سپتیک تانک یکی از تجهیزات بسیار کاربردی در صنعت تصفیه فاضلاب است که برای جمع آوری فاضلاب، تصفیه ذرات جامد و انتقال و هدایت آنها به سیستم فاضلاب شهری کاربرد دارد. کاربرد این تانک ها با توجه به جنس بدنه و ظرفیت و شرایط محیط نصب متفاوت است و گاها به عنوان ایستگاه پمپاژ نیز استفاده میشوند. در ادامه با انواع سپتیک تانک، کاربرد، نحوه کار و مزایا و معایب آنها آشنا خواهید شد.
سپتیک تانک چیست؟
در فاضلاب های خانگی و ادرات و غیره وجود ذرات جامد منجر به گرفتگی لوله ها میشود و برای حل این مشکل لازم است ابتدا این ذرات تجزیه و تصفیه شوند. سپتیک تانک نوعی تانک با ساختار عمودی یا افقی است که درون زمین نصب شده و فاضلاب ابتدا وارد آن میشود. ذرات جامد فاضلاب های درون سپتیک تانک توسط باکتری های هوازی و بی هوازی تجزیه و تصفیه شده و به مایع تبدیل میشوند. در نتیجه بعد از ورود به لوله های شبکه فاضلاب منجر به گرفتگی آنها نخواهند شد.
سپتیک تانک ها همچنین از این طریق می توانند از جذب مواد آلاینده به چاه های جذبی جلوگیری کنند. لجن حاصل از تجزیه ذرات جامد درون فاضلاب از دستگاه تخلیه می گردد و فاضلاب های تصفیه شده از سمت دیگر تانک به شبکه فاضلاب شهری یا چاه جذبی وارد میشود.
اجزای سپتیک تانک
برخلاف سایر تجهیزات تصفیه فاضلاب، سپتیک تانک ساختار پیچیده ای ندارد و از اجزای بسیار ساده ای تشکیل شده است. به طوریکه در این دستگاه ها از اجزای الکتریکی استفاده نمیشود و اغلب آنها لوله و بافل ها هستند. از مهم ترین اجزای سپتیک تانک می توان به گزینه های زیر اشاره کرد:
- لوله و میانگیر ورودی برای ورود فاضلاب به تانک
- مخزن اولیه برای تجمع فاضلاب و ته نشینی ذرات جامد تصفیه شده
- دیوارجداکننده برای جلوگیری از ورود لجن و چربی فاضلاب مخزن اولیه
- مخزن ثانویه برای انباشته شدن فاضلاب بدون ذرات جامد
- لوله و میانگیر برای تخلیه فاضلاب
- لوله برای تخلیه بیوگازهای ایجاد شده در حین تصفیه
سپتیک تانک چگونه کار میکند؟
همان طور که اشاره شد، سپتیک تانک یکی از تجهیزات تصفیه فاضلاب است و برای تصفیه آب کاربرد ندارد. هدف اصلی در این تانک ها تجزیه ذرات بزرگ جامد درون فاضلاب و تصفیه آنها است. ساختار سپتیک تانک ها از دو بخش تشکیل شده است؛ بخش اول که کوچکتر است، برای جمع آوری ذرات جامد درون فاضلاب و بخش دوم برای ورود فاضلاب بدون ذرات جامد استفاده میشود. روند تصفیه در این دستگاه ها به صورت زیر است:
- فاضلاب حاوی ذرات جامد وارد بخش ابتدایی دستگاه میشود.
- باکتری های هوازی و بی هوازی ذرات جامد را تجزیه می کنند.
- باقی ماننده ذرات تجزیه شده به مرور در کف مخزن انباشته شده و تشکیل لجن می دهند.
- لایه هایی از چربی موجود در فاضلاب نیز در بخش ابتدایی تانک روی سطح تجمع پیدا می کند.
- بعد از گذشت زمان و ثابت ماندن فاضلاب در بخش ابتدایی، به مرور وارد بخش دوم که بزرگتر است میشوند.
