یکی از صنعت هایی که به علت تکنولوژی بالا و خاص آن کمتر کسی به فکر ایجاد استارتاپ در آن زمینه می افتد، صنعت فضایی است. این صنعت که در ایران تصور کاملاً دولتی بودن فضای کاری آن وجود دارد، در حال حاضر چندین استارتاپ با آینده روشن را به خود می بیند. در عین حال که استارتاپ های شکل گرفته در این حوزه قرار است هم به بخش دولتی و هم به بخش خصوصی و به صورت کلی به عامه مردم خدمت رسانی کنند، با این حال تاکنون تنها یک نهاد دولتی برای حمایت از این استارتاپ ها شکل گرفته است. اداره کل توسعه کسب و کارهای فضاپایه سازمان فضایی نامی است که بر این نهاد حامی نهاده شده است. در ادامه با مدیر کل این مرکز، خانم دکتر شبنم یزدانی هم کلام شدیم.
از ماهیت مرکز خود و حمایت هایی که انجام می دهید بگویید.
این مرکز، اداره کل توسعه کسب و کارهای فضا پایه سازمان فضایی است که از دی ماه گذشته ایجاد شد ولی تا پیش از این در قالب دستیاری و مشاوره به رئیس سازمان فعال بود. حوزه تمرکز مرکز بر کسب و کارهایی است که یا از داده و فناوری فضایی استفاده می‌کنند و یا منجر به تولید داده و فناوری فضایی می‌شوند؛ درواقع کسب وکارها باید یا در ابتدای طیف باشند و یا در انتهای آن و همچنین باید در حوزه فضایی و ماهواره اشتراک داشته باشند. دسته بندی عمده ای که برای مرکز تعریف میشود سه نوع است: ناوبری، مخابراتی و سنجشی که ما در همه استارتاپ ها این ترکیب را داریم؛ علی الخصوص در کسب و کارهایی که کاملا فضایی هستند.
حمایت های ما شامل: ترویج، تسهیل گری و شبکه سازی است و در کنار این حمایت ها، داده‌های فضایی را در اختیار استارتاپ ها قرار می‌دهیم. یک سری حمایت‌های مالی هم در قالب وزارت ارتباطات و با فرمت وام وجوه اداره شده و بعضاً توسط صندوقها در اختیار کسب و کار ها قرار می‌گیرد. بازار عمده اغلب این کسب و کارها دولتی است و به همین دلیل سازمان فضایی و اداره کل، مذاکرات را برای گرفتن اعلام نیاز سازمان‌های دولتی انجام می‌دهد و خود نیز بر پروسه تحویل کار نظارت می‌کند. اعلام نیاز از جانب ما صورت گرفته و در اختیار بخش خصوصی قرار می‌گیرد ولی از آنجایی که آن نهاد هم در پذیرش این موضوع ممکن است دچار مشکل فنی شود ما در نظارت و تایید آن نیز نظارت داریم.
موردی در راستای این حمایت ها داشتید؟
کارگروه تخصصی خدمات و فناوری فضایی اخیرا شکل گرفته است و تا چند روز آینده شرایط دریافت آن اعلام میشود؛ تا قبل از این چهار کارگروه حوزه ICT وجود داشت که تا حدی موضوع فناوری فضایی را می توانستیم به آن وصل کنیم ولی بعد از مدتی با مراجعه بعضی تیم ها به این نتیجه رسیدیم که کارگروهی تخصصی برای ارزیابی این حوزه داشته باشیم.
حمایت ها به چه صورت هستند؟
یک نوع حمایت به صورت وام است و دیگری به شکل همکاری با صندوق ها است که هنوز در حوزه ما شکل نگرفته ولی مذاکرات اولیه آن در حال انجام است. عملکرد آن به این شکل است که ما با یک صندوق وارد تعامل می‌شویم و صندوق می‌تواند سرمایه گذاری کند.
مشتری کسب و کارهای بخش دولتی چه کسانی هستند؟
یکی از بزرگ‌ترین و پرپتانسیل‌ترین حوزه‌ها، حوزه کشاورزی است. در دسته دولتی حوزه کشاورزی استارتاپ ها می‌توانند فعالیت‌هایی از قبیل تخمین سطح زیر کشت یک محصول تا دادن مشاوره به کشاورز را داشته و مشاوره ها می‌تواند در حوزه دادن الگوی کشت به کشاورز و یا مشاوره پایش سلامت باشد. به طور کلی این بخش بیش تر در حوزه تولید تاثیرگذار است تا توزیع.
از آنجایی که حوزه اکثر این کسب و کارها دولتی است آیا سرویس هایی هم ارائه می‌شوند که مورد استفاده بخش‌های خصوصی قرار گیرد؟
ما یک آلبومی از استارتاپ ها داریم که شامل انواع سمینارهای استانی، دانشگاهی و … است و تلاش داشتیم که این مسئله هم به گوش دولتی‌ها و هم بخش خصوصی برسد؛ ولی درحوزه عموم مردم، نیاز به فعالیت بیشتر و گسترده تر و فرهنگ سازی و بلوغ است و باید ابتدا “نهادسازی” صورت بگیرد؛ به عنوان مثال داده های فضایی، یکی از مراجع اصلی استناد در حوزه بیمه کشاورزی است ولی در بیمه خودرو و یا ساختمان این موضوع کمتر جا افتاده است؛ در حالی که تصاویر و تحلیل ها اطلاعات مهمی از نحوه تردد یک ماشین با استفاده از فناوری آن می‌دهد و یا اطلاعاتی از سابقه فرونشست یک خانه به شرکت بیمه می‌دهد؛ ولی به دلیل اینکه هنوز پذیرفته شده نیست، کمک های ما صرفا جهت اطلاع رسانی دارد.
