اوراق قرضه ( Bond )

اوراق قرضه ابزاری با درآمد ثابت است که نشان‌دهنده وامی است که سرمایه‌گذار به وام‌گیرنده (معمولاً شرکتی یا دولتی) داده است. اوراق قرضه را می‌توان همچون سند بدهکاری در بین وام‌دهنده و وام‌گیرنده در نظر گرفت که جزئیات وام و قسط‌های آن را شامل می‌شود. اوراق قرضه به‌وسیله شرکت‌ها، شهرداری‌ها، ایالت‌ها و دولت‌های مستقل برای تامین مالی پروژه‌ها و عملیات استفاده می‌شود. صاحبان اوراق قرضه بدهکاران یا طلبکاران ناشر هستند.

جزئیات اوراق قرضه، دربردارنده تاریخ پایان مهلتی است که اصل وام باید به صاحب اوراق پرداخت شود و معمولاً شرایط پرداخت های سود متغیر یا ثابتی را شامل می‌شود که به‌وسیله وام‌گیرنده انجام می‌گیرد.

نکات کلیدی

• اوراق قرضه واحدهایی از بدهی شرکت‌ها هستند که به‌وسیله شرکت‌ها منتشر شده و مانند دارایی‌های قابل‌معامله، به اوراق بهادار تبدیل می‌شوند.
• اوراق قرضه را ابزار با درآمد ثابت می‌نامند، زیرا اوراق قرضه از دیرباز نرخ بهره ثابت (کوپن) را به بستانکاران پرداخت می‌کردند. نرخ بهره متغیر یا شناور نیز در حال حاضر بسیار رایج است.
• قیمت اوراق قرضه با نرخ بهره همبستگی معکوس دارد: قیمت اوراق با بالا رفتن نرخ‌ها کاهش می‌یابد و بالعکس.
• اوراق قرضه دارای تاریخ سررسید هستند که در آن زمان باید اصل مبلغ به‌طور کامل بازپرداخت شده یا در خطر نکول قرار گیرد.

ناشران اوراق قرضه

دولت‌ها (در همه سطوح) و شرکت‌ها معمولاً برای وام گرفتن، از اوراق قرضه استفاده می‌کنند. دولت‌ها باید برای جاده‌ها، مدارس، سدها یا زیرساخت‌های دیگر، بودجه تامین کنند. هزینه‌های ناگهانی جنگ نیز ممکن است نیاز به جمع‌آوری بودجه را ایجاب کند.

شرکت‌ها نیز اغلب برای توسعه کسب‌وکار خود، خرید ملک و تجهیزات، انجام پروژه‌های سودآور، تحقیق و توسعه یا استخدام کارمندان، وام می‌گیرند. مشکلی که سازمان‌های بزرگ با آن مواجه‌اند این است که معمولاً به پولی نیاز دارند که آنچه که بانک‌های معمولی می‌توانند تامین کنند، بسیار بیش‌تر است.

اوراق قرضه به بسیاری از سرمایه‌گذاران فردی اجازه می‌دهند تا نقش وام‌دهنده را به‌عهده بگیرند و بدین‌گونه برای این مشکل راهکار ارایه می‌دهند. در واقع، بازارهای بدهی عمومی به هزاران سرمایه گذار اجازه می‌دهند که هر کدام بخشی از سرمایه مورد نیاز را قرض دهند. علاوه بر این، بازارها به وام‌دهندگان این امکان را می‌دهند که مدت‌ها پس از افزایش سرمایه سازمان صادرکننده اصلی، اوراق قرضه خود را به سرمایه‌ گذاران دیگر فروخته یا اوراق قرضه را از افراد دیگر بخرند.

طرز کار اوراق قرضه

اوراق قرضه، که معمولاً اوراق بهادار با درآمد ثابت نامیده می‌شوند، یکی از طبقات اصلی دارایی‌اند و مانند سهام (حقوق صاحبان سهام) و معادل‌های نقدی، از مواردی هستند که سرمایه‌گذاران فردی معمولاً با آن آشنایی دارند.

