بررسی و نقد سیاست های معاونت علمی و فناوری در نخستین «دیدگاه»

اولین نشست «دیدگاه» در راستای بررسی و نقد سیاست های معاونت علمی و فناوری در دولت دوازدهم و راهکارهای پیشنهادی به معاونت فعلی، روز دوشنبه ۱۹ دی ماه در محل اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران توسط سازمان ملی کارآفرینی و رسانه اکوموتیو برگزار شد.

محمدرضا راوند، دبیرکل سازمان ملی کارآفرینی در ابتدا با انتقاد به محدودسازی اینترنت، به معرفی سازمان ملی کارآفرینی پرداخت و اهداف این سازمان را در راستای تسهیل فرآیندهای زیست بوم نوآوری و فناوری دانست.

دکتر علی زواشکیانی، معاون علمی مدرسه کسب و کار تکاپو از منظر جدیدی به بیان مسئله پرداخت. وی افزود: «با مجموعه ای رو به رشد رو به رو هستیم که درگیر موج مهاجرت شده اند. در دولت قبل، در خصوص این چالش برنامه ای ارائه شد که به بازگشت افراد به کشور کمک کرد و متاسفانه بسیاری از آنها در وضعیت کنونی مهاجرت کردند».

زواشکیانی، پس از اشاره به تمرکزی که معاونت علمی بر نیروی انسانی داشت، گفت: «این برنامه تا حدی جلو رفت اما به دلیل مسائل امنیتی، ارتباط این افراد با خارج از کشور، متوقف شد.»

دکتر حامد ساجدی، رئیس اتحادیه انجمن های علمی فناوری، نوآوری و تجاری سازی و مدیرعامل شناسا به عنوان سخنران بعدی، پس از اشاره به تحولات مثبت دولت قبل در اکوسیستم نوآوری اضافه کرد: «در دولت قبل، جان بخشی جدی به زیست بوم نوآوری انجام شد که در هیچ بخش دیگری اتفاق نیفتاد و این شایسته تقدیر است. نوآوران در راه های نرفته قدم برمی دارند و معاونت نیز در همین راستا قدم برداشته است».

وی در نقد معاونت افزود: «اکوسیستم بعد از نهادسازی، دیگر خصوصی نبود و افراط معاونت باعث شد که اکوسیستم، چهره ای دولتی به خود بگیرد. نهادسازی بر ظرفیت سازی پیشی گرفت. تعاملات بین المللی در این فضا، یکی از ملزومات است و افراد به جای سعی در ارتباط با جامعه بین الملل خودشان دست به مهاجرت زدند».

ساجدی ادامه داد: «بحث دیگری که مطرح است، بحث زیرساخت هاست که یکی از مهم ترین این زیرساخت ها، زیرساخت دانشی است. نیاز به تخمین در حوزه نوآوری بحثی جدی است و اگر معاونت این دولت تدبیری در این خصوص نداشته باشد، اکوسیستم با مشکلات جدی رو به رو خواهد شد. معاونت اگر توان ساخت زیرساخت های لازم را ندارد، حداقل به تاب آوری افراد و بنگاه ها کمک کند و ساخت ارتباطات بین المللی را در دستور کار خود قرار دهد تا بقای اکوسیستم را تضمین کند».

کیوان جامه بزرگ، معاون توسعه راهبردی فناپ و عضو نظام صنفی رایانه ای در ادامه صحبت های نشست با انتقاد به وضعیت اکوسیستم استارتاپی گفت: «سیاست های زیست بوم در کشور ما برگرفته از سیاست های دولت است. ما نهادی برای سیاست در نوآوری و توسعه آن را به صورت ماموریت گرا نداریم. اتفاقی که در دولت قبل افتاد بیشتر در ترویج این زیست بوم موفق بود نه توسعه آن».

