قوی سیاه ( Black Swan )

قوی سیاه چیست؟

قوی سیاه یک رویداد غیرقابل پیش بینی و فراتر از انتظارات معمول از یک موقعیت است و پیامدهای بالقوه شدیدی دارد.

رویدادهای قوی سیاه به نادر بودن و تاثیرات مخرب شدید شناخته می­شوند و معمولا علی رغم این که غیر قابل پیش­بینی هستند، دیگران اصرار زیادی دارند که باید از قبل احتمال وقوع این رویدادها می­رفته است.

نکات کلیدی

• قوی سیاه یک رویداد بسیار نادر با عواقب شدید است.
• نمی­توان از قبل آن را پیش­بینی کرد، گرچه بعد از این که رخ داد، عده بسیاری به دروغ ادعا می­کنند که باید قابل پیش­بینی می­بود.
• رویدادهای قوی سیاه می­توانند با تاثیرگذاری منفی بر بازارها و سرمایه ­گذاری­ ها، آسیب­ های فاجعه­ باری به اقتصاد وارد کنند. اما حتی استفاده از مدل­ سازی قوی هم نمی­تواند جلوی وقوع رویداد قوی سیاه را بگیرد.
• اتکا به ابزارهای استاندارد پیش­بینی می­تواند با گسترش ریسک و ارائه امنیت کاذب، هم در پیش­ بینی شکست خورده و هم به طور بالقوه آسیب پذیری در برابر قوهای سیاه را افزایش دهد.
• این اصطلاح با کتاب «قوی سیاه» اثر نسیم طالب رایج شد.

شناخت قوی سیاه

این اصطلاح توسط نسیم نیکلاس طالب، استاد حوزه مالی، نویسنده و تاجر سابق وال استریت رایج شد. طالب در کتابی در سال 2007 و قبل از رویدادهای بحران مالی 2008، در مورد رویداد قوی سیاه نوشت. طالب بر این باور است که از آنجا که رویدادهای قوی سیاه به دلیل نادر بودن، غیرقابل پیش­بینی اند و در عین حال پیامدهای فاجعه باری دارند، چه اتفاق بیفتند یا نه، مهم است که همیشه احتمال رخدادشان را در نظر بگیرید و سعی کنید برنامه ­ریزی­ های خود را بر این اساس انجام دهید. برخی بر این باورند که تنوع بخشی می­تواند خطرات رویدادهای قوی سیاه را کاهش دهد.

نکته: طالب بعدها با استفاده از بحران مالی 2008 و ایده رویدادهای قوی سیاه استدلال کرد که اگر به سیستم­های ناکارآمد اجازه شکست داده شود، آن­ها را در برابر فاجعه رویدادهای قوی سیاه در آینده تقویت می­شوند. او همچنین معتقد است که سیستم­های محافظت شده و مصون از خطر، در نهایت در مواجهه با رویدادهای نادر و غیرقابل پیش­بینی، آسیب پذیری بیشتری نسبت به خسارت­های فاجعه بار دارند.

طالب رویداد قوی سیاه را چنین توصیف می­کند که:

1. آنقدر نادر است که حتی احتمال وقوع آن مشخص نیست.
2. در صورت وقوع، تاثیر فاجعه باری دارد.
3. با نگاه به گذشته، معمولا به گونه­ای توضیح داده می­شود که گویی قابل پیش بینی بوده.

ملاحظات خاص

طالب ادعا می­کند که ابزارهای استاندارد احتمال و پیش­بینی، مانند توزیع نرمال، در رابطه با رویدادهای بسیار نادر به کار نمی ­آیند. زیرا این ابزارها به جمعیت بزرگ و اندازه نمونه­ های گذشته بستگی دارند و همان طور که پیداست، برای رویدادهای نادر در دسترس نیستند. برون­یابی و استفاده از آمار بر اساس مشاهدات رویدادهای گذشته، به درد پیش­بینی قوهای سیاه نمی­خورد و حتی ممکن است ما را در برابر آن­ها آسیب­ پذیرتر کند.

آخرین جنبه کلیدی قوی سیاه این است که به عنوان یک رویداد مهم تاریخی، ناظران مشتاق اند تا آن را پس از وقوع توضیح داده و راجع به چگونگی پیش­بینی آن نظریه­ پردازی کنند. با این حال، چنین گمانه­ زنی­ ها در واقع به پیش­بینی قوهای سیاه آینده کمک نمی­کند، زیرا قوی سیاه می­تواند هر چیزی، از بحران اعتباری گرفته تا جنگ باشد.

نمونه­هایی از رویدادهای قوی سیاه گذشته

سقوط بازار مسکن ایالات متحده در طول بحران مالی 2008، یکی از جدیدترین و شناخته شده ­ترین رویدادهای قوی سیاه است. تاثیر این سقوط، فاجعه بار و جهانی بود و تنها تعداد کمی از افراد قادر به پیش­بینی وقوع آن بودند.

همچنین در سال 2008، زیمبابوه با بالاترین نرخ تورم یعنی بیش از 79.6 میلیارد درصد، بدترین اَبَرتورم قرن 21م را تجربه کرد. پیش­بینی تورمی در این میزان تقریبا غیرممکن است و به راحتی می­تواند یک کشور را از نظر مالی ویران کند.

حباب دات کام در سال 2001، از دیگر رویدادهای قوی سیاه است که شباهت­ هایی به بحران مالی سال 2008 دارد. آمریکا رشد اقتصادی سریع و افزایش ثروت خصوصی را شاهد بود؛ تا این که اقتصاد، به طور فاجعه باری سقوط کرد. اینترنت از نظر استفاده تجاری در ابتدای راه خود بود و صندوق­های سرمایه ­گذاری مختلف، در شرکت­های فناوری با ارزش­گذاری­ های اغراق شده و بدون کشش بازار، سرمایه­ گذاری می­کردند. زمانی که این شرکت­ها سقوط کردند، سرمایه ­ها به شدت ضربه خوردند و این ریسک نزولی به سرمایه­ گذاران منتقل شد. از آنجا که حوزه دیجیتال جدید بود، پیش­ بینی این فروپاشی تقریبا غیرممکن بود.

به عنوان مثالی دیگر در سال 1998، صندوق پوشش ریسکِ مدیریت سرمایه بلندمدت (LTCM)، در نتیجه اثر موجی ناشی از نکول بدهی دولت روسیه، به زمین زده شد.

یک مثال جدیدتر می­تواند ظهور ویروس COVID-19 باشد که باعث ایجاد یک بیماری همه ­گیر جهانی در بهار 2020 شد و بازارها و اقتصاد جهانی را در سراسر جهان مختل کرد.

چرا به این رویداد، قوی سیاه می­گویند؟

از آنجا که بیشتر قوها سفیدند، قوی سیاه موجودی نادر محسوب می­شود. در واقع، داستان از این قرار است که زمانی تصور می­شد که قوهای سیاه اصلا وجود ندارند، تا این که سرانجام یکی از آن­ها کشف شد. درسی که از این داستان می­گیریم این است که: آن چه که به عنوان رویدادی بسیار نادر در نظر می­گیریم، شاید رایج­تر از آن باشد که تصورش را می­کردیم.

رویداد قوی خاکستری چیست؟

رویداد قوی خاکستری یک رویداد استثنایی است، اما احتمال وقوع آن بیشتر از قوی سیاه است. در نتیجه، امکان پوشش ریسک و آمادگی برای قوی خاکستری نسبت به قوی سیاه بیشتر است.