هانیه حقیقی؛ کارشناس ارتباطات مرکز نوآوری و تحول دیجیتال اتاق بازرگانی تهران:
از آنجا که، بخش اعظمی از اعضای اتاق بازرگانی تهران شرکتهای متقدم و صنایع بزرگ هستند که لازم است ارتباط مشخص و ساختاریافته‌ای با بخش نوآوری صنعت و استارت‌آپ‌ها و شرکتهای متوسط داشته باشند و از سوی دیگر، شرکتهای HiGH TECH و فناورپایه نیز نیاز دارند راه نفوذ به صنایع بزرگ را پیدا کرده و فعالیت‌های نوآورانه خود را در آنها ترویج داده و از این طریق بازار خود را گسترش دهند، اتاق بازرگانی تهران، همکاری با دولت با هدف بهبود شرایط کسب‌وکارها را در دستور کار خود قرار داد.
بر همین اساس، پس از بررسی فضای اقتصادی، وضعیت بخش خصوصی و اکوسیستم نوآوری می‌بینیم که عمدتا عدم سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری، عدم نفوذ فناوری در صنایع سنتی و لزوم توانمندسازی نیروی کار نسل zبا هدف توسعه منابع انسانی کسب‌وکارها از مهمترین مسائلی است که بدنه اقتصادی کشور و بخش خصوصی با آنها مواجه است.
حل این مسائل نیازمند تغییر رویکرد و تغییر مسیر به سمت تعامل با دولت در جهت هدفمند کردن مالیات‌ها، به‌همرسانی عرضه و تقاضای فناوری و آموزش هدفمند نیروی کار نسل Z بود که در نهایت منجر به افزایش تعداد اعضای نوآور و فناور اتاق و رفع و تسهیل موانع موجود می‌شد.
از این رو، اتاق بازرگانی تهران به عنوان محور این فرآیند، با برنامه‌ریزی و ساختاربندی، حکمرانی وضعیت موجود را در دست گرفت. در این فرآیند نیاز به مشارکت سایر فعالان اثرگذار اکوسیستم اقتصادی از قبیل وزارتخانه‌ها، معاونت علمی و اقتصاد دانش‌بنیان، سازمان امور مالیاتی کشور، صنایع بزرگ و شرکتهای فناورپایه و SME ها بود.
در ادامه این مسیر، مرکز نوآوری و تحول دیجیتال اتاق تهران به‌عنوان یکی از واحدهای اجرایی این پروژه، بررسی قوانین موجود در کشور در حوزه حمایت از کسب‌وکارها را با بهره‌گیری از مشاوران در زمینه‌های مختلف، آغاز کرد. در نهایت با هدف استانداردسازی مطالبات از دستگاه‌های اجرایی، بازارسازی برای شرکتهای دانش‌بنیان، افزایش امکان سرمایه‌گذاری در شرکتهای دانش‌بنیان، ارتقای فرهنگ تحقیق و توسعه در کسب‌وکارها و بهره‌مندی از اعتبارات مالیاتی به‌عنوان خلاهای قانونی، تعامل اتاق‌ها، دولت، کسب‌وکارهای بزرگ و متقدم و SME ها را در قالب آیین‌نامه‌های قانون جهش تولید دانش‌بنیان پیشنهاد کرد.
در کنار به‌همرسانی عرضه و تقاضای فناوری، ارائه پیش‌نویس‌های پیشنهادی ماده‌های قانون جهش تولید دانش‌بنیان و ماده قانون‌های آن، آموزش هدفمند، جذب و استخدام نیروی کار نسل Z ، راهبری تسهیلات دولتی توسط اتاق بازرگانی تهران به‌عنوان نماینده بخش خصوصی از نتایجی بود که در نتیجه این اقدام حاصل شد.
راهبری تسهیلات دولتی
با توجه به رویدادهای به‌همرسانی که در مرکز نوآوری برگزار شد و نتایج مثبتی از قبیل تبادل فناوری، نحوه تامین مالی و خدمات سرمایه‌گذاری در پی داشت، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، راهبری بودجه‌های در نظر گرفته شده در تبصره ۱۸ قانون بودجه مختص پروژه‌های هوشمندسازی را بر مبنای الگوی PPA به مرکز نوآوری و تحول دیجیتال اتاق تهران محول کرد.
در پی این همکاری مشترک و با هدف حمایت از پروژه‌های هوشمندسازی در بخش معدن و صنایع معدنی، نشستی با حضور دست‌اندرکاران و فعالان این حوزه در اتاق بازرگانی تهران برگزار شد.
