نوآوری و خلق ارزش در صنعت معدن / از کاهش هزینه‌های اکتشاف تا شناسایی ذخایر پنهان

 استارت آپ های پیگر اسکن، زمین هوش و کانیپتو در راستای رفع چالش‌های معادن کشور، نوآوری و خلق ارزش در چرخه فعالیت‌های معدنکاری را در دستور کار خود قرار داده‌اند. این مجموعه‌های نوآور می‌توانند کشورمان را که رتبه پانزدهم برترین قدرت‌های صنعت معدن جهان را دارد، از شیوه‌های سنتی به دور و وارد دوره تحول و سودآوری کنند.

کشف بیش از ۸۰ نوع مواد معدنی در کشور، باعث شده ایران به عنوان قدرت پانزدهم صنعت معدن جهان معرفی شود. این در حالی است که هنوز  کشورمان نتوانسته آن گونه که شایسته است از این مواهب الهی بهره‌مند شود؛ بنابراین بخشی از این نعمت خدادادی به دلیل عدم دسترسی به تجهیزاتی مانند سیستم اسکنر در نتیجه ادامه تحریم‌‌ها، عدم شناسایی تمام مواد معدنی به دلیل استفاده از سیستم سنتی حفاری و حتی محدودیت‌های مالی معدن‌داران برای ادامه پروژه‌ها برای کشور ماحصلی نداشته است.

برای برون رفت از این چالش‌ها، استفاده از ظرفیت‌های شرکت‌های دانش بنیان و استارت آپ ها یک اصل به شمار می‌رود. از ابتدای سال جاری تعدادی از شرکت‌های دانش بنیان و استارت‌آپ‌های حوزه معدن با حمایت شتاب دهنده کانی بوم در این مسیر گام برداشته‌اند. این مجموعه‌ها در تلاش هستند با نوآوری و رفع بخشی از موانع به صنعت معدن رنگ و بویی تازه ببخشند.

در سال‌های اخیر به دلیل تحریم‌های خصمانه استکبار جهانی علیه ایران، صنعت معدن کشور از دست یابی به یک اسکنر که به عنوان یکی از تجهیزات مهم صنعت معدن دنیا شناخته می شود، محروم شده است. پیگر اسکن یکی از استارت‌آپ‌های مورد حمایت سازندگاه کانی بوم شتابدهنده تخصصی معدن و صنایع معدنی است که با استفاده از ظرفیت‌های داخلی برای شناسایی ذخایر معدنی راه اندازی شده است.

• حرکت به سوی خودکفایی؛ ماحصل تحریم‌های ظالمانه

استارتاپ پیگر اسکن یکی از مجموعه‌هایی است که با تهیه و توسعه دستگاه  تصویربردار مغزه‌‌های حفاری و نرم‌ افزار تحلیل تصاویر مغزه بر پایه هوش مصنوعی، روشی هوشمند را برای تعیین لیتولوژی، آلتراسیون و شکستگی‌ها به همراه نمودار آنالیز شیمیایی عناصر مغزه‌‌ها جهت مدل سازی و تخمین ذخایر معدنی فراهم کرده است.

دستگاه تصویربرداری این استارت آپ اطلاعات و تصاویر مغزه را به صورت یک بانک اطلاعاتی جامع و دیجیتال، مستند و مدون می‌کند. همچنین قادر است نیاز به کنترل مغزه‌‌ها در انبار مغزه و نمودار‌برداری مجدد را به شدت کاهش می‌‌دهد. این دستگاه به کاربر خبره وقت بیشتری را برای مطالعه دقیق‌‌تر و تفسیر بهتر مغزه‌‌ها به جای صرف زمان برای نموداربرداری می‌‌دهد. از سوی دیگر امکان استفاده از روش‌‌های پردازش تصویر، یادگیری ماشین و الگوریتم‌‌های هوشمند برای تشخیص و نموداربرداری خودکار لیتولوژی، ماده معدنی و پارامترهای دیگر را فراهم کرده و به تصمیم‌گیری‌‌های مدیریتی کمک می‌‌کند.

سعید قاسم زاده، سرپرست توانمندسازی و برنامه‌ریزی استارت آپ پیگر اسکن با اشاره به اینکه دستگاه پیگر اسکن به صورت خودکار به مطالعه مغزه‌های حفاری می‌پردازد، گفت: دلیل اینکه این موضوع را برای فعالیت استارت‌آپی مجموعه انتخاب کردیم این است که در سال‌های اخیر به دلیل تحریم‌های خصمانه استکبار جهانی علیه ایران، صنعت معدن کشور از دست‌یابی به یک اسکنر که به عنوان یکی از تجهیزات مهم صنعت معدن دنیا شناخته می شود، محروم شده است؛ بنابراین تصمیم گرفتیم این دستگاه را در این مجموعه و با بهره‌مندی از توان داخلی بسازیم. نرم افزارهای آن در کشورمان طراحی، تولید و توسعه داده می‌شود.