- در بخش دوم امکان ورود ذرات جامد و لایه های چربی وجود ندارد.
- لجن بخش ابتدایی و لایه های چربی به مرور از دستگاه تخلیه میشود.
- فاضلاب بخش دوم وارد شبکه فاضلاب شهری یا چاه جذبی میشود.
بخش دوم سپتیک تانک ها می توانند به عنوان ایستگاه پمپاژ فاضلاب عمل کنند. به طوریکه فاضلاب طبقات منفی ساختمان ها را با فشار پمپ به بالا هدایت کنند تا وارد فاضلاب شهری شوند. سپتیک تانک های عمودی نقش ایستاگاه پمپاژ را در بسیاری از مکان ها ایفا می کنند.
انواع سپتیک تانک
سپتیک تانک ها از نظر ظرفیت، نحوه نصب و جنس بدنه با هم تفاوت چشمگیری دارند. ظرفیت این تانک ها با توجه به دبی فاضلاب تعیین می گردد و نحوه نصب و افقی یا عمودی بودن آنها نیز بر اساس نوع کاربردشان تعیین می گردد. جنس بدنه یکی از مهم ترین فاکتورها در دسته بندی انواع سپتیک تانک است. بر همین اساس می توان این تانک ها را در گروه های زیر دسته بندی کرد:
سپتیک تانک پلی اتیلن
سپتیک تانک پلی اتیلن یکی از رایج ترین و کاربردی ترین انواع تانک است که در محیط های صنعتی و خانگی مورد استفاده قرار میگیرند. این تانک ها که از مواد پلی اتیلنی تولید میشوند، پیش ساخته بوده و به همین دلیل نصب سریع و آسانی دارند. بعد از بررسی شرایط محیط و اندازه گیری دبی و غیره، ظرفیت تانک محاسبه و طراحی و ساخت آنها در کارخانه انجام میشود.
علاوه بر وزن سبک، سپتیک تانک های پلی اتیلنی نصب آسان و سریعی داشته و آب بندی آنها به خوبی انجام میشود.
سپتیک تانک بتنی
از دیگر انواع سپتیک تانک می توان به مدل های بتنی اشاره کرد که به دلیل قیمت ارزان در برخی از پروژه ها با استقبال مواجه میشوند. این نوع تانک به دو روش تولید میشود؛ بتن ریزی در محل و ساخت تانک و طراحی و تولید پیش ساخته در کارگاه دو شیوه تولید این تانک ها هستند. به دلیل زمان بر بودن بتن ریزی در محل، در اغلب مواقع این تانک ها به صورت پیش ساخته در کارگاه تولید میشوند. سپس با ماشین آلات مخصوص به محل انتقال یافته و نصب آن انجام میشود.
سپتیک تانک بتنی وزن سنگینی دارد و حمل و جا به جایی آن به سختی قابل انجام است. علاوه براین، آب بندی این نوع تانک به خوبی انجام نمیشود. علاوه براین، بتن در تماس با مواد شیمیایی و خورنده موجود در فاضلاب به مرور دچار تخریب شده و نیاز به ترمیم مداوم دارد.
سپتیک تانک فایبرگلاس
سپتیک تانک فایبرگلاس از دیگر انواع تانک های مورد استفاده برای محیط هایی است که دبی فاضلاب آنها کم است. فایبرگلاس به اندازه مواد پلی اتیلنی و بتنی در برابر فشار و ضربه مقاومت ندارد و به همین دلیل در ظرفیت های پایین تولید میشوند.
از مزایای این نوع سپتیک تانک می توان به مقاومت بالا در برابر تماس با مواد خورنده و شیمیایی درون فاضلاب اشاره کرد. علاوه براین، وزن سبکی داشته و به صورت پیش ساخته براحتی به محل انتقال یافته و نصب میشوند. علاوه براین، تانک های فایبرگلاس را می توان از جای خود خارج و در محیط جدید نصب کرد.
