سال هاست که دولت های ایران با تدوین اسناد توسعه ای به دنبال توسعه علم و فناوری هستند. برخی از این اسناد از دیگر اسناد موفق تر عمل کرده اند. هم اکنون نیز وزارت علوم با تدوین پیش نویس سند هوش مصنوعی، به دنبال مدیریت فعالیت های توسعه ای کشور در این حوزه است.
به گزارش اکوموتیو، به نقل از خبرگزاری مهر، سند هوش مصنوعی از سال ۱۳۹۸ و دولت دوازدهم در حال تدوین است. نسخه اولیه سند در سال ۱۴۰۰ آماده شده و هم اکنون در صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی در حال تدوین است.
بر اساس این سند، پس از تصویب آن در شورای عالی انقلاب فرهنگی، حداکثر طی ۶ ماه «مرکز ملی هوش مصنوعی» ایجاد شده و این مرکز موظف به تهیه کاربست های این فناوری در حوزه های مختلف برای ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور است.
چشم انداز پیش نویس سند هوش مصنوعی
بر اساس چشم انداز پیش نویس سند هوش مصنوعی، ایران در افق ۱۴۱۲ باید «بین کشورهای پیشرو هوش مصنوعی دنیا قرار بگیرد و با استفاده از این فناوری در حکمرانی، موضوعات کلان کشور، ثروت‌آفرینی و رفاه اجتماعی بیشترین بهره‌وری را ایجاد کند.»
ضمنا توسعه سرمایه انسانی، ارتقا زیرساخت ها و مدل های هوش مصنوعی بومی، رشد تولیدات فکری و علمی این حوزه و تبدیل شدن به قطب تحقیقاتی هوش مصنوعی در منطقه و مرجعیت بین المللی در حداقل یکی از شاخه های این حوزه در کنار رقابت پذیری اقتصاد کشور با استفاده از هوش مصنوعی و رشدهای جهشی اقتصاد هوش مصنوعی از دیگر اهداف کلان این سند هستند.
در این سند راهبردها و اقدامات ملی در ۷ بخش زیرساخت‌های حکمرانی، آموزش و پژوهش، زیرساخت داده و پردازش، توسعه محصولات فناوری و تجاری سازی، توسعه بازار، تعاملات بین المللی، ترویج و فرهنگسازی در نظر گرفته شده است. این اقدامات شامل مواردی مثل تسهیل دسترسی و بهره برداری از داده های کشور با حفظ امنیت ملی و حریم خصوصی افراد، تدوین لوایح قانونی برای ایجاد زیرساخت حقوقی مورد نیاز، تدوین استاندارد های مناسب، آموزش نیروی انسانی موثر، اصلاح نظام آموزشی برای تقویت مزیت‌های انسان در برابر هوش مصنوعی و اجتناب از رقابت نابرابر انسان و هوش مصنوعی است.
توسعه آموزش هوش مصنوعی با دوره های میان رشته ای
بخش دیگر پیش نویس سند هوش مصنوعی، به توسعه آموزش های مرتبط در مقاطع مختلف از دبیرستان تادانشگاه و ایجاد دوره های آموزشی فشرده برای ایجاد نیروی انسانی مختصص اشاره دارد. این بخش به توسعه اجزای مختلف اکوسیستم آموزش من جمله انجمن ها، اجتماعات علمی و صنعتی، تاسیس و گسترش اندیشکده ها و کانون های فکری در این حوزه و حمایت از تحقیق و توسعه در این حوزه خواهد پرداخت.
زیرساخت داده و پردازش: توسعه مدل زبانی بزرگ (LLM) بومی
توسعه زیرساخت گسترده ملی برای ایجاد زیست بوم داد های باز، ایجاد زیرساخت پردازشی، تهیه فهرست داده های دولتی و عمومی، تسهیل دسترسی نخبگان و شرکت ها به زیرساخت ها، توسعه توان طراحی و ساخت سخت افزار اختصاصی هوش مصنوعی و حمایت از توسعه مدل زبانی بزرگ بومی متناسب با زبان و فرهنگ ایرانی-اسلامی بخشی از اقدامات این حوزه در پیش نویس سند هوش مصنوعی هستند.
علاوه بر آن، در بخش توسعه کسب و کار و تجاری سازی محصولات، مهم ترین راهبرد این سند، ترغیب شرکت های بزرگ در استفاده از ظرفیت شرکت های نوپا و حمایت و تسهیل توسعه کسب و کار و تجاری سازی محصول و خدمات است. به این منظور ایجاد یک شبکه از آزمایشگاه های هوش مصنوعی ایجاد و از توسعه بسته های نرم افزاری حمایت به عمل می آید.