این فعال زیست بوم استارت‌آپی با اشاره به اینکه نرم افزار دستگاه مذکور در کشور تا ۷۰ درصد بومی سازی شده و بخش سخت‌افزاری آن نیز تا دو ماه آینده آماده تحویل می‌شود، تاکید کرد: «از مهمترین قابلیت‌هایی که دستگاه پیگر اسکن در صنعت معدنکاری این است که دستگاه مذکور قابلیت تولید باند دیجیتال در مغزه‌های حفاری را دارد. همچنین سرعت پردازش‌ها را افزایش و هزینه اکتشافات را کاهش می‌دهد. نتیجه آن موفقیت در اکتشافات در بازده زمانی کوتاهی است.

کاهش هزینه‌های اکتشافات

عضو استارت‌آپ پیگر اسکن با اشاره به کاهش زمان مورد نیاز برای اکتشافاتی که در گذشته به صورت سنتی انجام می‌شد، گفت:  می‌توان با بهره‌مندی از سیستم‌های نوین زمان مورد نیاز برای اکتشافات را کاهش داد. اگر در گذشته یک کارشناس خبره باید یک ماه برای اکتشافات زمان می‌گذاشت، اکنون همان کارشناس می‌تواند با بهره‌مندی از این دستگاه اسکنر، طی شش روز اطلاعات مورد نیاز را دریافت کند. همچنین با توجه به دقت این دستگاه، می‌توان گفت حداقل ۱۰ درصد از هزینه‌های اکتشاف کاهش پیدا می‌کند.

قاسم زاده در رابطه با زمینه‌های کاربردی اسکنر پیگر اسکن، عنوان کرد: در زمینه اکتشافات تمام شرکت‌های معدنی، نفتی و مرتبط با حوزه انرژی زمین گرمایی (ژئوترمال) می‌توانند از قابلیت‌های این دستگاه بهره‌مند شوند؛ بنابراین پیگر اسکن  در تمام زمینه‌هایی که نیاز به ایجاد یک بانک دیجیتال  وجود دارد تا یک مدیر بدون مراجعه به معدن، به تمام پروسه حفاری دسترسی پیدا کرده و فعالیت معدنکاران را تسهیل کند، کاربرد دارد.

وی ادامه داد: علاوه بر آنچه که گفته شد، مدیران می‌توانند از طریق تصاویر موجود در پردازش مبتنی بر هوش مصنوعی به اطلاعات کافی دست یابند.

• شناسایی مناطق معدنی با استفاده از هوش مصنوعی

زمین هوش یکی دیگر از استارت‌آپ‌های فعال در شتابدهنده کانی بوم است. این استارت‌آپ در زمینه شناسایی، معرفی ذخایر و پتانسیل‌های معدنی همراه با ذخایر پنهان فعالیت دارد. در این مجموع براساس داده‌های ماهواره‌ای و الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توان مناطق معدنی را شناسایی کرد.

استارت آپ زمین هوش با هدف تشخیص ذخایر پنهان و شناسایی مناطق پر پتانسیل مواد معدنی مختلف با کمک تصاویر ماهواره‌‌ای و  الگوریتم‌‌های هوش مصنوعی توسعه داده شده و  در جهت ارزیابی و معرفی فرصت‌‌های سرمایه‌‌گذاری معدنی گام بر می‌دارد. در این رابطه محمد علی عابدینی، بنیانگذار استارت‌آپ زمین هوش، گفت: حوزه فعالیت این استارت‌آپ، شناسایی، معرفی ذخایر و پتانسیل‌های معدنی همراه با ذخایر پنهان است. در این مجموعه براساس داده‌های ماهواره‌ای و الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توان مناطق معدنی را شناسایی کرد.

این کارآفرین پس از بیان فعالیت‌هایی علمی و میدانی تیم کاری این استارت‌آپ قبل از ورود به حوزه به کارگیری فناوری های بر پایه هوش مصنوعی اضافه کرد: الگوریتم‌های هوش مصنوعی در تصاویر را به منظور شناسایی مواد معدنی دیگر توسعه دادیم و تست پایلوت را برای کانی‌زایی‌های مس با موفقیت انجام دادیم.

وی در خصوص پاره‌ای از مشکلات پیش روی زمین هوش و راهکارهای این استارت آپ برای غلبه بر آن‌ها، بیان کرد: تحریم‌ها و چالش‌های انجام تراکنش‌های مالی بین‌المللی، منجر به این شده که نتوانیم از تصاویر با کیفیت‌تر بهره‌مند شویم، از همین رو به ناچار از همان تصاویر رایگان ماهواره‌ای بهره برده‌ایم، اما این موضوع مانع توسعه فعالیت‌های زمین هوش نشده و با خلاقیت بر این کاستی‌ها غلبه کرده‌ایم.