فرزین فردیس، عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی تهران در رابطه با اهمیت این همکاری گفت: «ایجاد ارتباط میان شرکتهای متقدم اقتصادی و شرکتهای فعال در حوزه فناوری‌های نوپدید همواره از مسائل مهم اتاق بازرگانی بود. همه ما می‌دانیم که بخش‌های مهمی از اقتصاد کشورمان بر پایه مجموعه‌ها و زنجیره‌های ارزش متقدم مانند حوزه‌های پتروشیمی، معدن، فولاد، مس و آلومینیوم استوار است. صنایعی که سهم بزرگ‌تری در تولید ناخالص داخلی دارند.»
این عضو شورای راهبردی مرکز نوآوری و تحول دیجیتال ادامه داد: «در فضای نوآوری کشور هم تا چندی پیش، مجموعه‌های استارت‌آپی، در موج اول مورد توجه قرار گرفتند. گرچه این روزها مورد بی‌مهری واقع شدند و هنگامی که پای یاری رساندن به این استارت‌آپ‌ها به میان می‌آید کمتر کسی کاری برای آنها می‌کند. در هرحال، آنچه مغفول مانده ارتباط میان این مجموعه‌هاست و اگر ما برای اینکه تحولی در شرکتهای بزرگ‌تر به‌وجود آورده و بهره‌وری، تنوع محصولات، پاسخگویی و مشتری‌مداری آنها را افزایش دهیم، بتوانیم از مجموعه‌های چابک‌تر، کوچک‌تر و نوآور استفاده کنیم، اقدام ارزشمندی انجام داده‌ایم.»
این عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران اظهار کرد: «برای همین در مرکز نوآوری و تحول دیجیتال اتاق تهران یکی از اصلی‌ترین اهدافی که دنبال می‌شود بر این مبناست که چگونه بین این بخش‌ها ارتباط برقرار کرده و رسالت‌های سه‌گانه اتاق که یکی از آنها شبکه‌سازی و توانمندسازی است را از این منظر انجام دهیم.»
تعامل میان دولت و بخش خصوصی
ایده این تعامل و همکاری در وزارت ارتباطات شکل گرفت، سپس طی مذاکره و گفت‌وگو با مرکز نوآوری و تحول دیجیتال این موضوع پخته شد. در ادامه، پیرامون اینکه چگونه می‌توانیم با مجموعه‌ای از ابزارها کمک کنیم این ارتباط از گفت‌وگوهای ساده فراتر رود و در قالب یکسری پروژه یا پایلوت این ارتباطات را مستحکم‌تر کرده و منجر به یکسری تجربیات موفق کنیم تا الگویی برای سایر فعالان حوزه صنعت کشور شود، تصمیماتی گرفته شد.
فرآیند چگونه پیش رفت؟
پس از برگزاری این نشست، بر اساس نقشه راه تبیین شده طی انتشار یک فراخوان عمومی در سایت مرکز نوآوری و تحول دیجیتال از صاحبان صنعت و همچنین تکنولوژی که متقاضی استفاده از این تسهیلات بودند، دعوت به عمل آمد که در ابتدا مشخصات کامل شرکت و محصول خود را ارائه دهند. سپس کمیته تخصصی مشترک وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و مرکز نوآوری و تحول دیجیتال اتاق تهران RFIهای واجد صلاحیت را شناسایی کرد.
به منظور بررسی بیشتر طرح‌های ارسال شده توسط شرکتهای فناور در گام نخست فراخوان «حمایت از طرح‌های تحول دیجیتال در صنایع معدنی با اولویت فناوری هوش مصنوعی»، مجموعه جلساتی با شرکت‌ها برگزار شده و از میان ۲۲ شرکت فناور که در گام نخست شرکت کرده‌بودند، در غربالگری اولیه با ۱۵ شرکت واجد شرایط، مصاحبه انجام شد.
هدف این مصاحبه‌ها، کسب اطلاعات بیشتر در مورد طرح‌های ارسالی و شرکتهای متقاضی و همچنین تشریح دقیق رویه فراخوان بود. به صورت کلی در این سلسله جلسات، موضوعاتی نظیر «شرایط فنی پروژه‌ها»، «تجربیات شرکت‌ها در پیاده‌سازی و اجرای طرح‌ها»، «چالش‌های فنی و غیرفنی در پیاده‌سازی طرح‌ها»، «نیازمندی‌ها برای پیاده‌سازی طرح‌ها» و همچنین «سوابق و وضعیت شرکت» مورد بحث قرار گرفت.
