اگر کارآفرین مشتاق یا مستقری هستید که دغدغه مسائل اجتماعی یا زیست محیطی را دارد، فرصت های رو به رشدی در اختیار شماست. راه اندازی یک کسب و کار اجتماعی به شما اجازه می دهد از اصول کارآفرینی خود به منظور سازماندهی، بسیج و مدیریت کسب و کار سودآوری استفاده کنید که از تغییر اجتماعی حمایت می کند.
مراحل راه اندازی یک کسب و کار با هدف اجتماعی
در اینجا یک چارچوب ۱۰ مرحله‌ای برای راه اندازی یک کسب و کار اجتماعی را می بینید.
-
یک مسئله اجتماعی را انتخاب کنید
اکثر کارآفرینان اجتماعی از چیزی الهام می‌گیرند. کریستین پواریه، اهل مونترال کبک، لباس شیردهی خودش را طراحی کرد تا احساس راحت‌تری هنگام شیردهی در مکان‌های عمومی داشته باشد. تمایل او به کمک کردن به دیگر زنان برای داشتن تجربه‌ی مثبت شیردهی، الهام بخش وی در تأسیس Momzelle به‌صورت مشترک بود، شرکتی که لباس شیردهیِ باکیفیت و مد روز تولید کرده و علاوه بر حمایت از رویدادهای شیردهی در سرتاسر آمریکای شمالی، لباس‌های خود را به مراکز زنان اهدا میکند.
شاید شما هم مثل کریستین پواریه به‌خاطر تجربه خودتان به سمت مسائل اجتماعی کشیده شده باشید، اما این لازم است علت نیازهایی که انتخاب می‌کنید برای بسیاری از افراد دیگر هم اهمیت داشته باشند. مثلاً، یک شرکت بازیافت زباله که به کاهش حجم بطری‌های آب پلاستیکی در محل دفن زباله کمک میکند، میتواند با افراد دغدغه مند زیادی در این مسیر همراه شود و درعین‌حال تأثیر مثبت بزرگ‌تری بر محیط زیست داشته باشد.
-
مسئله خود را بررسی کنید
حتی اگر درمورد مسئله اجتماعی که امیدوارید حل کنید تجربه شخصی دارید، به این معنی نیست که در آن تخصص داشته باشید. باید فهم کاملی از ماهیت کارتان داشته باشید، پس برای تحقیق و بررسی وقت بگذارید. بازار هدف شما چیست و چه پیش‌فرض‌هایی درمورد آن دارید؟ آیا واقعاً نیازی برای کسب و کار اجتماعی شما وجود دارد؟ فضای رقابتی پیرامون کارتان چگونه است و چطور می‌توانید در آن متمایز باشید؟
قرار است چه ارزشی را برای مشتریانتان به ارمغان بیاورید؟ تحقیق و تجزیه و تحلیل بازار، مطالعات امکان‌سنجی، تحلیل صنعتی و تالارهای تبادل نظر میتوانند شما را در اعتبارسنجی مفروضات و تعیین قابلیت ایده هایتان یاری کنند.
-
نگاهی جهان شمول داشته باشید
حتی اگر مساله شما جنبه محلی دارد، بازهم نگاه کلان‌تری داشته باشید. جهانی از منابع در دسترس شما است. وب‌سایت‌های بین‌المللی، بلاگ‌های برخط و شبکه‌های اجتماعی، شبکه‌های کارآفرینی اجتماعی محلی و جهانی، رویدادها و جلسات و رسانه‌های سنتی، همه و همه در دسترش شما است. از این فرصت‌ها برای کشف نوآوران و نوآوری‌های اجتماعی در سراسر جهان استفاده کنید و مصاحبه‌هایی با کارشناسان و مشتریان بالقوه ترتیب دهید.
هم‌چنین نگاهی به فراتر از صنعت خود داشته باشید، چراکه می‌توان از کسب و کارهای با هدف اجتماعی در دیگر بخش‌ها، جریان‌های باارزش را بیرون کشیده و گرایش‌های موجود را فهمید.
-
ساختارهای قانونی را بشناسید
ساختار قانونی کسب و کار شما بر ساختار، نحوه اداره، مالیات، مقررات، توانایی جذب سرمایه ها و همکاری با شرکا تأثیر خواهد گذاشت. ساختارهای فعلی حاکم شامل مؤسسات خیریه، غیرانتفاعی‌‌ها، تعاونی‌ها و شرکت‌های انتفاعی می‌شوند.
