Heavy Industries) توافق‌نامه‌ای امضا کرده تا کشتی‌ها و راکتورهای طراحی‌شده توسط سالت‌فوس را تولید کند.
تراپاور (TerraPower)
تراپاور، شرکتی که توسط بیل گیتس بنیان‌گذاری شده، به‌جای راکتورهای کوچک، بر توسعه راکتوری بزرگ‌تر به نام “ناتریوم” (Natrium) تمرکز دارد. این راکتور با سدیم مایع خنک می‌شود و قابلیت ذخیره‌سازی انرژی با استفاده از نمک مذاب را دارد.
نخستین نیروگاه این شرکت در ژوئن ۲۰۲۴ در ایالت وایومینگ کلنگ‌زنی شد. در طراحی ناتریوم، تولید ۳۴۵ مگاوات برق در نظر گرفته شده است. این مقدار کمتر از نیروگاه‌های بزرگ هسته‌ای امروزی است، اما نسبت به اغلب راکتورهای کوچک ماژولار، عدد بزرگی محسوب می‌شود.
یکی از ویژگی‌های خاص این راکتور، سیستم ذخیره‌سازی حرارتی با نمک مذاب آن است. چون راکتورهای هسته‌ای در حالت پایدار بهترین عملکرد را دارند، ناتریوم می‌تواند حتی زمانی که تقاضای برق پایین است، به شکافت اتم‌ها ادامه دهد. در این شرایط، انرژی اضافی به شکل گرما در مخازنی از نمک مذاب ذخیره می‌شود و بعداً برای تولید برق استفاده خواهد شد.
از جمله سرمایه‌گذاران تراپاور می‌توان به صندوق Cascade متعلق به بیل گیتس، Khosla Ventures، CRV و شرکت ArcelorMittal اشاره کرد.
ایکس‌انرژی (X-Energy)
شرکت ایکس‌انرژی در سال گذشته توانست ۷۰۰ میلیون دلار سرمایه جذب کند. این دور توسط صندوق تعهدات اقلیمی آمازون (Amazon’s Climate Pledge Fund) رهبری شد. هم‌زمان، این استارتاپ دو توافق‌نامه توسعه نیز اعلام کرد که طبق آن‌ها قرار است ۳۰۰ مگاوات ظرفیت تولید انرژی هسته‌ای جدید در شمال‌غرب اقیانوس آرام و ایالت ویرجینیا راه‌اندازی شود.
ایکس‌انرژی برخلاف روند غالب در آمریکا و اروپا، به سراغ طراحی راکتورهای گازی با دمای بالا رفته است، در حالی‌که این نوع طراحی در سال‌های اخیر کنار گذاشته شده بود. راکتور Xe-100 این شرکت قادر به تولید ۸۰ مگاوات برق خواهد بود. در این سیستم، گاز هلیوم از میان ۲۰۰ هزار گوی سوختی به اندازه توپ بیلیارد عبور می‌کند و با جذب گرما، باعث چرخش توربین بخار می‌شود.