نقش برجسته مرکز نوآوری و تحول دیجیتال اتاق تهران
رئیس مرکز نوآوری و تحول دیجیتال اتاق تهران در رابطه با این مقوله اظهار کرد: با بررسی لیست شرکتهای fortune مشاهده می‌کنیم که با گذشت ۲۰ سال، دیگر اثری از شرکت‌هایی که زمانی در زمره برترین‌های این لیست بودند وجود ندارد و جای آنها را شرکتهای دیجیتال بهره‌مند از تکنولوژی‌های روز دنیا گرفته‌اند.
سحر بنکدارپور بیان کرد: «از این رو، هر فعال اقتصادی باید بداند که لازم است به سمت نوآوری و تحول دیجیتال حرکت کند در غیر این‌صورت کسب‌وکارش با چالش مواجه خواهد شد. قطعا کداک و نوکیا فکر نمی‌کردند که روزی عظمت خود را در مقابل تکنولوژی ببازند.»
او در رابطه با این همکاری اظهار کرد: «در این پروژه مقرر شده شرکتهای فعال بخش خصوصی که با اولویت هوش مصنوعی در حوزه تحول دیجیتال و کاربردی‌سازی صنعت فعالیت می‌کنند، این امکان را داشته باشند که به منابعی در قالب وام‌های بلندمدت با بهره پایین دسترسی داشته باشند.»
بنکدارپور ادامه داد: «با توجه به نقش مرکز نوآوری و تحول دیجیتال به‌عنوان کنشگر مرزی در بازی تحول دیجیتال، هم ادبیات کردن صنایع سنتی و اکوسیستم نوآوری، تلاش کردیم به شناسایی پتانسیل‌های موجود در این حوزه کمک کنیم.»
او افزود: «بنابراین، از طریق انتشار فراخوان عمومی و با تمرکز بر جامعه هدف اتاق در مرحله نخست و همچنین همکاری در فرآیند ارزیابی ثبت‌نام‌ها این کار انجام شد.»
بنکدارپور تاکید کرد: «این تسهیلات در صورت به‌همرسانی دو بازیگر اصلی این اکوسیستم یعنی مریخی‌ها و ونوسی‌ها و برای انجام پروژه‌های تحول دیجیتال اعطا خواهد شد.»
او افزود: «در این راستا، پروژه‌های تحول دیجیتال در بخش معدن و صنایع معدنی، با اولویت فناوری هوش مصنوعی را در دستور کار قرار داده و طی برگزاری نشستی با حضور فعالان حوزه‌های معدن و فناوری به معرفی این فراخوان و تشریح این همکاری پرداختیم.»
بنکدارپور اظهار کرد: «در حال حاضر مرحله نخست فراخوان که روی سایت مرکز نوآوری و تحول دیجیتال اتاق بازرگانی تهران قرار گرفته بود به انجام رسیده است و فرآیند در حال پیگیری است و به زودی نشست اصلی این رویداد و فراخوان ثانویه منتشر خواهد شد.»
رئیس مرکز نوآوری و تحول دیجیتال اتاق تهران با تاکید بر اینکه، دغدغه اصلی در حوزه هوشمندسازی این است که بتوانیم روی صنایعی که نقش زیادی در اقتصاد کشور دارند، اثرگذاری خوبی داشته باشیم، گفت: «رقابت‌پذیری در صنایع در سراسر دنیا در حوزه کارایی و بهره‌وری وجود دارد و صنایع از فرآیند سنتی خود فاصله گرفته‌اند. بنابراین اگر بتوانیم این دست فعالیت‌ها را تقویت و از این شرکت‌ها حمایت کنیم می‌توانیم امیدوار باشیم که اتفاق خوبی برای کشور بیفتد.»
مدیرکل توسعه فناوری و تحول دیجیتال وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز در رابطه با این همکاری مشترک با بیان اینکه، برای حمایت از صنعت و اکوسیستم نوآوری و تخصیص منابع موجود و با توجه به نقش برجسته مرکز نوآوری و تحول دیجیتال اتاق تهران در به‌همرسانی عرضه و تقاضای فناوری و جذب سرمایه در اکوسیستم اقتصادی کشور، اقدام به این همکاری کرده‌ایم، گفت: «این پروژه مشترک با اتاق بازرگانی تهران حدود ۸ ماه است که مطرح و ساز وکارها شفاف شده است و با توجه به اینکه دو طرف عرضه و تقاضا در اتاق بازرگانی در دسترس هستند، تصمیم بر آن شد فرآیندی در ۳ گام تبیین شده و در گام نخست از طریق شناسایی مسائل و طرح‌های شرکتهای متقاضی است این کار را پیش ببریم.»