قبل از اینکه درمورد ساختار قانونی کسب و کارتان تصمیم بگیرید، مطمئن شوید که تحقیقات لازم را انجام داده‌اید، با کارآفرینان دیگر درمورد تجربه‌شان صبحت کرده و اطمینان حاصل کنید تأثیری را که تصمیمتان بر کسب و کار شما خواهد گذاشت می‌دانید. درمورد انتخاب ساختار قانونی برای یک کسب و کار دارای هدف اجتماعی بیشتر مطالعه کنید.
-
یک طرح کسب و کار محکم داشته باشید
وقت آن رسیده که تحقیقاتتان را به یک طرح کسب و کار تبدیل کنید. طرح کسب و کار باید حاوی اهداف و وظایف مشخص، راهکارهای مؤثر و اقداماتی برای دستیابی به موفقیت باشد، مثلاً:
- تعریف روشنی از محصول یا خدمات شما
- تعریف روشنی از اهداف اجتماعی شما
- برنامه شما برای رسیدن به ترکیبی از اهداف اجتماعی و کاری
- طرح شما برای سنجش موفقیت هم از نظر تجاری و هم از نظر اجتماعی
- مشتریان شما چه کسانی هستند و برای رسیدن به آنها چه برنامه‌ای دارید
- کانال‌های بازاریابی که برای استفاده از آنها برنامه دارید
- مدل کسب و کارتان (ساختار قانونی)
- برنامه عملیات شما (کجا مستقر خواهد شد، چه کسی در تیمتان خواهد بود، روز به روز چگونه کار خواهد کرد)
- طرح مالی کسب و کار شما (هزینه‌های استارتاپ، درآمدهای پیش‌بینی‌شده، مخارج و جریان نقدینگی)
- مهارت‌های لازم و نیروی انسانی موردنیاز
به یاد داشته باشید که یک کسب و کار با هدف اجتماعی، کاری انتفاعی است که با شرکت‌های تجاری که فقط دغدغه بازگشت مالی دارند، رقابت خواهد کرد. طرح کسب و کار شما باید سهامداران، سرمایه گذاران و حامیان مالی را درگیر و متقاعد کند.
-
گزینه‌های حمایت مالی را بررسی کنید
یکی از بزرگترین چالش‌های کارآفرینان یافتن منابع و سرمایه لازم جهت راه‌اندازی شرکت خودشان است. این چالش حتی برای کارآفرینان اجتماعی جدی‌تر است. بررسی گزینه‌های موجود به آگاهی از انواع مختلف سرمایه گذاری کمک میکند، ازجمله منابع مختلف سرمایه گذاری بخش خصوصی یا سرمایه گذاری از جانب سازمان‌های غیردولتی. تنها در این صورت می‌توانید ارزیابی کنید کدام یک از گزینه‌های سرمایه گذاری بیشتر به درد کسب و کار با هدف اجتماعی شما می‌خورد.
چالش پیش روی بسیاری از کارآفرینان درگیر کردن سرمایه گذاران خصوصی و دولتی است که به‌طور کلی تجربه‌ی چندانی از مدل‌های کسب و کار، بازارها و خطرات منحصربه‌فرد شرکت‌های اجتماعی ندارند. سرمایه گذاران کسب و کارهای با هدف اجتماعی را پرخطرتر می‌دانند چراکه آنها نسبتاً پیچیده‌اند، برای رشد به زمان بیشتری نیاز دارند و اغلب به سراغ حوزه‌های ناشناخته می‌روند.
-
از حمایت مداوم یک مربی برخوردار باشید
برقراری ارتباط با یک مربی از شروع کارتان بسیار اهمیت دارد. مربی، فرد کارکشته‌ای در عرصه کسب و کار است که تجربه‌ی لازم جهت دادن مشاوره، حمایت و تشویق درست در زمینه‌ی کسب و کار را دارد، اما باید مربی‌ای را انتخاب کنید که چالش‌ها و مسائل منحصربه‌فرد پیش‌روی کارآفرینانی را بفهمد که دارای ذهنیت اجتماعی هستند. وقتی یک کارآفرین جوان از حمایت یک مربی برخوردار باشد، شانس موفقیت او بسیار بیشتر می‌شود.
