کراودفاندینگ ، اصطلاحی است که در چند سال اخیر زیاد شنیده می‌شود؛ در واقع روشی است که صاحبان ایده برای پرورش و توسعه ایده‌‌هایشان از آن استفاده می‌کنند. کراودفاندینگ از دو واژه crowd به معنی جمعیت و funding به معنی تامین منابع مالی تشکیل شده است.
کراودفاندینگ یک شیوه نوین در جذب سرمایه در کنار روش‌های سنتی است. در این روش سرمایه گذاری تعداد زیادی از افراد از یک ایده حمایت مالی می‌کنند. به زبان ساده‌تر جذب سرمایه پروژه از طریق افراد زیاد با مبالغ کم صورت می‌پذیرد. فراخوان این روش جذب سرمایه عموماً از طریق اینترنت بوده و سرمایه گذاران آن کاربران اینترنتی هستند.
این روش جذب سرمایه مناسب کسب و کارهای کوچک و نوپا است.
در یک پروژه که از روش کراودفاندینگ جذب سرمایه می‌کند معمولا سه گروه مشارکت دارند:
- صاحبان ایده
- افراد و یا گروه‌‌های سرمایه گذار
- پلتفرمی که این دو گروه را به یکدیگر وصل می‌کند.
اما خود فرآیند کراود فاندینگ به چهار روش انجام می‌شود:
- تامین مالی اهدا محور
- تامین مالی پاداش محور
- تامین مالی وام محور
- تامین مالی مشارکت محور
روش اهدا محور
در این روش سرمایه گذار در مقابل سرمایه‌ای که در اختیار پروژه قرار می‌دهد انتظار سود و پاداش ندارد. سرمایه گذار با اهداف اجتماعی و بشردوستانه حاضر به سرمایه گذاری می‌شود.
این روش تامین مالی همانطور که از اسمش پیداست مناسب پروژه‌های خیریه و بشردوستانه است. مبلغ هدف در این روش غالباً زیاد نیست.
روش پاداش محور
یکی از روش‌های محبوب در سرمایه گذاری جمعی، روش پاداش است. در این روش سرمایه گذار در مقابل مبلغی که در پروژه سرمایه گذاری می‌کند پاداش و امتیاز دریافت می‌کند. این روش برای پروژه‌های کالا محور و خدمات محور مناسب است و سرمایه گذار در مقابل مبلغی که پرداخت می کند کالا یا خدماتی دریافت می‌کند.
در واقع فرد به نوعی محصول را پیش خرید می‌کند که این محصول ممکن است خدمات و یا کالای فیزیکی باشد. این روش سرمایه گذاری غیر سهمی است، یعنی سرمایه گذاران در تصمیم گیری‌های بعدی شرکت دخالتی ندارند. شفافیت، عایدی و درصد ریسک پایین از دلایل محبوبیت این روش تامین مالی جمعی است.
روش وام محور
در این روش افراد سرمایه خود را به صورت وام در اختیار صاحب پروژه قرار می‌دهند، صاحب پروژه بعد از سود دهی مبالغ دریافتی را به صاحبانشان برمی‌گرداند.
روش مشارکت محور
در روش تامین مالی به صورت مشارکتی، افراد با سرمایه گذاری در پروژه یکی از سهام داران و مالکان پروژه می‌شوند یا ممکن است سرمایه‌گذاران در توسعه کسب و کار مشارکت داشته باشند. سرمایه افراد نهایتا پس از طی زمان مشخصی که در قرارداد شرح داده می‌شود، به سهام تبدیل می‌شود. سهام‌دار بنا به قوانین توافقی، مالک بخشی از شرکت است.
در این روش فرد اطلاعات دقیقی از کسب و کار خود در اختیار متقاضیان سرمایه گذاری قرار می‌دهد. سرمایه گذار با بررسی اطلاعات شانس رشد پروژه را ارزیابی می‌کند و در نهایت تصمیم خود را برای سرمایه گذاری و مشارکت می‌گیرد.
سرمایه گذاری به این روش ریسک بالایی می‌طلبد، ممکن است پروژه شکست بخورد و سرمایه گذار متحمل ضرر شود.
شکل گیری کراودفاندینگ
کراودفاندینگ ابتدا برای تامین مالی پروژه‌های هنری استفاده شد. اولین کراودفاندینگ در سال ۱۹۷۷ توسط یک گروه راک انگلیسی به نام ماریلیون شکل گرفت. این گروه توانست برای تور کنسرت‌های خود در ایالات متحده مبلغ ۶۰ هزار دلار از طریق اهدای آنلاین از طرفداران خود جمع آوری کند. این اتفاق منجر به شکل گیری artistshare اولین پلتفرم تامین مالی شد. اما می‌توان ردپای مدل‌های تامین مالی جمعی را به صورت غیر رسمی و غیر دیجیتال تا مفهوم «گلریزان» در فرهنگ ایرانی و فرهنگ‌های شرقی هم تعقیب کرد. هر چند این مدل‌ها بیشتر حالت «Donation» داشته‌اند.
این روش جذب سرمایه به مرور رشد کرد و پلتفرم‌های تامین مالی مختلفی شکل گرفت.
کیوا در سال ۲۰۰۵ با اهداف بشر دوستانه شکل گرفت. کیوا پلتفرمی است که هدف آن اعطای وام به مناطق محروم برای کاهش فقر است.
کیک استاتر یک پلتفرم موفق در زمینه کراودفاندینگ است که در سال ۲۰۰۹ راه اندازی شد. هدف کیک استارتر حمایت از پروژه‌های خلاق و نوآوانه است و رابط بین سرمایه گذاران و صاحبان ایده برای تامین سرمایه است.