حسین خسروپور ادامه داد: «گام نخست این پروژه انجام شد و در گام بعدی کمک خواهیم کرد که این صنایع بتوانند به خواسته دقیق خود از شرکت‌ها برسند. در گام سوم با همکاری مرکز نوآوری و تحول دیجیتال اتاق بازرگانی تهران و سایر همکاران شرکت‌ها را ارزیابی کرده و سپس حمایت‌ها را برای پروژه‌های هوشمندسازی اعمال می‌کنیم.»
او افزود: «با توجه به اینکه، فراخوان این فرآیند آغاز شده است متقاضیان باید توجه داشته‌باشند شرکت‌هایی که در گام نخست در این فراخوان مشارکت کنند، می‌توانند در مراحل بعدی نیز حضور یافته و تا انتهای کار از حمایت‌های این طرح بهره‌مند شوند.»
گزارشی از روند همکاری
حضور مرکز نوآوری و تحول دیجیتال اتاق تهران در سلسله نشست‌های هوشمندسازی صنایع با محوریت الزامات و رویکردهای توسعه معدن هوشمند و بررسی مسائل و الزامات هوشمندسازی در بخش معدن، تجربیات جهانی هوشمندسازی معدن، اپراتورهای هوشمندسازی معدن و توانمندی‌های آنها، و الگوی تأمین مالی، تنظیم‌گری و مشارکت در هوشمندسازی معدن از دیگر دستاوردهای این همکاری مشترک موفق است.
رئیس مرکز نوآوری و تحول دیجیتال اتاق بازرگانی تهران به دلیل تجربه موفق همکاری مشترک دولت و بخش خصوصی در راهبری تسهیلات تبصره ۱۸ قانون بودجه به عنوان سخنران کلیدی در این نشست، با بیان اینکه اتاق بازرگانی تهران در یک دهه گذشته همگام با تغییرات تکنولوژی و فناوری‌های روز دنیا تغییر کرد، گفت: «مرکز نوآوری و تحول دیجیتال اتاق تهران حلقه واسطی میان کسب‌وکارهای سنتی و اکوسیستم نوآوری است و سعی ما در مرکز نوآری بر این است که با ایجاد تعامل میان این دو بخش به نفوذ فناوری در صنایع کمک کنیم.»
وی تصریح کرد: «برای تحقق این امر اقدامات متعددی را انجام دادیم. بهره‌مندی از ماده ۲ و ۳ قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار که صراحتا به تعامل و هم‌اندیشی دولت با بخش خصوصی تاکید دارد یکی از این اقدامات است که بر اساس آن اتاق بازرگانی توانست نقش مهمی در تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان و به‌ویژه ماده ۱۱ این قانون ایفا کند.»
بنکدارپور ادامه داد: «برای معرفی ماده ۱۱ قانون جهش تولید دانش‌بنیان و بندهای آن اقدامات متعددی در قالب برگزاری رویدادهای جذب سرمایه و تبادل فناوری، نشست و کارگاه‌های آشنایی با نحوه بهره‌مندی از اعتبار مالیالتی در دستور کار مرکز قرار دادیم. این اقدامات از این جهت که بتوانیم در بحث تسهیلات تبصره ۱۸ با دولت همکاری کنیم، اثربخش بوده است.»
وی اظهار کرد: «طی جلساتی که با آقای خسروپور داشتیم و در رابطه با پروژه هوشمندسازی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاهات باهم جلساتی را برگزار کردیم و از معدود همکاری‌های مشترک و موفق میان دولت و بخش خصوصی قلمداد می‌شود.»
بنکدارپور افزود: «شرکتهای فعال در این حوزه در فراخوان این رویداد شرکت کردند و در چندیدن مرحله غربالگری انجام شد و از بین ۲۱ طرح اولیه ۱۵ طرح انتخاب و پس از برگزاری جلسات منتورینگ ۹ طرح نهایی شد. در ارزیابی‌ها حساسیت زیادی وجود داشت و در نظر داریم در انتها تبادل فناوری اتفاق بیفتد و اگر قرار است تسهیلاتی به کسب‌وکارها اعطا شود به آن فرآیند تخصیص داده شود.»