ضرورت بازنگری در قوانین معدن داری

عابدینی اضافه کرد: فارغ از اینکه تحریم به طور کلی یا جزئی رفع شود، اگر به هر نحوی ساز و کاری برای انجام تبادلات مالی بین‌المللی فراهم شود، بخش عمده مشکلات ما مرتفع خواهد شد؛ چراکه امکان حضور برای مشتریان بالقوه ما که سرمایه‌گذاران خارجی هستند، فراهم می ‌شود. این اتفاق هم می‌تواند مجموعه ما را توسعه داده و هم برای افراد بومی مناطق فرصت اشتغالزایی ایجاد کند.

عابدینی در خصوص موانع داخلی صنعت معدن، تصریح کرد: باید قوانین معدن که متعلق سال ۱۳۷۷ است بازنگری و اصلاح شود. این موضوع می‌تواند به روند ثبت و اکتشافات کمک کند، همچنین این موضوع می‌تواند در جهت شناسایی ذخایر پنهان و رشد استارت‌آپ‌های معدنی تاثیر گذار باشد.

با جذب سرمایه‌های سرگردان مردم در صنعت معدن نه تنها معضل بازارهای غیر سرمایه‌ای که اکنون شکل سرمایه‌ای گرفته‌اند برطرف می شود؛ بلکه می‌توان واحدهای کوچک معدنی را هم فعال کرد که در نهایت موجب توسعه اقتصادی و رفاه مردم خواهد شد.

• ورود سرمایه گذاران خرد به صنعت معدن

محمد صادق اکبری، مدیر پلتفرم سرمایه‌گذاری جمعی کانیپتو در خصوص فعالیت‌هایی که انجام می‌دهند، گفت: یکی از چالش‌های اصلی معادن بحث تامین مالی و سرمایه مورد نیاز برای بهره‌برداری است. با توجه به اینکه معادن بزرگ حجم برداشت بالایی دارند، به طور طبیعی سرمایه‌گذاران خاص خود را هم دارند. این درحالی است که به معادن کوچک که ظرفیت و سوددهی کمتری دارند، مورد توجه قرار نمی‌گیرند و اغلب با مشکلات مالی عدیده‌ای مواجه هستند.

این فعال استارتاپی با اشاره به بازارهای سرمایه‌گذاری موجود در کشور، اضافه کرد: «طی سال‌های اخیر مردم برای حفظ سرمایه‌هایشان به سراغ بازارهای مختلفی از جمله مسکن، خودرو، ارز، طلا و غیره رفتند که نتیجه‌ای جز ایجاد التهاب در بازارها و نارضایتی در بر نداشت. پس از آن بخش قابل توجهی از سرمایه‌گذاری‌های مردم به سمت بورس حرکت کرد که نتایج سرمایه‌گذاری در بورس هم برای بسیاری از افراد سودآور نبود. بنابراین جرقه ایجاد بازار سرمایه‌ای همراه با سود برای مردم در حوزه صنعت زده شد.

وی ادامه داد: با جذب سرمایه‌های سرگردان مردم نه تنها معضل بازارهای غیر سرمایه‌ای که اکنون شکل سرمایه‌ای گرفته‌اند، برطرف می شود؛ بلکه می‌توان واحدهای کوچک معدنی را هم فعال کرد که در نهایت موجب توسعه اقتصادی و رفاه مردم خواهد شد.

اکبری افزود: «پلتفرم کانیپتو بهره‌برداری از معادن و صنایع معدنی را در قالب یک شبکه بلاک چین برای سرمایه‌های خرد ایجاد می‌کند؛ بنابراین هر کسی متناسب با سرمایه‌ای که دارد، می‌تواند از بستر بلاک‌چین برای خرید شفاف توکن از مجموعه‌هایی که پروژه‌های بهره‌برداری از واحدهای معدنی و صنعتی را به بخش‌ها و سرمایه‌های خرد تبدیل می‌کنند، استفاده کند.

هرچند ممکن است سود حاصل از سرمایه گذاری در بازارهایی مانند مسکن، خودرو، ارز و غیره بالا باشد؛ اما ریسک و تورم‌زایی آن‌‌ها غیر قابل انکار است. این درحالی است که سود و ریسک بازاری مانند صنعت معدن قابل قبول‌تر بوده و تورم‌زایی هم ندارد.

بیمه سرمایه سرمایه گذاران

اکبری در خصوص جذابیت بازار سرمایه‌ای معدن، اضافه کرد: سرمایه‌گذاری که در این بخش انجام می‌شود تابع بازار عرضه و تقاضا نیست و به حفظ ارزش ملی و افزایش تولید کمک می‌کند. همچنین مواد معدنی با استخراج ارزش پیدا می‌کنند. با سرمایه‌گذاری و فرآوری  مواد معدنی، می‌توان ارزش آن‌ها را تا ۱۰ برابر افزایش داد. به طور مسلم سود سرمایه‌گذاران نیز به همان میزان افزایش پیدا کرده و آثار منفی بر روی بازارهای دیگر ندارد. همچنین در این پلت فرم ارزش سرمایه سرمایه‌گذار بیمه می‌شود که از میزان ریسک در این حوزه کمتر می‌کند.

