صنایع تولید تراشه الکترونیکی، ستون های فقرات دنیای مدرن امروز هستند. شرکت های بزرگ و چند ملیتی در این حوزه صنایع گسترده ای را تغذیه می کنند. از کالاهای الکترونیکی مصرفی گرفته تا صنایع بزرگ خودروسازی و صنایع نظامی و هوافضا همگی از مشتریان این صنایع هستند.
با وجود اهمیت جدی این صنایع و نیازهای اساسی ایران به تراشه، در کشورمان صنایع قابل تاملی در این حوزه وجود ندارد. به این ترتیب حتی برای محصولات بسیار حیاتی و مرتبط با امنیت ملی نیز ایران ملزم به واردات تراشه های الکترونیکی است. با این حال مدیر برنامه میکروالکترونیک از قصد جدی ایران به تولید تراشه الکترونیکی خبر داد.
برنامه ملی میکروالکترونیک در بهار سال ۱۴۰۲ از سوی معاونت علمی ریاست جمهوری ایجاد شد و محمد حسین محمدی لاریجانی به عنوان رئیس این برنامه انتخاب شد. او در مصاحبه با خبرگزاری مهر ادعا کرد که برنامه ی ملی در حوزه تولید تراشه الکترونیکی، دقیقا محل فعلی ایران در این حوزه آگاهی دارد، مسیر ترسیم شده را می داند، اما مایل به افشای اطلاعات در این مورد نیست.
اهداف اصلی برنامه ملی میکرو الکترونیک از سرمایه گذاری برای تولید تراشه الکترونیکی
اهداف اصلی مد نظر این برنامه هماهنگی میان دستگاه ها، تعریف و راهبری طرح های پیشران فناوری در زنجیره ارزش سیلیکون است. علاوه بر آن، یکی دیگر از اهداف مهم برنامه، شکل دهی به اکوسیستم میکروالکترونیک کشور و بهره برداری حداکثری از زیرساخت های موجود با طراحی و تولید بدون کارخانه و با کارخانه با هدف توسعه بازار الکترونیک و افزایش سبد تقاضا تراشه در کشور است.
هدف دیگر این برنامه، مشارکت حداکثری بخش خصوصی در سرمایه گذاری برای راه اندازی کارخانه تولید ریزتراشه و مشتقات آن در کشور است. در کنار تولید داخلی، توسعه همکاری های بین المللی در طراحی و تولید مشترک و ایجاد مشارکت مالی و سرمایه گذاری در زنجیره تامین و زیرساخت های مشترک برای تولید تراشه الکترونیکی از ماموریت های اصلی این برنامه است.
با توجه به این که تولید تراشه نیاز به سرمایه گذاری هنگفت و صرف زمان بسیار زیاد دارد، مدیران برنامه ملی میکروالکترونیک نیز به دنبال کسب نتیجه دفعی نیستند و به نظر می رسد که به دنبال به سرمایه گذاری پایدار ۵ تا ۱۰ ساله با حداقل سالانه ۱ میلیارد دلار در این حوزه هستند. نقطه قوت ایران از دید آقای محمدی لاریجانی نیروهای مجرب ایرانی هستند:« نقطه قوت این صنعت برای ایران حضور نیروی کار متخصص، متبحر و مجرب است که می‌تواند فرصت بی‌نظیری به منظور نقش آفرینی در حوزه نیمه‌هادی‌ها برای کشور فراهم کند.»
حجم بازار مصرف و تولید تراشه الکترونیکی در ایران
طبق گفته ی محمدی لاریجانی، حجم این بازار در ایران بسیار بزرگ و حود ۲ تا ۳ میلیارد دلار در سال است. این بازار بخش های بزرگی از کشور را نیز شامل می شود و صنایع بسیار بزرگ کشور از جمله صنایع نفت و گاز و معادن و مخابراتی از مشتریان بالقوه این صنعت هستند.
وی نقطه قوت کشور را بیش از ۱ میلیون نفر دانش آموخته برق، الکترونیک و کامپیوتر می داند و معتقد است که این نیروی انسانی وسیع می تواند در طراحی بدون ساخت زنجیره ارزش میکروالکترونیک تاثیر جدی داشته باشد. هرچند راجع به مهارت ها و توانمندی های تخصصی این حوزه و چگونگی کسب آن ها از سوی این افراد صحبتی به عمل نیاورد.
از سوی دیگر، محمدی لاریجانی از مشکلات ورود بخش دولتی به این حوزه، نبود گمرک اختصاصی و نظام تعرفه ای غیر قابل اتکا و ضعف در کنترل قاچاق در این حوزه صحبت کرد. وی وی معتقد است که علاوه بر مونتاژ، لازم است طراحی داخلی انجام شود و نیاز به وجود برند ملی در این حوزه و کسب سهمی برای ایران در بازار بین المللی احساس می شود.
محدودیت های ورود به کارزار تولید تراشه الکترونیکی
با وجود صحبت های محمدی لاریجانی با خبرگزاری مهر، همچنان نقاط مبهم بسیاری در این حوزه وجود دارد. نقاط تاریکی مثل تفاوت بسیار جدی انواع محصولات ریزتراشه مثل تراشه های کارتهای ملی، تراشه های مورد استفاده در خودروها و انواع تراشه های مورد استفاده در تلفن های همراه در این حوزه به چشم می خورد که محمدی لاریجانی اشاره ای به آن ها نکرد.
با این حال امید می رود که با ورود جدی کشور به حوزه طراحی و تولید تراشه الکترونیکی، بخشی از نیاز داخلی این حوزه رفع شود و مسائلی مثل عدم تحویل کارت های هوشمند ملی یا تحویل بسیار دیرهنگام کارت های سوخت رفع شود.
