مرکز نوآوری معادن و صنایع معدنی ایران (ایمینو) لایو اینستاگرامی “آسیب شناسی بحران فرونشست ها و ماموریت نوآوران و استارتاپ ها” را با حضور پروفسور عزت الله رئیسی پدر علم آب شناسی ایران، دکتر رضا شهبازی مدیر کل مخاطرات سازمان زمین شناسی و دکتر سروش مدبری عضو هیات علمی دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران برگزار کرد.
در ابتدای لایو دکتر مدبری، دکترای زمین شناسی اقتصاد و عضو هیئت علمی دانشکده زمین شناسی دانشگاه تهران گفت: مرکز ایمینو حلقه اتصال میان دانش و فناوری در کشور است و این مرکز در صدد است تا با حضور پروفسور رئیسی و دکتر شهبازی بحران فرونشست‌های کشور را مورد بررسی قرار دهد.
دکتر شهبازی در ادامه نشست افزود: در سال‌های اخیر در کشور با موضوع فرونشست زمین مواجه شده ایم البته فرونشست بحرانی جهانی است، از سوی دیگر از آنجایی که بسیاری از معادن در مناطق قرار گرفته اند که با کمبود آب مواجه هستند و امکان توسعه آب های زیرزمینی در آن مناطق وجود ندارد بررسی موضوع فرونشست به ویژه در استان های مرکزی و کرمان بسیار حائز اهمیت است.
وی عنوان کرد: در ابتدا دو اصطلاح “فرونشست” و “فروچاله” را مورد بررسی قرار می دهم؛ فرونشست در زیر زمین اتفاق می‌افتد و به تدریج ضخامت زمین کم می شود اما قابل لمس برای انسان نیست و بسیار دیر متوجه این موضوع می‌شود که ما در اصفهان و همدان شاهد آن هستیم.
دکتر شهبازی افزود: علت آن چیست؟ در انتقال آبهای زیرزمینی سرعت آب به حدی می رسد که ضخامت آن جابجا می شوند و در ابتدای حفر ای ایجادمی شود که به تدریج بزرگ شده به مرحله می‌رسد که در واقع طبیعت عکس العمل نشان می دهد متاسفانه در این زمینه ساختار رعایت نشده گفتنی است که این عکس‌العمل ۵۰ سال به طول میکشد به همین جهت است که فرونشست یک امری اساسی است.
در ادامه این نشست دکتر شهبازی درباره جایگاه ایران در دنیا در موضوع فرونشست گفت مسئله فرونشست یک موضوع پذیرفته شده است که در کشور از اوایل دهه ۸۰ مطرح شد که در واقع عکس العمل طبیعت نسبت به ساختارهای ایجاد شده است. در آن سالها سازمان نقشه برداری متوجه جابجایی شد اما دلیل آن را نمی دانست، بنابراین اولین مستند در سال ۱۳۸۲ و میان سازمان برنامه و بودجه و سازمان زمین شناسی انجام گرفت.
در اوایل سال ۸۴ و ۸۵ اولین تکنولوژی‌ها را در اختیار داشتیم و فرونشست در رفسنجان زنجان و جنوب تهران مورد بررسی قرار گرفت اما در آن سال ها فامنین و نیروگاه شهید مدنی همدان با فرونشست و فروچاله مواجه شد.
مدیر کل مخاطرات سازمان زمین شناسی ادامه داد: اواسط دهه ۸۰ سازمان زمین شناسی پایش جامعی را درباره فرونشست انجام داد که مبنای آن اطلاعاتی بود که از وزارت نیرو دریافت کرده بود که بر آن اساس میزان نرخ فرونشست از اواسط دهه ۸۰ قابل تشخیص بود که بر اساس آن در جنوب تهران نرخ ۳۰ سانتیمتری فرونشست اعلام شد.
به گفته دکتر شهبازی با توجه به اینکه همکاران از مجموعه ژئوماتیک اطلاعاتی را در اختیار قرار گذاشتند، پایش سراسری نرخ فرونشست کشور جمع بندی شد که طی آن از حدود ۶۰۹ محدوده دشت وزارت نیرو ۴۰۹ دشت که دارای آب شیرین است هیچکدام از آسیب فرونشست در امان نماندند.