مدیر پلتفرم کانیپتو با اشاره به مزایای بیمه سرمایه‌گذاران ادامه داد: به طور مثال خط تولیدی که سرمایه‌گذار خریداری کرده، ممکن است همان زمان فعال نشود؛ اما ارزش خط تولید حفظ می‌شود؛ بنابراین جنس سرمایه‌گذاری اینگونه است که بخشی از سرمایه را سرمایه‌گذار مالک می‌شود.

• واقعیت مجازی و افزوده به کمک معدن کاران می آید/ کاهش حوادث معدن‌کاری و آموزش حرفه‌ای نیروها

سجاد رنجبر مدیراجرایی ماین ایکس گفت: از مزایای استفاده از واقعیت مجازی و افزوده می توان به آموزش حرفه ای نیروها، کاهش حوادث، دنبال کردن ژئوتوریسم و آشنایی سرمایه گذاران با معادن اشاره کرد.

وی گفت: استارت‌آپ ماین ایکس در حوزه طراحی و توسعه سیستم های واقعیت گسترده از جمله واقعیت مجازی، واقعیت افزوده و واقعیت ترکیبی در معادن و صنایع معدنی مختلف فعالیت دارد و با توجه به اینکه به عنوان نخستین واحد فناور در حوزه واقعیت گسترده و معادن در ایران مشغول هستیم، سعی بر این داریم که ابعاد مختلف معادن و صنایع معدنی را ارتقا دهیم.

رنجبر ادامه داد: از جمله بخش هایی که به آن توجه ویژه داریم ژئوتوریسم یا همان زمین گردشگری است؛ برای این بخش محدودیت های بسیاری وجود دارد برای مثال چنین چیزی که افراد را به صورت حضوری به معادن ببریم تا از آنجا بازدید به عمل بیاورند به دلیل خطراتی که وجود دارد امکان پذیر نیست. با این حال همانطور که می دانیم کنجکاوی‌ های بسیاری برای مردم و بخصوص دانش آموزان و دانشجویانی که در آینده می خواهند در این موقعیت ها اشتغال داشته باشند وجود دارد. حتی ممکن است قصد سرمایه گذاران خارجی برای معادن را داشته باشیم و پیش از هماهنگی برای سفر آن ها هم نیاز به ارائه اطلاعات دقیق است.

وی افزود: بنابراین در زمینه ژئوتوریسم تلاش کردیم تا دیگر لزوماً نیازی به بازدید فیزیکی از محیط نباشد و در این زمینه از مدل‌سازی مجازی بهره بردیم. بر این اساس بازدید کننده هدست‌‌های واقعیت مجازی را روی سرش قرار می دهد و خیلی سریع به صورت مجازی در محیط معدن قرار می گیرد. این ظرفیتی است که می توان از آن در راستای بازدید مردم عادی، دانشجویان، فعالان حوزه معدن، ‌سرمایه گذاران و غیره بهره برد. یک سری از حوادث را نمی توانیم در شبیه سازی آموزش دهیم. به عنوان مثال شما ریزش معادن را چطور می خواهید شبیه سازی کنید؟ قطعا چنین کاری همانند مانور های زلزله می شود که بیشتر جنبه سرگرمی دارد و مهارت آموزی به معنای واقعی اتفاق نمیفتد، یا یک کلاس تئوری تشکیل می شود که یک نفر برای چند نفر توضیح می دهد و ویدیو هایی را هم پخش می کند اما با ورود واقعیت مجازی به حوزه آموزش صنایع انقلابی بزرگ کرد.

وی تاکید کرد: به اصطلاح می گوییم تحولات نسل چهارم تکنولوژی در حوزه آموزش و مهارت آموزی اتفاق افتاده است، افرادی که برای فعالیت در معادن آموزش می بینند اغلب با بخش تئوری آن آشنا می شدند اما قرار گرفتن در موقعیت عملیاتی برای شان ناآشنا بود؛ چرا که برای آموزش مفاهیم و موقعیت های عملیاتی دو راه حل بیشتر وجود نداشت؛ اول، افراد را حضوری به این محیط ها می بردند یا از طریق پاورپوینت، کارگاهی، ماکت و شبیه سازی آموزش می دیدند.

وی تصریح کرد: این در حالی است که یک سری از حوادث را نمی توانیم در شبیه سازی آموزش دهیم. به عنوان مثال شما ریزش معادن را چطور می خواهید شبیه سازی کنید؟ قطعا چنین کاری همانند مانور های زلزله می شود که بیشتر جنبه سرگرمی دارد و مهارت آموزی به معنای واقعی اتفاق نمیفتد، یا یک کلاس تئوری تشکیل می شود که یک نفر برای چند نفر توضیح می دهد و ویدیو هایی را هم پخش می کند اما با ورود واقعیت مجازی به حوزه آموزش صنایع انقلابی بزرگ کرد.

