علی بابا یکی از کسب و کارهای استارتاپی موفق ایران است. این مجموعه تعامل نزدیک با استارتاپ ها برای گسترش کسب و کارش و کمک به رشد اکوسیستم استارتاپی را در پیش گرفته است. مدیریت این تعاملات را نیما پیرمرادیان، مدیر نوآوری باز علی بابا، بر عهده دارد. برای آگاهی از آنچه در واحد نوآوری باز علی بابا می‌گذرد با او گفتگویی داشته‌ایم.
چه شد که به نوآوری باز روی آوردید؟ چه اهدافی را دنبال می‌کنید؟
با رشد شرکت‌ها و افزایش تعداد مشتریان، فعالیت‌های پشتیابی و بروکراسی بخش عمده‌ای از انرژی شرکت را می‌گیرند و لذا چابکی سازمان کم می‌شود. ما برای رفع این مشکل به نوآوری باز روی آوردیم.
در این چارچوب دو نوع فعالیت انجام می‌دهیم: نوع اول حمایت از ایده‌هایی است که داخل شرکت شکل می‌گیرند. در حال حاضر دو استارتاپ به این شکل در مجموعه علی بابا ایجاد شده است. نوع دوم شناسایی تیم‌های مستعد فعال در اکوسیستم است که به کمک شتاب دهنده ها و افراد آشنا با اکوسیستم صورت می‌گیرد.
در این خصوص استارتاپ های مرتبط با حوزه فعالیت علی بابا یعنی گردشگری و تکنولوژی را شناسایی می‌کنیم و با آن‌ها وارد تعامل می‌شویم. اقدام ما متناسب با میزان رشد استارتاپ می‌تواند شکل سرمایه گذاری و یا خرید داشته باشد. در این چارچوب تاکنون روی ۲ استارتاپ سرمایه گذاری انجام شده و با یک استارتاپ دیگر در حال مذاکره هستیم.
از بستر نوآوری باز برای طرح مسئله با استارتاپ ها استفاده کرده‌اید؟
این رویکرد را پیگیری کردیم اما تاکنون موفقیت آمیز نبوده است. در تابستان ۹۷ ایده‌ای داشتیم که با چند تیم در میان گذاشتیم ولی همه‌ی آن‌ها به دلیل نداشتن دانش فنی مدنظر ما رد صلاحیت شدند و پس از آن اقدام دیگری در این زمینه نداشتیم.
ایده‌ای در علی بابا شکل گرفته است که فراتر از نیازهای علی بابا به ارائه سرویس بپردازد؟
بله. استارتاپ ققنوس که خدمت دستیار مجازی را ارائه می‌دهد در علی بابا شکل گرفته است. علی بابا یکی از مشتریان این سرویس است و ققنوس به مجموعه‌های دیگر هم سرویس می‌دهد. استارتاپی دیگری هم داریم که خدمتش به صورت White Label به دیگران ارائه می‌شود. ایده‌های دیگری هم بوده‌اند که مستقل فعالیت می‌کنند اما مجموعه از آن‌ها حمایت کرده و در آن‌ها سهام دارد.
با چه رویکردی روی استارتاپ ها سرمایه گذاری می‌کنید؟
کسب سود و منافع مالی فاکتوری است که معمولا در سرمایه گذاری مدنظر قرار می‌گیرد ولی وضعیت در ایران به گونه‌ای است که با توجه به ریسک‌های سرمایه گذاری در فضای استارتاپی، فرصت‌های بهتری خارج از این فضا وجود دارد. با این وضع ریسک کردن در این فضا صرف به دست آوردن منافع مالی عمل درستی نیست.
برای ما هم مسئله صرف دستیابی به منافع مالی نیست و در انتخاب استارتاپ ها ابتدا به حوزهای که در آن هستیم، توجه می‌کنیم و به دنبال تحقق هدف اصلی علی بابا، یعنی تبدیل شدن به برترین کسب و کار حوزه گردشگری ایران هستیم. برای اینکه این هدف محقق شود لزوما به دنبال استارتاپ هایی با ایده‌های نو نیستیم بلکه در بعضی مواقع استارتاپ هایی را پذیرفتیم که مشابه محصولشان را خودمان داریم؛ چرا که در صورت موفقیت این تیم‌ها، سهم بیشتری از بازار را در اختیار داشته و به اصطلاح امکان ورود به بازار از چند جهت را خواهیم داشت.