بهترین نوع سپتیک تانک کدام است؟
با توجه به ویژگی ها و مزایا و معایب هر یک از انواع سپتیک تانک می توان گفت، بیشترین کاربرد را نوع پلی اتیلنی دارند. چون این نوع سپتیک تانک وزن سبکی داشته و قابلیت جا به جایی بسیار آسانی دارد. علاوه براین، در ظرفیت های مختلف قابل تولید هستند و فشار خاک و محیط اطراف و فاضلاب داخلی تاثیر منفی بر جداره آنها نخواهد داشت.
از دیگر مزایای سپتیک تانک های پلی اتیلنی می توان به مقاومت بالا در برابر تماس با مواد خورنده و شیمیایی درون فاضلاب اشاره کرد. همچنین لازم به ذکر است، نوسانات دمایی نیز تاثیری بر استحکام بدنه و جداره های این تانک ها ندارند.
کاربرد سپتیک تانک چیست؟
از مهم ترین موارد کاربرد سپتیک تانک ها می توان به گزینه های زیر اشاره کرد:
- بالانس و پمپاژ فاضلاب طبقات منفی ساختمان ها و هدایت آنها به فاضلاب شهری
- پیش تصفیه فاضلاب خانگی، اداری و صنعتی و غیره
- کاهش بار آلی فاضلاب با تصفیه مقدماتی
- ذخیره سازی فاضلاب در مخازن متعادل سازی
- ذخیره سازی و تصفیه فاضلاب قبل از ورود به چاه های جذبی
- تصفیه مقدماتی فاضلاب کارگاه ها و کمپ های آموزشی و نظامی
نحوه محاسبه ظرفیت سپتیک تانک
یکی از مهم ترین تفاوت های موجود در سپتیک تانک ها، ظرفیت آنها است. قبل از طراحی و ساخت این تانک ها، ابتدا لازم باید دبی فاضلاب محاسبه شود و بر همین اساس ظرفیت تعیین گردد. دبی فاضلاب را با توجه به نوع کاربری ساختمان و تعداد نفرات حاضر در آن می توان محاسبه کرد که جدول ویژه ای برای آن ارائه شده است. پس از محاسبه دبی، ظرفیت مخزن را حدود ۲۰۰۰ لیتر بیشتر در نظر میگیرند تا در شرایط اضطراری دچار سرریز نشود.
افزایش راندمان سپتیک تانک
راندمان و کارایی سپتیک تانک ها به فاکتورهای متعددی بستگی دارد و توجه به آنها می تواند طول عمر آنها را نیز افزایش دهد. یکی از مهم ترین عوامل، تناسب ظرفیت مخزن تانک با دبی فاضلاب ورودی است. این عامل در مرحله ساخت و خرید سپتیک تانک باید مورد توجه قرار گیرد. علاوه براین، زمان استاندارد برای تخلیه لجن موجود در تانک و تمیز کردن سطح و لایروبی آنها نیز به شدت بر کارایی و عملکرد تاثیرگذار است.
برای تصفیه بهتر فاضلاب در سپتیک تانک، لجن تولیدی در بخش ابتدایی آن نباید به طور کامل تخلیه شود. چون این لجن ها حاوی باکتری های هوازی و مواد مغذی برای رشد و تکثیر آنها بوده و روند حذف مواد آلی را با سرعت بالاتری انجام می دهند.
جمع بندی
سپتیک تانک یا گند انبار نوعی تانک با بدنه پلی اتیلنی، بتنی یا فایبرگلاس است که درون زمین قرار گرفته و فاضلاب را جمع آوری می کنند. مواد جامد درون فاضلاب در بخش ابتدایی این تانک ها توسط میکروارگانیسم ها تجزیه شده و مانند لجن در کف مخزن انباشته میشوند. فاضلاب بدون لایه های چربی و ذرات جامد به بخش بعدی تانک انتقال یافته و تخلیه میشود.