مدیراجرایی ماین ایکس گفت: در واقعیت مجازی دیگر نیازی به یک محیط بزرگ برای شبیه سازی معدن نیست و تنها در یک محیط دو در دو می توان تمام اتفاقات و حتی رخدادهای نادر را هم می توان شبیه سازی و نحوه عملکرد در مواجه با آن ها را آموزش کاربردی داد. بنابراین از حجم سرمایه مورد نیاز برای شبیه سازی کاسته شده و هم کاربر می تواند موقعیت را بارها و بارها تجربه کند و نه به تجهیزات آسیبی وارد کند و نه به خودش آسیب وارد می شود؛ چرا که همه چیز مجازی است و فرق آن با کلاس تئوری این است که همه چیز تعاملی است.

وی با اشاره به اینکه، در واقعیت مجازی کاربر می‌تواند با دست خودش یک کالای مجازی را بردارد و تجهیزات مربوط به معادن را کنترل کند، اظهار داشت: این نقش شما در موقعیت مجازی باعث می شود که ذهن گول بخورد که شما در واقعیت قرار دارید. بنابراین از یک جایی به بعد ذهن می پذیرد که در محیط واقعی است و رفتار واقعی انجام می دهد. همچنین در چنین موقعیتی ملاحظه کاری های موقعیت حضوری کنار می رود و کاربر می تواند همه چیز را تجربه کند.

وی در رابطه با کمک واقعیت افزوده به بخش معدن گفت: بخش دیگری از فعالیت ماین ایکس واقعیت افزوده است و با گوشی های هوشمند سرو کار دارد؛ به عنوان مثال برای معدن نخلک واقع در شهرستان نائین اصفهان نرم افزار واقعیت افزوده ای را طراحی کردیم که با قرار دادن گوشی بر روی میز یا هر سطح دیگری الگوی استخراج معدن نخلک در آن جا ظاهر می شود.

در واقع این واقعیت افزوده نشان می دهد که الگوی استخراج چطور است و به چه نحوی معدن کاران پایین رفته و به ماده معدنی رسیده اند. بنابراین می توان از چنین نرم افزاری در راستای کسب دانش ژئوتوریسم هم بهره برد. هر کسی می تواند به صورت مستقل از طریق نخلک اطلاعات را به صورت شخصی دریافت کند.

وی در پایان خاطر نشان کرد: کاربر در واقعیت افزوده همچون واقعیت مجازی غرق در دنیای مجازی نمی شود؛ چون عینکی نیست که با قرار دادن آن روی چشم  دیگر با واقعیت ارتباطی وجود نداشته باشد، این فضای بکری برای آموزش حوادث، کار با تجهیزات و غیره است.

ما حتی برای معدن کودک هم برنامه‌هایی داریم چون آموزش در حوزه صنعت معدن به این نیاز دارد که افراد از دوران کودکی آموزش ببیند و ترغیب شوند. به هر حال نیاز جامعه این است که متخصصان معدنی خوبی داشته باشیم و افراد خبره ای در این حوزه فعالیت کنند. در این بخش فعالیت هایی را در زمینه آشنایی تا علاقه مندی کودکان به این حوزه انجام داده ایم. اینکه کودک عینک را روی چشمش قرار دهد و وارد معدن شود با توجه به اینکه امکان آن در دنیای واقعی وجود ندارد می تواند اقدامی مفید برای آشنایی کودک و جامعه با این صنعت باشد.

• بالا رفتن امنیت معادن با اینترنت اشیا؛ هوش مصنوعی به داد کارگران می رسد

شرکت های دانش بنیان قصد دارند صنعت معدن فرسوده ایران را که از قوانین تا تجهیزات و دانش آن متعلق به پنج دهه گذشته است با استفاده از اینترنت اشیا و هوش مصنوعی متحول و به روز کنند.

نیما عطایی بنیانگذار شرکت فناوران ایمنی معادن مبتکران که به عنوان یک مجموعه دانش‌بنیان برای کاهش حوادث معدن کاری فعالیت دارد، گفت: سال ۹۷ بود که حادثه انفجار معدن ذغال سنگ یورت در استان گلستان رخ داد. در آن اتفاق ۴۳ تن از معدن کاران درگذشتند. از همین رو به این فکر افتادیم که چور می توان حوادث این چنینی را کاهش داد و بدون خطر بهره وری را بالا برد. البته برخی از فعالیت ها در حد مانیتورینگ و پایش های منطقه ای انجام شده بود اما کافی نبود.

وی اضافه کرد: به مرور به این سمت رفتیم که از اینترنت اشیا و هوش مصنوعی برای افزایش امنیت و بهره برداری بیشتر از معادن بهره ببریم و با محصولی دانش بنیان بتوانیم مدیریت یک پارچه معدن را در دست بگیریم. نتیجه تمامی این اقدامات این شد که بتوانیم همزمان با افزایش بهره وری، ساز و کارهای مربوط به افزایش ایمنی و حفظ جان معدن کاران را با رصد دائمی آن ها انجام دهیم.

