بازاریابی در دوره ما به اندازه ای در تمام کسب و کارها ریشه دوانده است که به سختی می توانیم سال هایی که صنعت مارکتینگ به این شکل وجود نداشته است را تصور کنیم. در این مقاله از اکوموتیو قرار است با شما از تاریخچه بازاریابی و نقاط عطف آن در دوره های مختلف صحبت کنیم. با ما تا انتها همراه باشید.
مروری بر تاریخچه بازاریابی
برای بررسی نقطه شروع بازاریابی باید هزاران سال به عقب برگردیم. بازاریابی به معنای ترغیب مشتری برای خرید محصولات یا خدمات، قرن هاست که وجود دارد. شواهدی وجود دارند که نشان می دهند حتی در دوره های پیش از تاریخ هم صنعتگران به تولیدات خود طرح های همنام می دادند تا مشتریان با یک نگاه بتوانند آن ها را شناسایی و کیفیتشان را ارزیابی کنند؛ این استراتژی شکلی ابتدایی از برندسازی و تبلیغات بود.
البته می توان گفت که بازاریابی به معنایی که امروزه می شناسیم، از دهه ۱۴۰۰ میلادی و پس از اختراع ماشین چاپ آغاز شده و توسعه یافته است. ماشین چاپ با ایجاد بستری برای توسعه ارتباطات انبوه، به شکلی حیرت انگیز، بازاریابی را دچار تغییر کرد.
در واقع چاپ توانست چارچوبی برای ایجاد فرهنگ متمرکز در مصرف کننده به وجود بیاورد و این یعنی نقطه شروع بازاریابی مدرن. اما فکر می کنید که بازاریابی در دوران پیش از ۱۴۰۰ میلادی به چه شکلی بود؟ بیایید کمی بیشتر با تاریخچه بازاریابی آشنا شویم:
۱. ۱۷۵۰ سال قبل از میلاد: شکل گیری اولین فعالیت های تجاری
برای بررسی تاریخچه بازاریابی و نقطه شروع آن باید به شکل قابل توجهی به عقب برگردیم. هر چند، تاریخ شناسان بر سر چگونگی شکل گیری بازاریابی اختلاف نظر دارند اما همگی در مورد تاریخ شروع آن متفق القول هستند. بازاریابی تا جایی که مشاهدات باستان شناسان اجازه می دهد، به ۱۷۵۰ سال قبل از میلاد بر می گردد.
شواهد به دست آمده از لوح های گلی بین النهرین به خط میخی نشان دهنده فعالیت تجاری و تبادل اقتصادی میان ملت ها است. در یکی از این الواح، نامه ای به خط میخی پیدا شده است که می توان آن را اولین شکایت نامه مشتری رسمی در تاریخ قلمداد کرد.
در این نامه مشتری در مورد عیار سنگ مس و اشتباه در محک زنی آن به تاجری شکایت کرده بود. این سنگ مس در سفری تجاری در خلیج فارس به مشتری تحویل داده شده بود.
قدمت این لوح به ۱۷۵۰ قبل از میلاد بر می گردد و در شهر باستانی اور در بین النهرین پیدا شده است.
۲. ۶۰۰ تا ۷۰۰ قبل از میلاد
در این تاریخ، جوامع بی النهرین قادر شدند تا کالا را به صورت انبوه تولید کنند و این فرایند لزوم کنترل کیفیت را هم ایجاب می کرد. همان طور که بالاتر هم اشاره کردیم، اولین صنعتگران انبوه تاریخ با امضا و درج نوعی لوگو روی تولیدات خود، آن ها را قابل شناسایی می کردند.
این علامت و امضا، نشان می داد که هر محصول از تولیدات کدام صنعتگر است و چه کیفیتی دارد. این کار با افزایش تولید و پیشبرد روند تجارت بین ملت ها اهمیت بیشتری پیدا کرد و به مسئله ای معمول میان صنعتگران تبدیل شد. در واقع می توان گفت که اولین برندسازی در این تاریخ شکل گرفته است.
۳. اولین شواهد تبلیغات در تاریخ
بقایای شهر زیر خاکستر رفته پمپئی، نشان دهنده اولین تبلیغات محیطی در تاریخ است. باستان شناسان در این شهر شعارهای تبلیغاتی روی دیوار پیدا کرده اند که این یافته، تاریخ تبلیغات محیطی را به ۲۰۰۰ سال قبل گسترش داده است. باستان شناسان حدس می زنند قدمت این تبلیغات محیطی به سال ۷۹ قبل از میلاد مسیح برسد.