بزرگ ترین فرونشست کشور متعلق به استان اصفهان
این مقام مسئول در ادامه نسبت به فرونشست در استانهای شمالی کشور هشدار داد و گفت هر چند که بزرگترین و مخاطره آمیز ترین فرونشست در کشور در استان اصفهان داریم اما استانهای شمالی کشور از جمله گلستان گیلان و مازندران با توجه به خشکسالی از فرونشست در امان نماندند و با پایش آن در سال آینده متوجه چنین موضوعی در این مناطق خواهیم شد.
شهبازی در ادامه گفت: ممکن است که فرونشست ها در تهران در مقایسه با پنج سال گذشته کم شده باشد؛ اما این به آن معنا نیست که ما با چنین موضوعی مواجه نیستیم. این مولفه ها تنها پاسخگوی نرخ‌های فرونشست نیست، زیرا واحدهای ناهمگن زیر سطحی با فرونشست مواجه هستند.
وی با اشاره به دشت محیا اصفهان که از ۳۸ سال پیش دچار فرونشست شده است، بیان کرد: از آنجایی که یکی از خطرناکترین و پرچالش ترین استان‌ها به لحاظ فرونشست اصفهان است، دشت محیا با چالش عمیق فرونشست مواجه است، در واقع در استان اصفهان در مسیر جاده ای اصفهان به شیراز که شاهد مهمترین زیرساخت ها و تجهیزات هستیم، می بینیم که موضوع فرونشست می‌تواند به یکی از چالش ها تبدیل شود.
در ادامه این لایو دکتر رئیسی به توضیح پیرامون راهکار برای کاهش مخاطره فروش هست اشاره کرد و گفت: به سازمان زمین شناسی تبریک می گویم که در چند سال گذشته توانسته است مطالعات وسیعی در سراسر ایران انجام دهد و این کاری با ارزش است. یکی از خطرناکترین مناطقی که در آن فرونشست ایجاد می شود تبدیل رس به ماسه است. گفتنی است که نرخ فرونشست در عمق ثابت نیست و همکاری با سازمان زمین شناسی می تواند نسبت به شناسایی پروفیل ها، آبرفت ها در آینده نرخ فرونشست را تعیین کند.
او افزود: خوشبختانه سازمان زمین شناسی با وزارت نیرو با در دست داشتن ساختارها نسبت به نقشه پروفیل می توانند پتانسیل آینده نشست ها را پیش بینی کنند. در ادامه دکتر شهبازی درباره مخاطرات فرونشست بیان کرد: فرونشست یکی از بدترین نوع مخاطرات است که در واقع به مانند سرطان زمین معروف شده است. اگر بخواهم راهکاری را در این رابطه ارائه دهم آن است که با همکاری استارتاپ ها می توان در خصوص فرونشست ها فرهنگسازی کرد تا مردم با فرونشست هاو تبعات جدی آنها آشنا شوند.
او افزود: بر اساس تعامل میان وزارت نیرو و معاون رئیس جمهور در هفته آخر دولت قبل قرار شد تا کارگروهی ایجاد شود که در این زمینه پایش و تعامل میان وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو و سازمان زمین شناسی انجام شود. اگر بتوانیم میزان آب مصرفی کشاورزی را به اندازه ۱۰ درصد هم کنترل کنیم بسیار نقش بسزایی خواهد داشت.
در جمع بندی این لایو اینستاگرامی دکتر شهبازی مدیرکل مخاطرات سازمان زمین شناسی و دکتر رئیسی استاد تمام آبشناسان ایران اعلام کردند که تنها راه برون رفت از مخاطره فرونشست ساماندهی مدیریت آبهای زیرزمینی است و تا زمانی که با چالش سوءمدیریت در منابع آبی زیرزمینی مواجه باشیم، نمی‌توانیم این وضعیت را ساماندهی کنیم.
همچنین در این برنامه از نوآوران و استارتاپ‌هایی که ایده‌های نوآورانه و فناورانه درخصوص جلوگیری از فرونشست ها و رفع مشکلات ناشی از آن دارند، دعوت شد تا ایده‌های خود را با ایمینو به اشتراک بگذارند تا با همکاری ایمینو به عنوان نخستین مرکز نوآوری معادن و صنایع معدنی ایران و سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور راهکارهای علمی و طرح‌های نوآورانه شناسایی شوند.
در پایان لایو اینستاگرامی ایمینو دکتر مدبری کارشناس و مجری این برنامه از خبرنگاران، فعالان رسانه‌ای و مخاطبان دغدغه‌مند بابت شرکت در این بحث قدردانی کرد