آیا در نهایت این اطلاعات و داده ها مورد استفاده قرار می‌گیرند؟
هدف از جمع آوری داده ها، ایجاد زنجیره برای تحلیل داده ها است؛ تحلیلی که شما را به مرحله مشاوره در اجرا برساند. مثلا توسط داده ای که از ماهواره تولید گرفته میشود (مانند تصویری از یک مزرعه)، به کشاورز نقص های زمین را می‌گوییم و نیازهای زمین را شرح می‌دهیم و کشاورز می‌تواند به کمک ما و یا مجموعه‌های دیگر نقص ها را برطرف کند.
چند تیم تا به حال جذب شده است؟
جذب تیم ها توسط سازمان فضایی صورت نمی‌گیرد و این مجموعه صرفا شبکه سازی کرده و تیم ها را به مجموعه ها متصل می‌کند. ما در سال پیش یک رویداد استارتاپی برگزار کردیم که طی آن ۱۲ استارت آپ تشکیل شدند همچنین به تازگی نیز یک رویداد استارتاپی را با همکاری خانه نوآوری آزادی برگزار شد که خروجی خوبی داشت. به طور کلی الان ۷ استارتاپ فضاپایه که خروجی رویدادهای متفاوت هستند با ما در ارتباط اند الان فعال هستند و با ما تعامل دارند.
استارتاپ هایی که در رویداد شکل گرفته بودند در حال حاضر در کجا مستقر هستند؟
در جاهای مختلفی مانند: دانشگاه، کارخانه نوآوری، باکس و یا … مستقر هستند؛ ولی اگر احتیاج به فضای خاصی داشته باشند، از طریق شبکه‌هایمان فضایی را به آن ها اختصاص می‌دهیم.
شتاب دهنده ها و VCها چقدر مایل به همکاری در این حوزه هستند؟
در حال حاضر سرمایه گذار در حوزه سنجشی در حال جذب است ولی در حوزه فناوری خیر؛ سرمایه گذارها در حوزه ساخت ماهواره، ساخت زیرسیستم و قطعات چندان رغبت نشان نمی‌دهند. در حوزه همکاری با شتاب دهنده ها، با یک مرکز نوآوری تفاهم نامه همکاری امضا کرده ایم که این مجموعه در ساری است که هنوز به مرحله بهره بردای نرسیده است و باید مطالعاتی روی آن انجام شود. این قسمت در حوزه کسب و کارهای فضاپایه و ICT در حال راه‌اندازی است زیرا ساری دارای پارک و مرکز رشد خوبی است و همچنین ما قصد داریم این سرویس ها، چند استان را پوشش دهند.
عملیات “دریافت داده از ماهواره و سپس مشاوره دادن به کشاورز” برای اجرایی شدن به چه مدت زمان نیاز دارد؟
در حال حاضر داده ها به مرحله اجرا رسیده اند؛ ولی خیلی از حوزه‌های کشاورزی به داده هایی مانند “خاک” و یا داده‌هایی مانند “انجام نمونه برداری از خاک در هر فصل زراعی” احتیاج پیدا می‌کنند و ما نمی‌دانیم که آیا این داده ها در اختیار عموم قرار داده می‌شوند یا خیر؛ زیرا تمام این داده ها مورد استفاده کسب وکارها خواهد بود.
آیا تا زمانی که داده ها منتشر نشوند، بخش خصوصی توانایی ورود به آن دارد؟
من فکر می‌کنم در حال حاضر دغدغه حوزه کشاورزی بر “توزیع” است؛ ولی در واقع در بازه کوتاهی ممکن است “تولید” هم صورت نگیرد و به نظر من باید تمرکز را از بخش “توزیع” به “تولید” انتقال دهیم و در این راستا یکی از اتفاقات خوب می‌تواند مشخص شدن سرفصل داده ها باشد؛ زیرا داده ها در بسیاری موارد در وزارت جهاد و یا در کشت و صنعت های بزرگ خصوصی فرمت انفورماتیک ندارد و صرفا روی کاغذ است که قابل استفاده نیستند و تنها در صورت جمع آوری سرفصل داده ها خلأها توسط بخش‌های خصوصی حل میشود. در بسیاری از بخش ها مانند داده‌های “دقت بالا” و … محدودیت وجود دارد و همین موضوع مانعی است در راستای شکل گیری کسب و کار. ما در این راستا و برای رفع مشکل کمبود داده، ماهواره‌هایی سفارش داده ایم که نهایتاً دو سال دیگر در مدار قرار می‌گیرند تا داده هایی که به دست می‌آیند سری زمانی و پایداری داشته باشند.