این بنیان گذار شرکت دانش بنیان بیان کرد: در خصوص اینترنت اشیا، نصب سنسورها، مدل ارتباط و دیتا که بین این ها رد و بدل می شود و بخصوص رساندن دیتاها از زیر سطح به بالای سطح به عنوان یک چالش به روش های بی سیم و غیره اقدام کردیم.

تکنولوژی ۵۰ سال قبل در معادن

عطایی در پاسخ به این سوال که آیا می توان به این امید داشت که با استفاده از علم رباتیک در آینده نیازی به حضور معدن کاران در حفره های تنگ باریک معادن نباشد، گفت: این یکی از مسائلی است که به آن فکر می کنیم، بخصوص در مورد معادن خطرناکی همچون ذغال سنگ که بدترین و سخت ترین نوع معادن است؛ یعنی اگر یک نفر بخواهد این مساله را درک کند فقط در قالب حرف نمی تواند درک دستی پیدا کند. فقط باید به آنجا برود، البته نه فقط تونل اصلی که تهویه هوای خوبی دارد.

وی اضافه کرد: باید به حفره کوچکی که کارگر با یک طناب و در شرایط سخت می رود و همچون قبر است ورود کند. در آنجا با آن محیط وحشتناک که هر چقدر هم تهویه انجام دهید باز هم با هر ضربه ای که زده می شود گرد زیادی بلند می شود و ماسک‌ ها جوابگو نیست. حتی این موضوع را می توان از چهره افرادی که از تونل ها بیرون می آیند متوجه شد.

این کارشناس ایمنی با اشاره به اینکه هر تصمیم گیری و اقدامی در مورد نحوه معدن کاری به صورت مستقیم با جان معدن کاران ارتباط دارد، تاکید کرد: در خصوص بهره مندی از علم رباتیک سال ها است که کشورهایی همچون کانادا، امریکا، چین و روسیه زیرساخت هایی را فراهم کرده اند که شاید تاخیر در این امر در ایران به بحث مدیریتی برگردد.

وی افزود: اولین مساله در جایی شروع می شود که آن مدیر احساس نیاز کند و توجیه شود که چه اتفاقی در اعماق زمین رخ می دهد. همچنین او باید تخصص، سواد، اطلاعات و تجربه کافی داشته باشد. علاوه بر تمام این مسائل تا انتهای به تونل ذغال سنگ گاز سوز برود و به دیوار دست بزند و برگردد. یعنی به جای برود که کارگر با چکش حفاری را انجام می دهد. آن موقع است که می فهمد این کارگر برای تنفس، دما، رطوبت غیره با چه چالش هایی مواجه است.

عطایی با اشاره به اینکه تکنولوژی معدن کاری ایران مرتبط با ۵۰ سال قبل روسیه است، بیان کرد: تکنولوژی ۵۰ سال پیش روسیه هنوز در معادن ایران در حال کار است که البته کیفیت خوبی هم دارد. اما معضل اصلی قوانین، تجهیزات و دستگاه ها مربوط به ۴۰ تا ۵۰ سال پیش است و یک دفعه می خواهید به سراغ هوش مصنوعی بروید که طی چند سال اخیر رشد و توسعه آن را شاهد هستیم چه نوع مدیری را مطلبد که آن را درک کند؟ بنابراین نیاز است مدیران در این زمینه به روز و متخصص باشند یا حداقل مشاوران قوی و کار کشته کنارشان باشند. در حال حاضر این نیاز برآورده نشده است بنابراین از مدیریت باید این اتفاق شروع شود که در آخر زنجیره به ما و کسانی که تکنولوژی را آن جا پیاده می کنند و ایده دارند خواهیم رسید.

آینده مبهم بدون حمایت دولت

این بنیان گذار شرکت دانش بنیان ادامه داد: اگر مساله زیرساخت مرتفع نشود کجا برویم؟ بارها در این باره تلاش شده است، اما چندسال پیش این تجربه را در اروپا داشتیم؟ در آمریکا و اروپا یک سری از زیرساخت هایی که داریم متعلق به ۲۰ سال پیش است. حتی در انتقال داده‌ها و غیره به محض اینکه تکنولوژی جدیدی می آید از آن بهره می برند. اما صنعت معدن ایران سال ها از لحاظ به روزرسانی متوقف بوده است و در مورد اینکه تا چند وقت دیگر این تکنولوژی به طور کامل و حرفه ای در معادن ایران پیاده سازی شود نمی توان زمانی تعیین کرد و پاسخ به این سوال برای ما هم مبهم است.

عطایی از متولیان دولتی درخواست کرد: با توجه به اینکه محققان به دنبال کارهای تحقیقاتی هستند و سعی بر این دارند که ایده هایشان را عملی و از مشکلات متعدد جوامع بکاهند، نیاز به حمایت مالی دارند. این مساله در تمام دنیا حل شده اما هنوز برای مدیران و متولیان ایرانی گنگ است. بنابراین نیاز داریم این موضوع برای مدیران حل شود و برای حمایت از استارتاپ ها به عنوان شتاب دهنده درکی به وجود بیاید که تجاری سازی با بخش تحقیقات متفاوت است. بخش تحقیقاتی وظیفه دولت است. این هزینه ای که انجام می شود و ممکن است مسیر همراه با بن بست های زیاد و زمان بری و هزینه بالایی باشد را دولت باید بپردازد.