از طرفی باستان‌شناسان چیزی پیدا کرده اند که به نظر می رسد اولین پوستر تبلیغاتی دنیا باشد. قدمت این پوستر به ۹۶۰-۱۲۷۹ میلادی بر می گردد و تولیدکننده ای چینی را نشان می دهد که در حال فروش سوزن است. این پوستر روی صفح ای برنزی چاپ شده است و در انتهای آن این عبارت به چشم می خورد:
ما میله های فولادی باکیفیت می خریم و سوزن هایی خوب می سازیم تا در کوتاه ترین زمان ممکن برای استفاده در خانه آماده شود.
۴. عصر ماشین چاپ
۱۴۵۰ پس از میلاد، مهم ترین نقطه عطف در تاریخ تبلیغات و بازاریابی مدرن محسوب می شود. در این تاریخ، یوهان گوتنبرگ ماشین چاپ را اختراع کرد و امکان چاپ و بازتولید انبوه محتوا را فراهم آورد.
پس از اختراع ماشین چاپ، صنعتگران این امکان را داشتند که لوگو و نماد تولید خود را روی رسانه های کاغذی به صورت وسیع چاپ کنند.
این اختراع در دنیای بازاریابی انقلاب ایجاد کرد، چون امکان انتشار برند و لوگو را روی چیزی غیر از محصول برای تولیدکننده فراهم می کرد. این به معنای امکان دستیابی به مشتریان بیشتر از طریق رسانه هایی مانند کتاب، پوستر و مقاله بود.
۵. عصر مجلات و بیلبوردها
سال ۱۷۳۰ و معرفی صنعت نشر و مجلات به عموم، یکی دیگر از نقاط عطف در تاریخ بازاریابی محسوب می شود. در این دهه، ادوارد کیو با الهام از کلمه عربی مخازین، لفظ مجله (magazine) را ابداع کرد و آن را به عنوان قالب محتوایی جدید، به انتشار رساند.
کیو تلاش داشت که با ترکیب محتوایی که برای عموم افراد جذابیت بیشتری داشت، چیزی منتشر کند که به محبوبیت برسد. اولین مجله تاریخ شامل محتوایی نظیر مقاله، شعر، داستان و تفکرات سیاسی بود.
این ایده، به تحولی عمیق در تاریخ بازاریابی منجر شد. با انتشار مجلات، محتوا به صورت انبوه منتشر می شد و در دسترس عموم قرار می گرفت و به این ترتیب کسب و کارها فرصت داشتند تا تجارت خود را تبلیغ کنند.
از طرف دیگر، ابداع بیلبورد و تابلوهای تبلیغاتی هم در همین عصر به وقوع پیوست. سال ۱۸۵۰ میلادی اولین باری بود که تابلوهای اعلانات و تبلیغات در مسیر راه آهن نصب شدند. این ایده راه حلی برای دسترسی به بیشترین تعداد ممکن از شهروندان در یک ناحیه جغرافیایی و ارائه محتوا به آن ها بود.
به طور خاص اولین اجاره ثبت شده بیلبورد تبلیغاتی به سال ۱۸۶۷ بر می گردد. طولی نکشید که شرکت استاندارد برای بهبود و کنترل صنعت پررونق بیلبوردها در آمریکا راه اندازی شد و رفته رفته تبلیغات محیطی به منبعی بزرگ برای کسب درآمد شرکت ها و دولت ها تبدیل شد.
این حوزه از بازاریابی تا صد سال ادامه پیدا کرد و همچنان هم ادامه دارد. از این صنعت طی جنگ جهانی اول و دوم برای استخدام سرباز در ارتش و حتی تشویق حضور زنان در صنایع سنگین استفاده شد.
۶. عصر تبلیغات رادیو و تلویزیون
تبلیغات رادیویی یکی از جذاب ترین نوآوری های دنیای تبلیغات است که نقطه عطف دیگری در تاریخ بازاریابی محسوب می شود. اولین بار در سال ۱۹۲۲ این اتفاق رخ داد و شرکت AT&T برای تبلیغات ده دقیقه ای آپارتمان های لانگ آیلند، حدود صد دلار پرداخت کرد تا نود درصد ایستگاه های رادیویی آمریکا آن را پخش کنند.
سال ۱۹۴۱ تبلیغات رادیویی به شکل تبلیغات تلویزیونی در آمد و اولین بار این سال، تبلیغات تلویزیونی به طور رسمی آغاز شد.
