اوراق قرضه (Bond)

تعریف

اوراق قرضه ابزاری با درآمد ثابت است که نشان دهنده وامی است که سرمایه گذار به وام گیرنده (معمولاً شرکتی یا دولتی) داده است. اوراق قرضه را می توان همچون سند بدهکاری در بین وام دهنده و وام گیرنده در نظر گرفت که جزئیات وام و قسط های آن را شامل می شود. اوراق قرضه به‌وسیله شرکت ها، شهرداری ها، ایالت ها و دولت های مستقل برای تامین مالی پروژه ها و عملیات استفاده می شود. صاحبان اوراق قرضه بدهکاران یا طلبکاران ناشر هستند.

جزئیات اوراق قرضه، دربردارنده تاریخ پایان مهلتی است که اصل وام باید به صاحب اوراق پرداخت شود و معمولاً شرایط پرداخت های سود متغیر یا ثابتی را شامل می شود که به وسیله وام گیرنده انجام می گیرد.

 

نکات کلیدی

• اوراق قرضه واحدهایی از بدهی شرکت ها هستند که به وسیله شرکت ها منتشر شده و مانند دارایی های قابل‌معامله، به اوراق بهادار تبدیل می شوند.
• اوراق قرضه را ابزار با درآمد ثابت می نامند، زیرا اوراق قرضه از دیرباز نرخ بهره ثابت (کوپن) را به بستانکاران پرداخت می کردند. نرخ بهره متغیر یا شناور نیز در حال حاضر بسیار رایج است.
• قیمت اوراق قرضه با نرخ بهره همبستگی معکوس دارد: قیمت اوراق با بالا رفتن نرخ‌ها کاهش می یابد و بالعکس.
• اوراق قرضه دارای تاریخ سررسید هستند که در آن زمان باید اصل مبلغ به طور کامل بازپرداخت شده یا در خطر نکول قرار گیرد.

 

ناشران اوراق قرضه

دولت ها (در همه سطوح) و شرکت ها معمولاً برای وام گرفتن، از اوراق قرضه استفاده می کنند. دولت ها باید برای جاده ها، مدارس، سدها یا زیرساخت های دیگر، بودجه تامین کنند. هزینه های ناگهانی جنگ نیز ممکن است نیاز به جمع آوری بودجه را ایجاب کند.

شرکت ها نیز اغلب برای توسعه کسب و کار خود، خرید ملک و تجهیزات، انجام پروژه های سودآور، تحقیق و توسعه یا استخدام کارمندان، وام می گیرند. مشکلی که سازمان های بزرگ با آن مواجه اند این است که معمولاً به پولی نیاز دارند که آنچه که بانک های معمولی می توانند تامین کنند، بسیار بیشتر است.

اوراق قرضه به بسیاری از سرمایه گذاران فردی اجازه می دهند تا نقش وام دهنده را به عهده بگیرند و بدین گونه برای این مشکل راهکار ارایه می دهند. در واقع، بازارهای بدهی عمومی به هزاران سرمایه گذار اجازه می دهند که هر کدام بخشی از سرمایه مورد نیاز را قرض دهند. علاوه بر این، بازارها به وام دهندگان این امکان را می دهند که مدت ها پس از افزایش سرمایه سازمان صادرکننده اصلی، اوراق قرضه خود را به سرمایه‌ گذاران دیگر فروخته یا اوراق قرضه را از افراد دیگر بخرند.

 

طرز کار اوراق قرضه

اوراق قرضه، که معمولاً اوراق بهادار با درآمد ثابت نامیده می شوند، یکی از طبقات اصلی دارایی اند و مانند سهام (حقوق صاحبان سهام) و معادل های نقدی، از مواردی هستند که سرمایه گذاران فردی معمولاً با آن آشنایی دارند.

بسیاری از اوراق قرضه شرکتی و دولتی به صورت عمومی معامله می شوند. بقیه فقط در خارج از بورس یا به صورت خصوصی بین وام گیرنده و وام دهنده معامله می شوند.

هنگامی که شرکت ها یا سایر نهادها برای تامین مالی پروژه های جدید، حفظ عملیات جاری یا تامین مالی مجدد بدهی های موجود، نیاز به جمع آوری پول دارند، می توانند اوراق قرضه را به‌طور مستقیم برای سرمایه گذاران منتشر کنند. وام گیرنده (ناشر) اوراق قرضه ای صادر می کند که شرایط وام، پرداخت سود و زمانی که وجوه قرض گرفته شده (اصل اوراق قرضه) باید بازپرداخت شود (تاریخ سررسید) را شامل می شوند. پرداخت سود (کوپن) بخشی از بازدهی است که صاحبان اوراق قرضه در ازای وامی که به ناشر می دهند، به‌دست می آورند. نرخ بهره ای که پرداخت را تعیین می کند، نرخ کوپن نامیده می شود.