• رفع نیازهای فناورانه اساسی معادن است

شتابدهنده کانی بوم به عنوان یکی از بازیگران زیست‌بوم نوآوری و کارآفرینی کشور، از استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیانی که دارای راهکار نوین در حوزه معدن و صنایع معدنی باشند، حمایت و پشتیبانی می‌کند. هدف این شتابدهنده رفع نیازهای فناورانه اساسی معادن است و با همین نگاه بر روی استارتاپ‌هایی که در این حوزه فعالیت داشته‌اند، سرمایه‌گذاری کرده‌ و حمایت‌های لازم را انجام داده‌ است.

اردلان علیشاهی مدیرعامل سازندگاه کسب و کارهای نوآورانه کانی بوم در این زمینه گفت: سوالی که پیش روی ماست، اینست که چطور و چگونه برای توسعه بخش معدن و صنایع معدنی کشورمان می‌توانیم بهتر عمل کنیم و آیا شرکت‌های معدنی ایرانی برای تغییرات سریع تکنولوژیکی پیش‌رو آماده اند؟

وی تصریح کرد: تحقق اقتصاد دانش بنیان از طریق بهره گیری از ظرفیت‌های مجموعه‌های نوآور، فناور و ارتباط هرچه بیشتر صنعت با دانشگاه امکان پذیر است. امروزه مجموعه‌های موفق استارت آپی در ایران و جهان که خود مبدل به سازمان‌های بزرگی شده اند، الگوی مناسبی برای جوانان هستند که از طریق ایده‌های خود، کسب و کارهای موفقی راه اندازی کنند تا ضمن ایجاد اشتغال، ثروت آفرینی ملی هم داشته باشند. حتی در مناطق دورافتاده و کمتر توسعه یافته کشور هم زمینه ایجاد و رشد کسب و کارهای استارت آپی وجود دارد که می توانند راهکار توسعه این مناطق محروم باشند.

 علیشاهی ادامه داد: امروزه، حوزه معدن و صنایع معدنی کشور، تشنه استفاده از خدمات و محصولات استارت آپ‌ها و دانش‌بنیان‌ها است، زیرا با وجود تحریم‌ها و چالش ها، ارائه راهکارهای نوآورانه در زمینه تامین مالی، بومی‌سازی، مهندسی معکوس و ایجاد محصولات و خدمات نوین می‌تواند بسیاری از چالش‌های معدنکاری و صنایع معدنی ما را برطرف سازد. حال آنکه بحران کرونا نشان داد، چگونه نوآوری می‌تواند به کمک جامعه بشری بیاید و آن کشورهایی از این بحران پیروزمندانه بیرون می‌آیند که ساختارهای خود را مبتنی بر دانش و نوآوری استوار کرده باشند.

وی تاکید کرد: در حال حاضر وجود بیش از ۸۰ نوع از انواع مواد معدنی در کشور به اثبات رسیده است که در بخش ذخایر اثبات‌ شده، ایران دارای هشت دهم درصد از کل ذخایر سنگ آهن جهان و نیز چهاردهم درصد از ذخایر جهانی سنگ معدن مس است. همچنین ایران دارای ۱۱ میلیون تن روی یعنی چهار درصد از کل ذخایر جهانی است و به طور کلی در از نظر میزان ذخایر مواد معدنی در دنیا در جایگاه ۱۰ام قرار دارد. کل ذخایر اثبات‌ شده معادن ایران در حدود ۶۰ میلیارد تن برآورد شده است. این در حالی است که کمتر از ۱۰ درصد از مساحت ایران مورد اکتشاف تفصیلی قرار گرفته و عمق اکتشاف ذخایر مواد معدنی در کشور به طور میانگین ۵ متر است که در مقابل عمق اکتشاف ۷۵ متری در دنیا و بالاتر از ۲۰۰ متر در کشورهای پیشرفته بسیار ناچیز است.

این فعال حوزه معدن و صنایع معدنی افزود: در صورت بکارگیری فناوری‌های نوین نظیر هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء و … در زمینه‌ اکتشاف، افزایش بهره‌‌وری معادن و به ظرفیت‌رسانی پتانسیل های فعلی این حوزه، برآورد می‌شود نقش معدن در اقتصاد کشور ظرف چند سال از GDP 4 درصد به ۲۰ درصد برسد و بیش از ۶۰درصد از درآمدهای نفتی کشور از طریق درآمدهای حاصل از این بخش محقق شود. این امر موجب کم شدن سهم نفت از اقتصاد کشور و حرکت به سوی اقتصاد درونزا و در عین حال برونگرا خواهد شد که مورد تاکید و توجه مقام معظم رهبری نیز بوده است. همچنین در صورت بهره‌برداری از ذخایر به اندازه نرم جهانی (از ۱درصد می‌بایست به ۵درصد افزایش یابد.)، درآمد کشور به چندبرابر درآمدهای نفتی خواهد رسید.