علی بابا چه ترندهایی را در حوزه گردشگری دنبال می‌کند؟
برنامه ریزی سفر یکی از ترندهای مهم است که یک گام قبل از فروش خدمات با مخاطب درگیر می‌شود. نمونه موفق ارائه این سرویس Tripit است که از سال ۲۰۰۶ کارش را شروع کرده است. موضوع دیگر رزرو ویلا و اقامتگاه است که شاید بیشتر از ۲۰ استارتاپ را در این زمینه در ایران دیده‌ام اما به سبب اینکه هنوز کسی بازار را در دست نگرفته است، همچنان رقابت داغی در جریان است. بر این اساس، درحال حاضر این مبحث را ترند اصلی بازار گردشگری ایران می‌دانم.
سرمایه گذاری مستقل را می‌پسندید یا به سرمایه گذاری مشترک هم علاقه‌مند هستید؟
مورد به مورد متفاوت است اما تاکنون به این شکل بوده است که به عنوان اولین سرمایه گذار با استارتاپ وارد تعامل شده‌ایم. رفتار استارتاپ ها در ایران بیشتر اینطور است که مراحل مختلف سرمایه گذاری را با یک سرمایه گذار پیش می‌روند و کمتر حاضرند با چند مجموعه وارد تعامل شوند. تنها یک مورد را اینطور تجربه کردیم که استارتاپ با دو سرمایه گذار تعامل کرده باشد، در آن مورد هم راند اول را ما سرمایه گذاری کردیم و راند دوم را یک مجموعه دیگر با آن‌ها به توافق رسید.
سرمایه گذاران و استارتاپ ها چه انتظارات اشتباهی از یکدیگر دارند؟
بزرگترین اشتباه، ارزش گذاری های غلطی است که استارتاپ ها از خود دارند. ارزش گذاری کار پچیده‌ای است چرا که یک روش ثابت و مشخص برای آن وجود ندارد که روی آن توافق وجود داشته باشد. غالب استارتاپ ها با این روش ها آشنایی ندارند و از سوی دیگر نسبت به طرح کسب و کار و آنچه در طرح کسب و کار مورد بحث قرار می‌گیرد هم شناخت کمی دارند. در واقع بیشتر به مسائل فنی ایده می‌پردازند و کمتر به جنبه‌های کسب و کاری آن توجه می‌کنند و با این شرایط دید مناسبی نسبت به نیازهای مالی خود ندارند.
در پذیرش تیم‌ها چه فاکتورهایی را مدنظر قرار می‌دهید؟
ما به ترکیب ایده و تیم توجه می‌کنیم. ایده به تنهایی اصالت ندارد و مهم این است که یک تیم توانمند برای پیشبرد آن در صحنه باشد. اگر اراده و توانایی لازم را در تیم ببینیم، حتی اگر به محصول اولیه نرسیده باشند، از آن‌ها برای توسعه کسب و کارشان حمایت می‌کنیم. سعی می‌کنیم آن ها را به مرحله محصول اولیه برسانیم و بعد عملکردشان را بررسی کنیم.
علاوه بر سرمایه چه امکاناتی در اختیار تیم‌ها قرار می‌دهید؟
امکاناتی مانند: فضای کار، امکانات سخت افزاری، منتورینگ و خدمات تبلیغاتی در اختیار آن‌ها می‌گذاریم و اگر تیمی کسب و کار مشترک با ما داشته باشد، امکان استفاده از گستره مخاطبینی که داریم را هم برایش فراهم می‌کنیم. می‌توان گفت که بعد از سرمایه نقدی، گستره مخاطبین مهمترین فاکتوری است که برای استارتاپ ها جذابیت دارد.
استارتاپ‌ها چگونه می‌توانند با علی بابا ارتباط بگیرند؟
استارتاپ ها می‌توانند از طریق ایمیل با ما در ارتباط باشند. خودمان هم فعال هستیم و علاوه بر ارتباط با شتاب دهنده ها و مراکز رشد، از طریق شرکت در رویدادها استارتاپ های مستعد را شناسایی می‌کنیم.
علی بابا یکی از موفق ترین استارتاپ ها در ایران امیدوارم در این طرح هم موفق باشند.