جامه بزرگ در بخش دوم صحبت های خود در اقتصاد دیجیتال افزود: «در دولت قبل رشد قابل توجهی در بخش دیجیتال داشتیم که البته نتوانستیم تکنولوژی را در صنایع بزرگی مثل معدن رسوخ دهیم. این بحث باز به حفظ امنیت بر می گردد و شاید لازم است نگاه امنیتی از این بخش برداشته شود».

دکتر حسام زندحسامی، مدیر کل سابق دفتر نوآوری و کسب و کارهای نوین معاونت علمی و عضو هئیت علمی دانشگاه علوم تحقیقات گفت: «دوره حیات معاونت به چهار بخش تقسیم می شود:

• اولین بخش دوره آقای الیاسی است که دوره طلایی بود و بحث سیاست گذاری در این دوره شکل گرفت.
• در بخش دوم استارتاپ ها شکل گرفت و رسانه ها به این فضا وارد شدند. ستادها در این دوره جمع شدند و از پراکندگی جلوگیری شد. در این دوره معاونت درگیر راه اندازی اجزای اکوسیستم شد در حالی که تنها اهرم معاونت پول نیست. منتورنماهای فراوانی نیز در این دوره به اکوسیستم وارد شدند.
• در دوره سوم، معاونت وارد فضای دیجیتال شد و حمایت از این بخش صورت گرفت. در کنار این که این اتفاق، اتفاق خوبی بود ولی باعث نادیده گرفته شدن صنایع شد و نگاه ها را به استارتاپ ها، زودبازده کرد.
• در دوره چهارم بین وزارت علوم و معاونت رقابتی شکل گرفت و به طور خلاصه باید گفت که هیچ فرایندی در زیست بوم، به صورت حرفه ای انجام نشد».

علی چاپرک، عضو پژوهشگاه نیرو در ادامه نشست گفت: «معاونت از نظر ترویج فرهنگ دانش بنیانی و استارتاپی به خوبی عمل کرده است، به نحوی که در رسانه ها اصطلاحات این حوزه به وفور یافت می شود. همین باعث می شود اگر از داخل اکوسیستم به آن نگاه کنیم همه چیز خوب باشد.

اما در سطح ملی شاخص های دیگری وجود دارد. کمیت در این شاخص ها مطرح نیست و مفاهیمی مثل صادرات، GDP و… مطرح است و طبق آخرین آمارها ۶۰ هزار میلیارد تومان گردش مالی در این اکوسیستم وجود داشته که به نسبت، عدد قابل قبولی نیست. این عدد ۰.۲۵ از GDP  را در بر می گیرد».

وی افزود: «اکوسیستم فناوری ما در حال حاضر کاسب تحریم شده است. توسعه فناوری بدون ارتباطات جهانی ممکن نیست. اکوسیستم فناوری به ابزاری علیه توسعه تبدیل شده است چرا که توسعه بدون توسعه سیاسی و اجتماعی صورت نمی گیرد».

راوند در ادامه اضافه کرد: «وقتی صحبت از مشارکت و حضور جوانان در این زیست بوم شد، دکتر ستاری به آن جامه عمل پوشاند و ریسک جسارت آن ها را متحمل شد. اما بخش دیگر آن از کاستی هاست که قبل از بیان آن باید بپرسیم دست معاونت تا چه اندازه باز بود؟»

وی افزود: «در معاونت، حلقه مفقوده ای در حوزه تجاری سازی در دوره قبل وجود داشت و عدم برابری در استفاده از فرصت ها در مناطق مختلف کشور مطرح می شود و با نگاه اجتماعی به این قضیه، بسیاری از چالش ها حل نشده باقی ماند. این مهم است که در این دولت معاونت علمی به تنهایی به سراغ اکوسیستم نرود و ارتباط با دیگر بخش ها را نیز برای توسعه بسازد».

انتهای این نشست نیز با حضور خبرنگاران رسانه های مختلف، به پرسش و پاسخ اختصاص یافت.