-
افراد درستی را استخدام کنید
انتخاب افراد درست برای کسب و کار با هدف اجتماعی از همان اصولی پیروی میکند که هر نوع کسب و کار دیگری برای استخدام خود دارد. تشکیل یک تیم با ترکیبی از مهارت‌های کاربردی، کارآفرینی و تجاری به نفع کسب و کارتان خواهد بود. البته کار کردن برای کسب و کاری با مأموریت اجتماعی، به تعهد بیشتری نیاز خواهد داشت، و هریک از کارمندان آینده باید دقیقاً بداند چه انتظاری از او می‌رود.
این انتظار میتواند انعطاف پذیری، ساعات کاری طولانی‌تر یا تغییراتی در سبک زندگی را ایجاب کند. در حالت آرمانی، افرادی که استخدام می‌کنید، نسبت به مسئله اجتماعی که سعی دارید تغییر دهید، همان دغدغه‌های شما را داشته و از تجربه کار با جامعه‌ای که سعی دارید به آن خدمت کنید، برخوردارند.
علاوه‌براین، کسب و کار دارای هدف اجتماعی میتواند از وجود هیئت‌مدیره‌ای بهره ببرد که راهنمایی، تخصص و حمایت ویژه‌ای را ارائه می‌دهد. هیئت مدیره بر کسب و کار و نحوه مدیریت نظارت داشته و تصمیماتی خواهد گرفت که بر تمام جنبه‌های کسب و کار شما مانند کارمندان، مشتریان، سهامداران، عرضه کنندگان و اجتماعات تأثیر خواهند گذاشت. بسته به اهداف اجتماعی و کاری شما، مهارت‌های مختلفی از اعضای هیئت‌مدیره انتظار می‌رود، مثلاً وکیل، حسابدار، مدیر بازاریابی، متخصص IT، ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی یا مددکار اجتماعی.
-
یک فرهنگ سازمانی تعریف کنید
کسب و کار دارای هدف اجتماعی باید نه تنها یک کمپین، که فرهنگ شرکتی خودش را توسعه دهد. برای کسب و کاری که سعی در تحقق ارزشی ترکیبی دارد، فرهنگ حاکم بر آن هم میبایست به همین شکل تلفیقی و ترکیبی از بهترین ذهنیت غیرانتفاعی سنتی و ذهنیت انتفاعی باشد.
این کسب و کار باید به همه افراد درگیر –کارمندان، اعضای هیئت مدیره و سهامداران – اطلاع دهد که چگونه بر پایه ارزش ترکیبی بنا شده است، موفقیت خود را براساس خط مشی سه گانه یعنی انسان‌ها، محیط زیست و سود اقتصادی (people, planet and profit) بسنجد، و هم به افراد مدنظر (افراد منتفع از لحاظ اجتماعی) و هم به مشتریان (خریداران) خدمت رسانی کند.
-
افق‌های جهانی داشته باشید
وقتی کسب و کار اجتماعی شما بنیان محکمی داشته و در حال ارزش آفرینی اقتصادی و اجتماعی به صورت توأمان است، شاید وقت آن رسیده باشد که درباره کسب و کارتان و مسئله اجتماعی که رویش تأثیر میگذارد اطلاعرسانی کنید. ایجاد زمینه حضور جهانی میتواند فواید بسیاری را به همراه داشته باشد. میتواند منجر به جذب حمایت مالی بیشتر، فرصت‌هایی برای گسترش اثرگذاری مثبت، آگاهی رسانی در مورد مسئله اجتماعی و ایجاد علاقه به کار کردن برای شرکت شما شود.
تحقیقات اخیر اهمیت و نتایج مثبت کمپین‌های شبکه‌های اجتماعی موفق را نشان داده‌اند. دسترسی به مردم سراسر جهان از طریق وبسایت شرکت، وبلاگ‌ها و پلتفرم‌های رسانه اجتماعی مثل فیسبوک، لینکدین و یوتیوب برای تمام کسب و کارها ضروری است.
رسانه‌های اجتماعی همان‌قدر که میتوانند برای یک کسب و کار مفید باشند، خطراتی را هم به دنبال دارند. باید فرض را بر این گذاشت که هر مطلبی که در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته می‌شود تا ابد باقی میماند، پس کلمات خود را عاقلانه انتخاب کنید. به علاوه، وقتی بحثی مردم را درگیر میکند -هدف غایی رسانه‌های اجتماعی- بهتر است از هر موضوع (مثلاً سیاسی یا مذهبی) یا نظرات مطلقی که میتواند ارزش‌های کسب و کارتان را به خطر بیندازد یا به قطبی‌سازی مخاطب شما بیانجامد، اجتناب کنید.