در سال ۲۰۱۱ وب‌سایت میکروونچر با پیچیده‌ترین نوع تامین مالی جمعی، شروع به فعالیت کرد. میکروونچر در واقع یک کارگزار است و رابطی بین سرمایه گذاران و بنگاه‌های نوپای به دنبال جذب سرمایه است.
ایندیگو (در سال ۲۰۰۸)، گوفاندمی (در سال ۲۰۱۰) و یوکرینگ (در سال ۲۰۱۱) نمونه‌هایی از پلتفرم‌های تامین سرمایه به صورت جمعی است.
نقش کراودفاندینگ در سیاست
جالب است بدانیم که کراودفاندینگ در سال ۲۰۰۸ توسط اوباما رییس جمهور وقت آمریکا وارد سیاست شد. اوباما در جریان انتخابات ۲۰۰۸ آمریکا یک کمپین اینترنتی برای تامین هزینه‌های انتخاباتی خود راه اندازی کرد. در انتهای این کمپین توانست حدود ۵۰۰ میلیون دلار جمع آوری کند.
این روش در انتخاب رییس جمهور سابق آمریکا نقش مهمی داشت. این کمپین نه تنها هزینه‌های تبلیغات اوباما را فراهم کرد بلکه باعث افزایش آرای وی شد.
کراودفاندینگ در ایران
با دقیق شدن در تعریف کراودفاندینگ متوجه می‌شویم که این روش تامین مالی در ایران سابقه طولانی دارد.
فرهنگ گلریزان در قدیم شباهت‌هایی به کراودفاندینگ دارد، که طی آن افراد با مشارکت و همدلی سبب کار خیر می‌شدند. ضرب المثل قطره قطره جمع گردد وانگهی دریا شود مثال دیگری از ریشه کراود فاندینگ یا تامین سرمایه جمعی در فرهنگ ایرانی است. بنابراین با تامین سرمایه به صورت جمعی ناآشنا نیستیم.
خوشبختانه در سال‌های اخیر این روش از سرمایه گذاری در ایران نیز در حال گسترش است. وب‌‌سایت‌های مختلفی در این زمینه در حال فعالیت هستند. به عنوان مثال دونیت یک پلتفرم کراودفاندینگ ایرانی است که هدف آن تامین مالی پروژه‌هایی است که تاثیرات اجتماعی دارند.
مثال دیگر از کراودفاندینگ در ایران پلتفرم نیک استارتر است. تمرکز نیک استارتر تامین مالی پروژه‌های کالا محور است.
نمونه‌های زیادی از پلتفرم‌های تامین مالی در ایران وجود دارد که هدفشان تامین مالی و توسعه کسب و کارهای نوپا است.
جمع بندی
کراودفاندینگ راه‌حلی هوشمندانه برای کارآفرینان برای جذب سرمایه است. کارآفرینان از این طریق اعتبار لازم را کسب می‌کنند و مخاطبین اولیه را جذب می‌کنند. کراودفاندینگ علاوه بر جذب سرمایه فرصتی برای معرفی و رشد در بازار است. تامین مالی جمعی علاوه بر جذب سرمایه، باعث اعتبار دادن پروژه می‌شود.
قبل از تامین مالی جمعی کسب و کارهای نوپا با مشکلات زیادی برای جذب سرمایه رو به رو بودند. اگر کارآفرینان سرمایه اولیه برای شکل گیری کسب و کار خود را نداشتند برای عملی کردن ایده‌اش به سراغ درخواست وام می‌رفتند که غالباً نیاز به وثیقه سنگین داشت. وثیقه‌ای که معمولا فرد برای تامین آن برای به مشکل بر می‌خورد. روش دیگر قانع کردن سرمایه گذاران، به سرمایه گذاری در پروژه بود که معمولاً حاضر به سرمایه گذاری در پروژه‌هایی با ریسک عدم بازگشت سرمایه نمی‌شدند.
آخرین روش قرض کردن از افراد برای تامین سرمایه اولیه بود. بسیاری از ایده‌ها به دلیل همین مشکلات برای جذب سرمایه در همان ابتدا در نطفه خفه شدند.
کراودفاندینگ با گسترش روزافزونش، تاثیر زیادی در پیشرفت و شکل گیری ایده‌های نوآور و خلاق دارد. نتیجه مستقیم این پیشرفت، کارآفرینی و اشتغال‌زایی آسان‌تر است. گزارش سال ۲۰۱۲ دانشگاه ام آی تی کراودفاندینگ را یکی از ۱۰ فناوری برتر جهان نام می‌برد.
طبق گزارش massolution تأمین مالی جمعی در سال ۲۰۱۵، رشد چشمگیری داشته و با رشد ۱۶۷% از حجم ۶.۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۳ به حجم ۱۶.۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴ رسیده است. در سال ۲۰۱۵ نیز این صنعت بیشتر از دو برابر شده است و به‌اندازه ۳۴.۴ میلیارد دلار رسیده است. بر اساس پیش‌بینی این گزارش، تأمین مالی جمعی در سال ۲۰۱۶ سرمایه‌گذاری خطرپذیر را پشت سر خواهد گذاشت.
کراودفاندینگ می‌تواند در کرختی اقتصاد و زمانی که سرمایه‌های کوچک و غیر مولد به صورت انبوه در اختیار تعداد زیادی از افراد قرار گرفته است، به عنوان راهکاری برای پیشبرد «تولید» و زایش مولد بنگاه‌های کوچک کسب و کار مطرح شود.
اقتصاد مولد بنگاه‌های خرد در نهایت همان اصل فراموش شده است که ممکن است بتواند اقتصاد ایران را به سمت پایداری پیش ببرد.