محورهای فراخوان
با توجه به اینکه یکی از اهداف این جلسات، سنجش وضعیت پروژه‌ها و چالش‌ها برای تهیه «درخواست پروپوژال» برای مرحله بعدی فراخوان بوده است، محورهای کلی زیر شناسایی شد:
محور اول: اکتشاف معادن
در مطالعات پیش از انتشار فراخوان، حوزه اکتشاف به عنوان نقطه شروع تحول دیجیتال در بخش معدن و صنایع معدنی شناسایی شده و در طرح‌های ارسالی در مرحله نخست نیز این حوزه بیشترین طرح‌ها را به خود اختصاص داده بود. برگزاری این جلسات نیز تائید کرد که حوزه اکتشاف به دلایلی از جمله «سهولت در نصب و پیاده‌سازی»، «عدم نیاز به زیرساخت و تجهیزات (نسبت به سایر حوزه‌ها)»، «پذیرش بهتر از سمت صنایع»، «ریسک پیاده‌سازی کمتر» و همچنین وجود تیم‌های مناسب، یکی از محورهای اصلی به حساب می‌آید.
برخی شرکت‌ها در حوزه اکتشاف توانایی داشته و حتی تعدادی سابقه اجرای پروژه در این زمینه را نیز داشته‌اند.
محور دوم: ایمنی معادن
معادن یکی از مناطق پر‌خطر برای نیروی انسانی به حساب می‌آیند و متاسفانه در سال‌های اخیر، تلفات انسانی بسیاری در این بخش در کشور داشته‌ایم. تعداد محدودی از متقاضیان توان فنی مناسبی در این حوزه داشتند.
محور سوم: هوشمندسازی واحدهای فرآوری
به صورت کلی، هوشمندسازی واحدهای فراوری شامل طیف گسترده‌ای از خدمات از طریق بکارگیری سنسور‌های مختلف، جمع آوری اطلاعات، تجزیه و تحلیل داده‌ها با هوش مصنوعی و ارائه خروجی برای مدیریت و کنترل فرآیند‌هاست. برخی شرکتهای متقاضی در این زمینه فعالیت می‌کنند و سابقه پیاده‌سازی و اجرای چنین طرح‌هایی را در کارنامه خود دارند.
بر اساس این گزارش، هزینه بالای پیاده‌سازی، پذیرش دشوار از سمت صنایع، نیاز به زیرساخت مناسب، امنیت و دیربازده بودن طرح‌ها برخی از چالش‌های این محور به حساب می‌آیند.
محور چهارم: سیستم‌های پایش و مدیریت ناوگان
بهره‌وری فرآیند استخراج به صورت مستقیم با وضعیت ماشین‌آلات و پایش و مدیریت ناوگان ارتباط دارد. برخی شرکتهای حاضر در این فراخوان سابقه اجرایی مناسب و آمادگی برای اجرای پروژه‌های بیشتر را دارند. یکی از چالش‌های این بخش، قدیمی بودن ماشین‌‌الات معدنی است که پیاده‌سازی چنین سیستم‌هایی را دشوار می‌کند. این شرکت‌ها معتقد هستند که با نصب سنسور‌های مورد نظر، تا حد قابل توجهی می‌توانند این پروژه‌ها را ممکن سازند.
سایر پروژه‌ها
علاوه بر محورهای بالا، پروژه‌هایی نظیر پایش حجم بار تراک‌ها و پایش حجم توده‌ها با فناوری لیزر سه بعدی و هوش مصنوعی، شناسایی قطعات فلزی (ناخن‌های شاول) در میان خاک معدن و همچنین سیستم پایش راننده از موضوعات جالب توجه بود که می‌تواند فرصتی برای بخش معدن و توسعه فناوری هوش مصنوعی باشد.
موضوع نگهداری و تعمیرات پیش‌بینانه نیز از جمله موضوعاتی بود که هم به صورت مستقیم و هم به عنوان بخشی از پروژه‌ها در محورهای سوم و چهارم وجود دارد.
پروژه هوشمندسازی واحد احیا آهن اسفنجی نیز از جمله پروژه‌هایی است که هرچند در انتهای زنجیره ارزش بخش معدن به حساب می‌آید اما قابلیت اجرا و پیاده‌سازی داشته و از پروژه‌های ارزشمند به حساب می‌آید.
در ادامه چه خواهد شد؟
تهیه و تدوین پروپوزال در مرحله بعد، بر اساس این طرح‌ها و محور‌ها با همکاری شرکتهای معدنی و همچنین کمیته مشترک مرکز نوآوری و تحول دیجیتال و وزارت ارتباطات انجام خواهد شد و شرکتهای حاضر در فراخوان می‌توانند نسبت به ارسال پروپوزال‌‌های خود برای صنعت در مرحله دوم فراخوان اقدام کنند. پس از مرحله دوم فراخوان، ارزیابی پروپوزال‌‌ها و شرکت‌ها برای دریافت تسهیلات و سایر حمایت‌ها توسط کمیته مشترک انجام خواهد شد.
منبع: آینده‌نگر