وی اظهار داشت: از آنجایی که جامعه معدنی درک درستی از اینکه فناوری‌های نوین چگونه می‌تواند به آن‌ها کمک نماید، نداشتند، ما در کانی بوم طی تفاهم با یکی از هلدینگ‌های بزرگ معدنی کشور، زیرساخت مورد نیاز برای ساختن داستان‌هایی از موفقیت کسب و کارهای نوپا در پیاده سازی نوآوری‌ها در معادن و صنایع معدنی را ایجاد کردیم و پس از اینکه میزان ارزش ایجاد شده در اجرای پروژه‌های اینچنینی برای فعالان این صنعت ملموس شد، بر تعداد متقاضیان استفاده از خدمات و محصولات کسب و کارهای نوپا افزوده شد.

وی ادامه داد: از جمله استارتاپ هایی که در این زمینه حمایت کردیم، می‌توان به مجموعه‌ای که با به کارگیری فناوری اینترنت اشیاء در زمینه موقعیت‌یابی لحظه‌ای افراد در فضاهای زیرزمینی سامانه‌ای را ایجاد نموده، اشاره کرد که در ایران برای اولین بار و در دنیا نیز برای چهارمین مرتبه است که چنین فناوری توسعه داده شده است.چنین راهکارهای دانش‌بنیانی کمک می‌کند در مواردی همچون حادثه معدن یورت که تعدادی از معدنچیان در معدن محبوس ماندند، تکرار نشود. لذا فناوری کمک می‌کند که وقتی یک معدنچی در جایی محبوس شده، بتوانیم موقعیت آن را بدانیم و بفهمیم آیا علایم حیاتی دارد یا خیر و اگر نداشت، افراد دیگر در خطر جانی قرار نگیرند.

 علیشاهی افزود: یکی دیگر از استارت آپ‌های ما که در زمینه ایمنی فعالیت می کند از فناوری واقعیت گسترده استفاده می کند. تکنولوژی واقعیت گسترده با شبیه‌سازی سناریو‌های خطر، کمک می‌کند اگر افراد در شرایطی قرار گرفتند که برای نجات جان خودشان مجبور بودند یک سری اقدامات را انجام دهند، باید به صورت پیش‌بینی‌شده بدانند که در چنین موقعیتی چه فعالیت‌هایی را انجام دهند. از آنجایی که امروزه هوش مصنوعی به عنوان پارادایم تکنولوژی بخش معدن در انقلاب صنعتی چهارم مطرح است لذا برای حمایت از استارتاپ‌های این حوزه، فرصت‌های اصلی به کارگیری این فناوری را در صنعت معدن شناسایی و در نتیجه از دو استارتاپ در زمینه شناسایی ذخایر پنهان و همچنین اسکن و تحلیل مغزه‌های حفاری با استفاده از هوش مصنوعی، حمایت کرده‌ایم.

 وی خاطر نشان کرد:با توجه به اینکه در حال حاضر در کشور کمتر از ۱۰ درصد از مساحت کشور را مورد اکتشاف قرار داده‌ایم این ماجرا باعث شده بسیاری از ذخایر پنهان باقی بمانند و حتی ذخایری را که شناسایی کردیم به دلیل عدم اکتشافات تکمیلی مناسب، از موقعیت و عمق کانه زایی‌ها اطلاع دقیقی نداریم. این استارتاپ با فعالیت در این حوزه توانسته سیستم هوش مصنوعی را توسعه دهد تا از این طریق بتوانیم محدوده‌های معدنی پر پتانسیل کشور که هنوز شناسایی نشده را شناسایی کنیم که به طور حتم می‌تواند هم به فعال سازی معادن متروکه کمک کند تا ذخایر پنهان این معادن کشف شود و همچنین یک سری ذخایر بزرگی که مغفول واقع شده‌اند و کار اکتشافی قبلاً بر روی آن‌ها انجام نشده مورد اکتشاف و بهره‌برداری قرار دهیم.

وی در پایان تصریح کرد: همچنین یکی دیگر از تیم‌های کارآفرین که در مرحله شتابدهی کانی بوم قرار دارد، با بهره گیری از هوش مصنوعی و اسکن مغزه‌های حفاری حین اکتشافات تکمیلی کمک می‌کند، معدن‌کاران وقتی مغزه‌های حفاری را مطالعه می‌کنند، اطلاعات دقیقی از مغزه‌ها داشته باشند و به مدل سازی‌های دقیق تری برای معادن برسند. علاوه بر این یک سری از کانی‌هایی را که با چشم غیر مسلح قابل رویت نیستند، این سیستم هوش مصنوعی تشخیص دهد و بتواند دید دقیق تری را نسبت به کانی زایی محدوده معدنی داشته باشند.