ماتریس بوستون

ماتریس بوستون یا ماتریس گروه مشاوران بوستون یکی از رویکردهای رایج در تجزیه و تحلیل استراتژیک مؤسسه و محصولات آن به عنوان سبد کالا (پورتفولیو) است.

این مدل در زمره روش‌های مبتنی بر پارادایم تجویزی و برای شرایط و فضای رقابتی طراحی شده است. در این روش تلاش می‌شود با حداقل اطلاعات ممکن، تصویری کلی از موقعیت و جایگاه هر یک از فعالیت‌ها، کالاها و خدمات سازمان در محیط خاص و با توجه به رقبای هر یک از کالاها و خدمات ترسیم شود. یکی از مهم‌‌ترین ویژگی‌های ماتریس بوستون ساده بودن آن می باشد. این ماتریس به وسیله بروس هندرسون مدیر گروه مشاور بوستون ارائه و توسعه داده شده است.

لیست ابزارهای استراتژی (مدیریت استراتژیک)

درباره ابزار

این روش برای تعیین راهبردهایی که برای هر یک از محصولات باید در نظر داشت استفاده می‌شود. ماتریس بوستون دارای دو محور است. یک محور مربوط به سهم بازار محصول است و محور دیگر نمایان گر نرخ رشد بازار محصول است. این دو عامل چهار فضا را در ماتریس بوستون ایجاد می‌‌کنند.

سهم بازار درصدی از کل بازار است که محصول شما در اختیار دارد و بر اساس مؤلفه‌‌های درآمد یا حجم واحد اندازه‌ گیری می‌‌شود. هرچه سهم بازار شما بیشتر شود، بخش بیشتری از بازار در کنترل شما خواهد بود.

رشد بازار جذابیت یک بازار را اندازه‌ گیری می‌‌کند. بازار‌هایی که رشد بالایی دارند، یعنی جایی که کل بازار در حال توسعه است، به شدت جذاب هستند. کسب و کارها فرصت‌‌های زیادی دارند که سود خود را در این بازارها افزایش دهند، حتی اگر سهم بازارشان ثابت بماند.

چهار فضای ماتریس

ماتریس بوستون از چهار بخش مختلف تشکیل شده است. این چهار بخش عبارتند از:

• سگ‌ (سهم بازار کم و رشد بازار کم)

سگ‌ ها، محصولات یا بخش‌‌هایی در یک کسب‌ و کار هستند که سهم کمی از بازار دارند و بازار نیز رشد کمی دارد. این محصولات معمولا سود زیادی به همراه ندارند اما لازم نیست سرمایه‌ گذاری زیادی هم در آن ها صورت بگیرد.

• گاو شیرده (سهم بازار زیاد و رشد بازار کم)

این کسب‌ و کارها یا محصولات شناخته شده می‌باشند. احتمالا آن‌ها در میان مشتریان محبوبیت خوبی دارند و این موضوع کار شما را برای بهره‌ برداری از فرصت‌ های جدید آسان می‌‌کند. با این وجود نباید تلاش خیلی زیادی در این بخش بکنید، چرا که رشد بازار کم است و ممکن است فرصت‌‌ها محدود باشند.

• ستاره (سهم بازار بالا و رشد بازار زیاد)

کسب‌ و کار و محصولات در این بخش ماتریس به سرعت در حال رشد هستند. فرصت‌‌های خوبی در این بخش باید وجود داشته باشد و برای تحقق آن‌ها باید سخت کار کنید.

• علامت سؤال‌ (سهم بازار کم و رشد بازار بالا)

علامت‌های سوال فرصت‌‌هایی هستند که کسی نمی‌‌داند چگونه باید با آن‌ها رفتار کند. آن‌ها در حال حاضر درآمد زیادی تولید نمی‌‌کنند، چرا که شما سهم بالایی در بازار ندارید. اما این محصولات در بازاری هستند که رشد بالایی دارد، بنابراین اگر بتوانید سهم خود را در بازار افزایش بدهید، آنها می‌توانند به ستاره‌ها یا گاو‌های شیرده تبدیل شوند. با وجود این اگر موفق نشوید سهم‌تان را در بازار افزایش دهید، علامت سوال‌‌ها ممکن است هزینه‌‌های زیاد و بازدهی بسیار کمی داشته باشند.

لیست ابزارهای کسب و کار

چگونه از این ابزار استفاده کنیم؟

۱. انتخاب واحد

محصولات را با معیارهای سهم بازار و رشد بازار تقسیم‌ بندی کنید.

۲. تعریف بازار

تعیین کنید که با هر محصول چه باید کرد. معمولاً چهار استراتژی مختلف را می‌توان انتخاب کرد:

• استراتژی سرمایه ‌گذاری بیشتر: این کار برای ستاره‌هایی که لازم است جایگاه‌ شان را حفظ کنند و علامت‌های سوالی که می‌‌خواهید ستاره شوند، توصیه می‌شود.
• استراتژی حفظ جایگاه: وضعیت موجود را حفظ کنید و هیچ کاری نکنید.
• استراتژی بهره‌ برداری: سرمایه‌ گذاری را کم کنید، از درآمدها لذت ببرید و سود خود را به بیشترین حد برسانید. این استراتژی معمولاً برای حالت ستاره یا گاو شیرده نوصیه می‌شود.
• استراتژی فروختن یا کنار کشیدن: باید سگ‌‌ها را فروخت و سرمایه‌ ای که به دست می‌‌آید را در ستاره‌‌ها یا علامت‌‌های سوال سرمایه‌ گذاری کرد.

۳. محاسبه سهم نسبی بازار

در این مرحله باید سهم نسبی بازار برای واحد انتخاب‌ شده را محاسبه کرد. فرمولی که در اینجا استفاده می‌‌شود عبارت است از تقسیم سهم بازار بر سهم بازار بزرگ‌ ترین رقیب موجود در آن صنعت. نتیجه‌ به دست آمده در محور x وارد می‌‌شود.

۴. محاسبه نرخ رشد بازار

برای یافتن نرخ رشد در صنعت مورد نظر می‌‌توانید از گزارش‌‌های آنلاین موجود در مورد آن صنعت استفاده کنید. اگر این کار امکان‌ پذیر نیست، می‌‌توانید نرخ رشد بازار را با توجه‌ به میانگین رشد درآمد شرکت‌‌های پیش رو در آن صنعت برآورد کنید. عدد به‌ دست‌ آمده درصدی است که در محور y قرار می‌‌گیرد.

۵. رسم دایره‌ ها در ماتریس

پس از محاسبه‌ تمام ارقام، می‌‌توانید آن‌ها را در ماتریس قرار دهید. اندازه‌ هر دایره بر اساس درآمد تولید شده توسط آن برند تعیین می‌شود.

کاربرگ مربوط به این ابزار از طریق این لینک قابل دریافت می‌باشد.