قیمت اولیه اکثر اوراق معمولاً برابر با ارزش اسمی برای هر اوراق قرضه تعیین می شود. قیمت واقعی اوراق قرضه در بازار به عوامل مختلفی بستگی دارد: کیفیت اعتباری صادرکننده، مدت زمان تا انقضا و نرخ کوپن در مقایسه با محدوده کلی نرخ بهره در آن زمان. ارزش اسمی اوراق قرضه وجهی است که پس از سررسید اوراق به وام گیرنده بازپرداخت می شود.

صاحب اولیه اوراق، اکثر اوراق قرضه را می تواند پس از انتشار به سایر سرمایه گذاران بفروشد. به عبارت دیگر، سرمایه گذاران اوراق قرضه مجبور نیستند که آن ها را تا سررسیدشان نگه دارند. خرید مجدد اوراق به وسیله وام گیرنده در صورت کاهش نرخ بهره یا بهبود اعتبار وام گیرنده نیز امری معمول است و وام گیرنده می تواند اوراق جدیدی را با هزینه کمتر دوباره منتشر کند.

 

نمونه ای از اوراق قرضه

اوراق قرضه نشان‌دهنده تعهد وام گیرنده برای پرداخت اصل و معمولاً بهره وام به وام دهنده‌ است. اوراق قرضه به وسیله دولت ها، شهرداری ها و شرکت ها منتشر می شوند. نرخ بهره، مبلغ اصلی و سررسید هر اوراق قرضه، بر اساس اهداف صادرکننده اوراق (قرض‌گیرنده) و خریدار آن ها (قرض دهنده) متفاوت است. اکثر اوراق قرضه منتشرشده به وسیله شرکت ها، گزینه هایی برای افزایش یا کاهش ارزش آن ها را شامل می شود که این امر، مقایسه را برای افراد غیرحرفه ای دشوار می کند. اوراق قرضه را می‌ توان قبل از سررسیدشان خرید و فروش کرد و بسیاری از آن ها در فهرست عمومی قرار داشته و می توان آن ها را با کارگزاران معامله کرد.

گرچه دولت‌ ها اوراق قرضه زیادی منتشر می کنند، اوراق قرضه شرکتی را می توان از کارگزاری ها خریداری کرد. اگر به این نوع سرمایه گذاری علاقه مندید، باید کارگزاری را انتخاب کنید.

از آنجا که اوراق کوپنی با نرخ ثابت درصد یکسانی از ارزش اسمی خود را در طول زمان پرداخت می کنند، بر اساس جذابیت آن کوپن در مقایسه با نرخ های بهره رایج، قیمت بازار اوراق کم و بیش در نوسان خواهد بود.

اوراق قرضه ای را تصور کنید که با نرخ کوپن ۵ درصد و ارزش اسمی ۱۰۰۰ دلار منتشر شده اند. به صاحب اوراق سالانه ۵۰ دلار درآمد بهره، پرداخت می شود (بیشتر کوپن های اوراق قرضه نصف شده و به صورت شش ماهه پرداخت می شوند). تا زمانی که هیچ چیز دیگری در محدوده نرخ بهره تغییر نکند، قیمت اوراق باید برابر ارزش اسمی خود باقی بماند.

هر چند اگر نرخ بهره شروع به کاهش کرده و اوراق مشابه اکنون با کوپن ۴ درصد منتشر شوند، اوراق اصلی ارزش بیشتری پیدا می کنند. سرمایه گذارانی که خواهان نرخ کوپن بالاتری هستند، باید برای ترغیب مالک اصلی به فروش، مبلغ بیشتری را برای اوراق بپردازند. این افزایش قیمت باعث می شود که بازده کل اوراق قرضه برای سرمایه گذاران جدید به ۴ درصد کاهش پیدا کند زیرا باید مبلغی بالاتر از ارزش اسمی برای خرید اوراق بپردازند.

از سوی دیگر، اگر نرخ بهره افزایش یافته و نرخ کوپن اوراق قرضه مشابه به ۶ درصد افزایش یابد، کوپن ۵ درصد جذابیت خود را از دست می دهد. قیمت اوراق کاهش یافته و تا زمانی که بازده موثر آن به ۶ درصد برسد، نسبت به ارزش اسمی آن با تخفیف به فروش می رسد.

 

اوراق قرضه چگونه عمل می کنند؟

اوراق قرضه نوعی اوراق بهادار هستند که به وسیله دولت ها و شرکت ها همچون راهی برای جمع آوری پول از سرمایه گذاران فروخته می شوند. بنابراین، از دیدگاه فروشنده، فروش اوراق قرضه راهی برای قرض گرفتن پول است. از دیدگاه خریدار، خرید اوراق قرضه نوعی سرمایه گذاری است زیرا خریدار را موظف به بازپرداخت تضمینی اصل سرمایه و علاوه بر آن، قسط های پرداخت بهره، می نماید. برخی از اوراق قرضه مزایای دیگری نیز دارند، مثلاً: قابلیت تبدیل اوراق قرضه به سهام در سهام شرکت صادرکننده.

بازار اوراق قرضه معمولاً عکس نرخ های بهره تغییر می کند، زیرا اوراق قرضه هنگام افزایش نرخ های بهره، با تخفیف و هنگام کاهش نرخ های بهره، با ارزش افزوده معامله می شوند.