بسیاری از اوراق قرضه شرکتی و دولتی به‌صورت عمومی معامله می‌شوند. بقیه فقط در خارج از بورس یا به‌صورت خصوصی بین وام‌گیرنده و وام‌دهنده معامله می‌شوند.

هنگامی که شرکت‌ها یا سایر نهادها برای تامین مالی پروژه‌های جدید، حفظ عملیات جاری یا تامین مالی مجدد بدهی‌های موجود، نیاز به جمع‌آوری پول دارند، می‌توانند اوراق قرضه را به‌طور مستقیم برای سرمایه‌گذاران منتشر کنند. وام‌گیرنده (ناشر) اوراق قرضه‌ای صادر می‌کند که شرایط وام، پرداخت سود و زمانی که وجوه قرض گرفته شده (اصل اوراق قرضه) باید بازپرداخت شود (تاریخ سررسید) را شامل می‌شوند. پرداخت سود (کوپن) بخشی از بازدهی است که صاحبان اوراق قرضه در ازای وامی که به ناشر می‌دهند، به‌دست می‌آورند. نرخ بهره‌ای که پرداخت را تعیین می‌کند، نرخ کوپن نامیده می‌شود.

قیمت اولیه اکثر اوراق معمولاً برابر با ارزش اسمی یا 1000 دلار ارزش اسمی برای هر اوراق قرضه تعیین می‌شود. قیمت واقعی اوراق قرضه در بازار به عوامل مختلفی بستگی دارد: کیفیت اعتباری صادرکننده، مدت زمان تا انقضا و نرخ کوپن در مقایسه با محدوده کلی نرخ بهره در آن زمان. ارزش اسمی اوراق قرضه وجهی است که پس از سررسید اوراق به وام‌گیرنده بازپرداخت می‌شود.

صاحب اولیه اوراق، اکثر اوراق قرضه را می‌تواند پس از انتشار به سایر سرمایه گذاران بفروشد. به عبارت دیگر، سرمایه‌گذاران اوراق قرضه مجبور نیستند که آن‌ها را تا سررسیدشان نگه دارند. خرید مجدد اوراق به‌وسیله وام‌گیرنده در صورت کاهش نرخ بهره یا بهبود اعتبار وام‌گیرنده نیز امری معمول است و وام‌گیرنده می‌تواند اوراق جدیدی را با هزینه کمتر دوباره منتشر کند.

نمونه‌ای از اوراق قرضه

اوراق قرضه نشان‌دهنده تعهد وام‌گیرنده برای پرداخت اصل و معمولاً بهره وام به وام‌دهنده‌ است. اوراق قرضه به‌وسیله دولت‌ها، شهرداری‌ها و شرکت‌ها منتشر می‌شوند. نرخ بهره (نرخ کوپن)، مبلغ اصلی و سررسید هر اوراق قرضه، بر اساس اهداف صادرکننده اوراق (قرض‌گیرنده) و خریدار آن‌ها (قرض‌دهنده) متفاوت است. اکثر اوراق قرضه منتشرشده به‌وسیله شرکت‌ها، گزینه‌هایی برای افزایش یا کاهش ارزش آن‌ها را شامل می‌شود که این امر، مقایسه را برای افراد غیرحرفه‌ای دشوار می‌کند. اوراق قرضه را می‌‌توان قبل از سررسیدشان خرید و فروش کرد و بسیاری از آن‌ها در فهرست عمومی قرار داشته و می‌توان آن‌ها را با کارگزاران معامله کرد.

گرچه دولت‌‌ها اوراق قرضه زیادی منتشر می‌کنند، اوراق قرضه شرکتی را می‌توان از کارگزاری‌ها خریداری کرد. اگر به این نوع سرمایه گذاری علاقه مندید، باید کارگزاری را انتخاب کنید.