شرکت بولوا واچ اولین شرکتی بود که تقاضای پخش تبلیغات تلویزیونی را داشت و برای این تبلیغات ۹ دلار پرداخت کرد.
می توان دهه ۴۰، ۵۰ و ۶۰ را دوره اوج رونق تبلیغات تلویزیونی دانست. در این دوره سبک تبلیغات ساده تر، خانوادگی تر و البته بسیار جذاب بود. در این دسته از تبلیغات از تصاویری با رنگ های روشن استفاده می شد که مخصوصا برای پخش در اولین نسل از تلویزیون های رنگی ساخته شده بودند.
تماشای این رنگ ها برای اولین بار بسیار جالب توجه بود و به سرعت تبلیغات تلویزیونی را به مدیوم مطلوب عموم افراد تبدیل کرد. البته نمی توان منکر شد که هنوز هم تبلیغات تلویزیونی در کانون توجه استراتژی های بازاریابی قرار دارد.
۷. عصر کامپیوتر
دهه هفتاد قرن بیستم میلادی، عصر ورود کامپیوترهای شگفت انگیز به خانه ها محسوب می شود. این کامپیوترهای کم حجم به سادگی روی میز جا می شدند و به این ترتیب به سرعت راه خود را در خانه ها و کسب و کارها باز کردند.
با فراگیر شدن استفاده از کامپیوتر و تبدیل شدن آن به اصلی ترین عنصر جامعه مدرن در کنار فراگیر شدن اینترنت، چهره بازاریابی و تبلیغات کاملا تغییر کرد. این نقطه عطف بزرگ تاریخ بازاریابی، آن را به شکل امروزی که می شناسیم در آورد.
تبلیغات الکترونیک، ایمیل های تبلیغاتی و بازاریابی چریکی از همین عصر کم کم به واقعیت تبدیل شدند و راه اندازی موتورهای جستجو یاهو و گوگل در سال ۱۹۹۵، شکل بازاریابی و استراتژی های آن را برای همیشه تغییر داد.
توسعه گسترده وبسایت ها و پیشرفت موتورهای جستجو، موجب راه اندازی فناوری هایی شد که برای فیلتر کردن اطلاعات غیرضروری و عدم نمایش آن ها به کاربران ایجاد شده بودند. به این ترتیب استراتژی های بازاریابی شاخه جدیدی ایجاد کردند که آن ها را با عناوین SEO و SEM می‌شناسیم.
۸. عصر بازاریابی هوشمند
حالا در دوره ای قرار داریم که استراتژی های بازاریابی با کمک هوش مصنوعی بر کمپین های تبلیغاتی کاربر محور متمرکز شده اند. هوش مصنوعی به دیجیتال مارکترها کمک می کند تا پیش بینی نسبتا دقیقی در مورد نتایج کمپین داشته باشند و استراتژی های بازاریابی خود را دقیق تر بچینند.
در عصر حاضر رویکردهای بازاریابی عمیق تر و شهودی تر شده است و تلاش می شود تا محتوا متناسب با کاربر و بر اساس سلایق او، شخصی سازی شود تا نتیجه بهتری داشته باشد.
بازاریابی این عصر بیشتر از هر زمان دیگری تعاملی شده است و با گسترش شبکه های اجتماعی، کانال های زیادی برای تعامل با مخاطب در اختیار کسب و کارها قرار داده است.
درک عادات مصرف کننده به لطف تکنولوژی، توسعه ای باورنکردنی یافته است و این مسئله به کسب و کارها امکان می دهد تا استراتژی های هوشمندانه تر و موفق تر داشته باشند.
و در آخر
شاید به نظر برسد که ما در عصر شکوفایی بازاریابی هوشمند و تعاملی زندگی می کنیم، اما نمی توان دقیقا حدس زد که آیا عصر ما دوره شکوفایی است یا هنوز تا اوج بازاریابی فاصله داریم.
تنها مسئله واضح در این زمینه این است که توسعه شبکه های اجتماعی و دسترسی به بستر وب، فرصت های بی نظیری را در اختیار کارشناسان تبلیغات و بازاریابی قرار داده است و امکاناتی مانند تحلیلگرهای آماری و افزایش دقت اندازه گیری اطلاعات، منجر به افزایش درصد موفقیت راهبردهای مارکتینگ شده است.
نظر شما چیست؟ در آینده باید انتظار چه تحولاتی را در دنیای بازاریابی داشته باشیم؟ نظرات خود را با ما و سایر خوانندگان اکوموتیو به اشتراک بگذارید.