جذب پروژه و ورود به بازارهای بین المللی
برای توسعه بازار، اهداف مختلفی شامل توسعه بازار هوش مصنوعی با تأکید بر نقش شرکت‌های بزرگ شامل ارزیابی نیروی کار، برگزاری جوایز ملی، جذب پروژه‌های بین‌المللی، حمایت از شرکت‌های داخلی برای رقابت بین‌المللی، تشکیل کنسرسیوم و همکاری فناوران در زنجیره ارزش، و ارتقاء سرویس‌های دولتی در پیش نویس سند هوش مصنوعی مطرح شده است.
برای ارتقاء استفاده صحیح از هوش مصنوعی در صنعت، دولت و جامعه، ترویج و فرهنگسازی به روش‌هایی چون استفاده از ظرفیت مدارس و دانشگاه‌ها، برگزاری مسابقات و همایش‌های علمی، آگاه‌سازی مدیران بخش عمومی و تبیین آثار اجتماعی و اخلاقی هوش مصنوعی تأکید شده است. هدف این راهبرد افزایش دانش جامعه در زمینه هوش مصنوعی و استفاده اخلاقی و مؤثر از این فناوری، با تأکید بر اصول و ارزش‌های تمدن اسلامی است.
اولویت‌های ملی پیش نویس سند هوش مصنوعی: بدون هیچ تمرکز و اولویت
بر اساس این سند، اولویت های ملی سند هوش مصنوعی به شرح زیر است:
وظایف مرکز ملی هوش مصنوعی در پیش نویس سند هوش مصنوعی
وظایف مرکز ملی هوش مصنوعی در ۸ بخش تدوین شده که عبارت است از:
- تقسیم وظایف کلی دستگاه‌ها و تعیین مأموریت‌های بخشی و هماهنگی آنها با شناسایی و بهره‌گیری از زیرساخت‌های نهادی و ساختاری کشور برای پیاده‌سازی این سند
- حمایت مادی، معنوی، علمی و تسهیل‌گری از فناوران و شرکت‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی، شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات، صندوق‌های تأمین مالی، طرح‌های فناورانه و تجاری‌سازی آنها
- ایجاد زیرساخت‌های مالی، فیزیکی، خدماتی، پشتیبانی، نرم‌افزاری، تجهیزاتی و فضاهای تولید نیمه‌صنعتی و صنعتی
- تسهیل ارائه خدمات توسعه فناوری و تجاری‌سازی با تأمین منابع، امکانات و زیرساخت‌های موردنیاز مجریان پروژه‌ها و کارگزاران خدمات فناوری بخش خصوصی
- تدوین نقشه راه اجرایی‌سازی سند شامل ارائه برنامه‌های عملیاتی به منظور اجرای اقدامات سند
- تعیین دستگاه‌های مسئول و همکار اجرای برنامه‌ها.
- ایجاد سامانه‌های اطلاعاتی شرکت‌ها و محصولات و خدمات تخصصی، ایفای نقش به‌عنوان بازوی تخصصی نیازسنجی، اولویت‌گذاری، جهت دهی و آینده پژوهی در حوزه هوش مصنوعی کشور و ارائه زمانبندی اجرای برنامه‌ها و بودجه مورد نیاز اجرای آنها
- ارائه نقشه راه اجرایی‌سازی سند به ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور حداکثر شش ماه پس از ابلاغ سند و ارائه گزارش سالانه ارزیابی اجرای سند به ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور
گفتنی است؛ با حکم رئیس‌جمهور، ماموریت تشکیل «شورای ملی راهبری و مرکز ملی هوش‌مصنوعی» به روح الله دهقانی، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان محول شده است.
نقاط تاریک پیش نویس سند هوش مصنوعی
پیش نویس سند هوش مصنوعی نقاط تاریک جدی دارد. گذشته از اولویت های بزرگ و گسترده ی آن که مفهوم «اولویت» را تحت شعاع قرار می دهد و ممکن است مانع تمرکز ملی بر یک حوزه شود.
از سوی دیگر، دو مسئله مهم دیگر حال حاضر کشور را نیز بدون پاسخ می گذارد. نخستین مسئله مهاجرت گسترده نخبگان و مردم از کشور و مسئله دوم، تحریم های جهانی است. تنها پاسخ ارائه شده در این متن برای مسئله مهاجرت گسترده، استفاده از پروژه های بین المللی است. موضوعی که خود مستقیما تحت تاثیر تحریم های بین المللی قرار می گیرد و الزاما قابل اجرا نخواهد بود.
باید دید شورای عالی انقلاب فرهنگی چه راهکاری برای حل این مشکلات به این پیش نویس و سند نهایی خواهد افزود.