از آنجا که اوراق کوپنی با نرخ ثابت درصد یکسانی از ارزش اسمی خود را در طول زمان پرداخت می‌کنند، بر اساس جذابیت آن کوپن در مقایسه با نرخ‌های بهره رایج، قیمت بازار اوراق کم و بیش در نوسان خواهد بود.

اوراق قرضه‌ای را تصور کنید که با نرخ کوپن 5 درصد و ارزش اسمی 1000 دلار منتشر شده‌اند. به صاحب اوراق سالانه 50 دلار درآمد بهره، پرداخت می‌شود (بیشتر کوپن‌های اوراق قرضه نصف شده و به‌صورت شش ماهه پرداخت می‌شوند). تا زمانی که هیچ چیز دیگری در محدوده نرخ بهره تغییر نکند، قیمت اوراق باید برابر ارزش اسمی خود باقی بماند.

هر چند اگر نرخ بهره شروع به کاهش کرده و اوراق مشابه اکنون با کوپن 4 درصد منتشر شوند، اوراق اصلی ارزش بیشتری پیدا می‌کنند. سرمایه گذارانی که خواهان نرخ کوپن بالاتری هستند، باید برای ترغیب مالک اصلی به فروش، مبلغ بیشتری را برای اوراق بپردازند. این افزایش قیمت باعث می‌شود که بازده کل اوراق قرضه برای سرمایه‌گذاران جدید به 4 درصد کاهش پیدا کند زیرا باید مبلغی بالاتر از ارزش اسمی برای خرید اوراق بپردازند.

از سوی دیگر، اگر نرخ بهره افزایش یافته و نرخ کوپن اوراق قرضه مشابه به 6 درصد افزایش یابد، کوپن 5 درصد جذابیت خود را از دست می‌دهد. قیمت اوراق کاهش یافته و تا زمانی که بازده موثر آن به 6 درصد برسد، نسبت به ارزش اسمی آن با تخفیف به فروش می‌رسد.

اوراق قرضه چگونه عمل می‌کنند؟

اوراق قرضه نوعی اوراق بهادار هستند که به‌وسیله دولت‌ها و شرکت‌ها همچون راهی برای جمع‌آوری پول از سرمایه گذاران فروخته می‌شوند. بنابراین، از دیدگاه فروشنده، فروش اوراق قرضه راهی برای قرض گرفتن پول است. از دیدگاه خریدار، خرید اوراق قرضه نوعی سرمایه‌گذاری است زیرا خریدار را موظف به بازپرداخت تضمینی اصل سرمایه و علاوه بر آن، قسط‌های پرداخت بهره، می‌نماید. برخی از اوراق قرضه مزایای دیگری نیز دارند، مثلاً: قابلیت تبدیل اوراق قرضه به سهام در سهام شرکت صادرکننده.

بازار اوراق قرضه معمولاً عکس نرخ‌های بهره تغییر می‌کند، زیرا اوراق قرضه هنگام افزایش نرخ‌های بهره، با تخفیف و هنگام کاهش نرخ‌های بهره، با ارزش افزوده معامله می‌شوند.

نمونه‌ای از اوراق قرضه چیست؟

برای تفهیم بیشتر، مثلاً شرکت ایکس‌وای‌زی را در نظر بگیرید. این شرکت مایل است وامی 1 میلیون دلاری برای تامین مالی ساخت کارخانه‌ای جدید بگیرد، اما قادر به دریافت این بودجه از بانک نیست. در عوض، تصمیم می‌گیرد از طریق فروش یک میلیون دلار اوراق قرضه به سرمایه‌گذاران، این مبلغ را جمع‌آوری کند. طبق شرایط اوراق قرضه، این شرکت متعهد می‌شود که به مدت 5 سال، 5 درصد سود سالانه به دارندگان اوراق را پرداخت کند، که این سود به‌صورت شش ماهه پرداخت می‌شود. ارزش اسمی هر یک از اوراق قرضه 1000 دلار است، که یعنی این شرکت در مجموع 1000 اوراق می‌فروشد.